Do niedawna w tej zabytkowej świątyni były trzy działające instrumenty: 56-głosowe organy główne, powstałe w wyniku gruntownej przebudowy w latach 80. ub. wieku przez firmę Włodzimierza Truszczyńskiego, 12-głosowe organy w prezbiterium, wykonane w 1912 r. przez Kazimierza Żebrowskiego oraz 7-głosowe organy w nawie południowej - dzieł Tomasza Falla z 1898 r. „Używano ich zarówno podczas liturgii, jak i podczas koncertów Mariackiego Festiwalu Organowego” - przypomniał prof. Witold Zalewski, dyrektor artystyczny festiwalu i członek Archidiecezjalnej Komisji Muzyki Kościelnej.

Od wielu lat organiści zwracali uwagę na zły stan techniczny instrumentów, który odbijał się negatywnie na ich brzemieniu. Potwierdziły to badania zlecone w 2015 r. przez wspomnianą Komisję Archidiecezjalną.

Postanowiono wówczas ogłosić konkurs na gruntowne odnowienie istniejących instrumentów, które miały przyczynić się do właściwej oprawy liturgii, a także stać się wizytówką w zakresie kultury muzycznej miasta. W wyniku konkursu wyłoniono renomowaną firmę Rieger z austriackiego Schwarzachu - wykonawcę organów m.in. w katedrze w Ratyzbonie oraz w filharmoniach w Wiedniu i Paryżu.

Prace wykonywane są pod nadzorem Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków, Archidiecezjalnego Konserwatora Zabytków Archidiecezji Krakowskiej oraz Archidiecezjalnej Komisji Muzyki Kościelnej. „Gruntownie przemyślana i konsultowana w gronie ekspertów koncepcja restauracji organów, a przede wszystkim klasa renomowanej firmy Rieger Orgelbau gwarantują satysfakcjonujący efekt na poziomie światowych standardów, jak również rozwiązań konserwatorskich i technicznych” – uważa dr Krzysztof Michałek, organista Bazyliki Mariackiej i rzeczoznawca MKiDN w specjalności organy piszczałkowe.

W wyniku restauracji powstałe w 1912 r. organy średnie Kazimierza Żebrowskiego odzyskały pierwotny blask i szlachetne brzmienie. Odnowiono m.in. szafę organową i piszczałki, zwiększając przy tym ilość głosów - obecnie jest ich 14. Oddano je do użytku i poświęcono 15 grudnia 2018 r. „Organy Żebrowskiego będą teraz używane w większym stopniu niż do tej pory, ze względu na to, że będą musiały zastąpić instrument główny na czas jego gruntownej przebudowy” - powiedział ks. infułat Dariusz Raś, archiprezbiter mariacki.

Nowo budowane organy główne będą natomiast posiadały 62 głosy, w tym 7 zabytkowych, pochodzących ze starszych mariackich instrumentów. Projekt zostanie zakończony na 700. rocznicę konsekracji obecnego kościoła w 2020 r. „Mam uzasadnione nadzieje, że brzmiący szlachetnie nowy instrument będzie jednym z najlepszych nie tylko w Polsce, ale i na świecie” - powiedział prof. Zalewski.

Trzecie - najmniejsze - organy Falla są w na tyle dobrym stanie, że nie muszą być odnawiane.