Nowenna jest zaproszeniem, by odnowić w sobie postawę, wyrażoną w zawołaniu mnichów: „Sam na sam z Bogiem” – zapewnia o. Sebastian Matecki, rzecznik prasowy sanktuarium. - Jest to ważny czas dla nas paulinów, ale myślę, że też dla tych, którzy duchowo korzystają z naszej posługi tu, na Jasnej Górze, czy w klasztorach w Polsce i na świecie, dobrodziejów, konfratrów. W ten sposób tworzymy pewną rodzinę mającą swojego przewodnika do Boga - wyjaśnia o. Matecki i podkreśla, św. Paweł wciąż na nowo mobilizuje, by „rzucić wszystko i iść za Chrystusem”.

Wspomnienie św. Pawła z Teb, pierwszego znanego z imienia pustelnika i patrona Zakonu Paulinów Kościół katolicki obchodzi 15 stycznia, dla zakonników święto to ma wymiar wewnętrzny. Natomiast w pierwszą niedziele po tej dacie w paulińskich klasztorach obchodzona jest tzw. uroczystość zewnętrzna, odpustowa z licznym udziałem wiernych. Przygotowaniem do obchodów święta Patriarchy Zakonu jest właśnie specjalna nowenna nazywana „Pawełkami”.

Wyjątkowy charakter mają ostatnie „Pawełki”, które licznie gromadzą najmłodszych, ich rodziców i dziadków. W tym roku będzie to niedziela 20 stycznia. Św. Paweł z Teb czczony jest również jako opiekun dzieci i matek oczekujących na potomstwo. Na Jasnej Górze od lat temu nabożeństwu przewodniczy bp senior Antoni Długosz nazywany „biskupem od dzieci”. Podczas tego ostatniego nabożeństwa dzieci zostają obdarowane słodyczami.

Ten gest ma przypomnieć św. Pawła, który w czasie pustelniczego życia żywił się jedynie daktylami pustynnej palmy oraz chlebem przynoszonym przez kruka, a także symbolizuje Boże czuwanie nad życiem każdego człowieka. Zwyczaj obdarowywania najmłodszych wprowadził na Jasnej Górze w latach 80. XX w. o. Rufin Abramek. Podjął on inicjatywę ówczesnego administratora klasztoru jasnogórskiego o. Leona Chałupki, który będąc wcześniej przeorem klasztoru w Warszawie częstował dzieci daktylami na zakończenie „Pawełek”. – Zdobycie ich to na tamte czasy było nie lada wyzwanie, nawet bazar Różyckiego nie zawsze sprostał potrzebom – uśmiecha się o. Matecki. Na Jasnej Górze każdego roku paulini przygotowują kilka tysięcy paczek.

Św. Paweł Pierwszy Pustelnik żył 113 w Egipcie na przełomie III i IV w. Ponad 90 lat spędził na pustyni. W historii Kościoła uznawany jest za pierwszego pustelnika. Znalazł licznych naśladowców, przyczyniając się do rozwoju życia eremickiego i pustelniczego w całym basenie Morza Śródziemnego.

Właśnie tego świętego obrali w XIII w. na swego patrona pustelnicy wstępujący do powstającego wtedy na Węgrzech nowego zakonu. Od jego imienia wywodzi się potoczna nazwa paulinów, czyli Zakonu Św. Pawła Pierwszego Pustelnika.

Jak podkreśla o. Andrzej Grad, dyrektor Radia Jasna Góra, postawa pustelnika sprzed wieków jest wciąż wzorem dla wszystkich osób konsekrowanych, którzy choć nieraz oddzieleni od świata klauzurą, w swojej intensywnej modlitwie zanoszą wszystkie ludzkie sprawy do Boga. Jak zapewnia o. Grad to właśnie modlitwa osób oddanych wyłącznie Bogu ten świat skutecznie przemienia.

Tegoroczna nowenna stanowić ma przygotowanie do obchodzonego w przyszłym roku jubileuszu 750-lecia śmierci bł. Euzebiusza, który w XIII w. zebrał w jeden zakon rozproszonych węgierskich pustelników, stąd tematyka kazań osnuta będzie wokół osoby i działalności kanonika z Ostrzyhomia uważanego za zakonodawcę paulinów – poinformował o. Matecki.

„Pawełki” każdego dnia rozpoczyna uroczysta procesja zakonników, którzy wyruszając z zakrystii, przechodzą przez bazylikę do kaplicy św. Pawła Pierwszego Pustelnika, ufundowanej w XVII w. przez rodzinę Denhoffów. Ozdobiona czarnym marmurem i białymi stiukami kaplica jest na czas nabożeństw odświętnie udekorowana czterokolorową flagą paulińską. Kolor biały przypomina barwę habitu, żółty pustynię egipską, zielony palmę żywicielkę Świętego Pustelnika i czarny kruka, który z Bożej Opatrzności przynosił codziennie chleb św. Pawłowi.

