Z głową w wakacyjnych chmurach lub przynajmniej w planach urlopowych staramy się choć przez chwilę zapomnieć o codzienności i problemach tego świata. Nie sądźmy jednak, że problemy świata zapomną o nas. One nie zasypiają, czają się za każdym rogiem i wybuchają każdego niemal dnia setkami wydarzeń, nad którymi nie możemy zapanować. Uliczne awantury przeciwnych frakcji, próby puczu, zamachy, oszustwa na wielką skalę, morderstwa, katastrofy humanitarne, krwawe wojny, tlące się latami wyniszczające konflikty i przy tym wszystkim nasza bezradność albo – co jeszcze gorsze – obojętność. Brzmi kasandrycznie? Trochę tak, ale chodzi nie tyle o straszenie, ile o zwrócenie uwagi na fakt, że na bycie obojętnym pozwolić sobie już nie możemy. Nawet w kwestii tego, co nazywamy postępem i rozwojem. Świat pędzi do przodu i ani myśli się zatrzymać. Za nic ma nasze pragnienie życia w świętym spokoju i nasze prawo do beztroskiego urlopu. Świat nie zwalnia. Pędzi przed siebie popychany coraz dziwniejszymi ideologiami. Pędzi popychany technologiami, które same w sobie nie wydają się złe, ale bez naszej odpowiedzialności i kontroli nad nimi, bez rozwagi i zdrowego rozsądku w ich wdrażaniu i wykorzystywaniu mogą poprowadzić nas w kierunku, z którego może nie być już odwrotu.

Technologie sztucznej inteligencji (AI), takie jak ChatGPT, której nowa, piąta wersja zapowiadana jest na jesień, już wspomagają nas czy wręcz zastępują w wielu dziedzinach. No właśnie. Sztuczna inteligencja. Dobrodziejstwo czy przekleństwo? Nasz sojusznik czy wróg? Co zrobić, by z sojusznika nie zamieniła się w agresora? Czy człowiek, korzystając z przyzwolenia Boga, by czynił sobie ziemię poddaną, nie zagalopował się zbyt daleko? Stawiamy te pytania w bieżącym numerze Niedzieli w rozmowie z prof. Andrzejem Zybertowiczem, kierownikiem Ośrodka Studiów nad Wyzwaniami Cywilizacyjnymi Akademii Sztuki Wojennej (s. 8-11). Zwraca on uwagę, że każda innowacja, która w krótkim czasie może przynosić korzyści, po upowszechnieniu się może powodować mnóstwo niepożądanych konsekwencji, czego przykładem jest choćby prawo do posiadania broni, którego skutkiem są powtarzające się rzezie w amerykańskich szkołach. „Moim zdaniem, nawet gdybyśmy mieli do czynienia tylko z technologiami, których nie można stosować do złych celów, to w ostatnim czasie w systemy społeczne jednocześnie wprowadzanych jest za dużo innowacji. (...) Gdy tempo zmian przekracza zdolność objęcia ich ludzkimi umysłami oraz możliwości regulacyjne organizmów państwowych – rodzi się chaos” – podkreśla prof. Zybertowicz. To jedno z zagrożeń. Kolejnymi są rosnący konsumpcjonizm i indywidualizm, które sprawiają, że jesteśmy coraz mniej odpowiedzialni za przyszłe pokolenia, w myśl zasady: po mnie choćby potop. Liczy się tu i teraz. Byleby mnie było wygodnie, a co będzie za kilkadziesiąt lat – to już nie mój problem. Tymczasem szybki rozwój sztucznej inteligencji zaskakuje i niepokoi samych jej twórców, takich jak Geoffrey Hinton, który dostrzega, że AI mogliby nadużywać ludzie o skłonnościach terrorystycznych. Wśród wielu problemów wiążących się z wciąż udoskonalaną sztuczną inteligencją jest jeszcze jeden – szczególnie palący, na który zwraca uwagę prof. Zybertowicz: „W ostatnich kilkunastu latach zbliżają się do siebie dwie krzywe. Jedna z nich pokazuje proces zwiększania się sprawności wykonywania zadań przez AI. Krzywa idzie wyraźnie pod górę, choć wcześniej miała przestoje. Druga krzywa, wyznaczona przez rewolucję cyfrową, a zwłaszcza media społecznościowe, obrazuje degradację poznawczą człowieka. Te krzywe jeszcze się nie spotkały, ale kiedy do tego dojdzie, to będzie po nas”... Nie chcemy publikowanym na naszych łamach wywiadem wywoływać paniki, staramy się raczej obudzić i skłonić do zastanowienia. To rozmowa ku przestrodze. Póki jest jeszcze czas.