Papież Polak, w kontekście postawy Polaków wobec hitleryzmu i sowieckiego komunizmu, usłyszał od jednego z europejskich polityków takie słowa: „Może my na Zachodzie nie bylibyśmy w stanie wytrzymać podobnej próby. A wy wytrzymaliście”. Rocznice historyczne – 1 i 17 września stanowią doskonałą okazję, by przypomnieć hart polskiego ducha. Ale też by pochylić się nad nauczaniem św. Jana Pawła II o patriotyzmie. Zwłaszcza teraz, gdy obchodzimy 100-lecie odzyskania przez Polskę niepodległości.

Jak się okazuje, miłość do Ojczyzny św. Jan Paweł II wiązał nierozerwalnie z pojęciem ojca i matki. W książce „Pamięć i tożsamość” Papież pisał: „Ze zrodzeniem przez ojca i matkę wiąże się pojęcie ojcowizny, które stanowi tło dla terminu ojczyzna”. Zwracał uwagę, że w Biblii Ojciec przynosi światu „szczególną ojcowiznę, niezwykłe dziedzictwo”, czyni to jednak za pośrednictwem kobiety, która jest matką: „Całe chrześcijaństwo w swym uniwersalnym wymiarze jest tą ojcowizną, w której bardzo znaczący jest udział Matki”.

Jan Paweł II czynił analogie między Matką Ojczyzną a macierzyństwem Maryi. Gdy przemawiał na Jasnej Górze, podkreślał, że przybył tu, aby usłyszeć, jak bije serce Ojczyzny w Sercu Matki. „Bije zaś ono, jak wiemy, wszystkimi tonami dziejów, wszystkimi odgłosami życia” – mówił Papież. W jego rozumieniu zatem nie byłoby polskiego patriotyzmu bez ukochania Matki Bożej i Jej polskiej stolicy – Jasnej Góry. To Jej, Królowej Polski, Ojciec Święty zawierzył siebie i Ojczyznę. Pielgrzymowanie do Niej określił piękną polską tradycją religijną i narodową, a Jasną Górę wskazywał jako miejsce, w którym Polacy mogą zawsze czuć się wolni.

Drugim ważnym elementem patriotyzmu w rozumieniu Papieża Polaka było powiązanie go z Dekalogiem. Tak jak czwarte przykazanie nakazuje czcić ojca i matkę, tak to samo przykazanie wymaga troski o Ojczyznę. Jan Paweł II wprost mówił, że patriotyzm ma wartość moralną i że „wchodzi w zakres czwartego przykazania, które zobowiązuje nas, aby czcić ojca i matkę”. Warto sobie to uświadomić nie tylko w kontekście wrześniowych rocznic historycznych, ale też wobec aktualnych problemów społeczno-politycznych w Polsce.

Milena Kindziuk
Adiunkt na UKSW w Warszawie, autorka książek