Jak wyjaśnia o. Stanisław Rudziński, historyk sztuki, architektura i wystrój kaplicy św. Pawła niosą bogatą symbolikę. Plan budowy oparty na kwadracie symbolizuje ziemię, czyli ziemską sferę życia człowieka, natomiast unosząca się nad kaplicą kopuła wskazuje na wartości metafizyczne, na niebo. Na obrazie w głównym ołtarzu przedstawiona jest śmierć św. Pawła i jego wyniesienie do chwały nieba. Święty unoszony jest przez aniołów i koronowany przez Chrystusa koroną chwały. Boczne ołtarze poświęcone są św. Hieronimowi i św. Antoniemu.

Św. Hieronim napisał „Vita Sancti Pauli Primi Eremitae” (Żywot św. Pawła I Pustelnika). Na obrazie wyobrażony jest w chwili, gdy spisuje żywot Świętego. Obok niego anioł wskazuje św. Pawła, umieszczonego wyżej w obłokach - w chwale nieba. Aniołowie niosą jego szatę, utkaną z liści palmy. W oddali widać paulińskie klasztory. Po prawej stronie znajduje się ołtarz św. Antoniego Pustelnika, założyciela cenobityzmu, czyli życia zakonnego we wspólnocie, w jednym budynku.

W czasie ceremonii nowennowych celebrans w uroczystych szatach liturgicznych i w otoczeniu asysty oraz ministrantów okadza wystawione na ołtarzu w specjalnej monstrancji relikwie Pawła z Teb, po czym rozpoczyna się śpiew XVII - wiecznych hymnów opowiadających o prześladowaniu chrześcijan za czasów cesarza Decjusza i życiu św. Pawła. Śpiew wykonywany na przemian przez zakonników i wiernych z towarzyszeniem organów, jasnogórskich chórów i jasnogórskiej orkiestry dętej.

Po jego odśpiewaniu następuje modlitwa do św. Pawła i homilia. Na zakończenie odbywa się okadzenie relikwii i ich ucałowanie przez wszystkich – wpierw przez zakonników, a później przez zebranych w bazylice wiernych.

Jak podkreśla ks. Romuald Brudnowski wieloletni przewodnik pieszej pielgrzymki świdnickiej i wielki czciciel Matki Bożej Częstochowskiej „Pawełkowy czas” to okazja do modlitwy i wyrażania wdzięczności paulinom za ich służbę u boku Maryi.

W życiu paulinów od początku jego istnienia to Maryja spełniała wyjątkową rolę. Zakon czcił Ją zawsze jako Matkę, Panią i Królową oraz gorliwie szerzył to nabożeństwo. Ukazywanie Maryi w misterium Chrystusa i Kościoła, naśladowanie Jej życia oraz krzewienie Jej czci jest szczególnym znamieniem paulińskiej duchowości (Konstytucje Zakonu art. 4 i 60). Dziś maryjność to również znak rozpoznawczy paulinów.

To właśnie przez prowadzenie ludzi do Boga za pośrednictwem Matki Bożej, opiekę nad Cudownym Obrazem na Jasnej Górze postrzegani są w Kościele i przez wiernych jako zakon maryjny. Często biskupi, zapraszając „białych mnichów” do posługi w swoich diecezjach, powierzają im opiekę nad lokalnymi sanktuariami maryjnymi.

Jak zapewniają zakonnicy każdy paulin ma w sercu wyciśnięte także znamię pustyni, wyrażone w dewizie: „Solus cum Deo solo”, jako dziedzictwo wielkiej duchowości i świętości Patriarchy zakonu. Także w takim sanktuarium jak Jasna Góra, które odwiedza ponad 4 mln pielgrzymów rocznie, zakonnicy starają się rozwijać ideał życia w kontemplacji Boga, przy równoczesnym otwieraniu się na potrzeby współczesnego człowieka.

O. Józef Stępień powołując się na zakonne konstytucje, wyjaśnia, że cechami paulińskiej duchowości są kontemplowanie Boga w samotności oraz umiłowanie modlitwy, zwłaszcza liturgicznej, pracowite i ubogie życie połączone z praktyką pokuty, szczególny kult Bogarodzicy oraz gorliwość apostolska uwrażliwiona na znaki czasu i potrzeby Kościoła.

Zakonne prawodawstwo przypomina o potrzebie gorliwości apostolskiej, ujawniającej się zwłaszcza przez głoszenie Słowa Bożego, świadectwo życia, sprawowanie sakramentów, zwłaszcza sakramentu pokuty (por. Konstytucje Zakonu art. 3).

Poprzez wieki zmieniał się duchowy profil Zakonu. Z pustelniczego charakteru pierwotnej wspólnoty otwierając się na znaki czasu, nabrał on cech wspólnoty kontemplacyjno-czynnej. Mimo burzliwych dziejów i trudnej historii, zwłaszcza podczas najazdów tureckich na Węgrzech, paulini nie tylko przetrwali, ale przeżywają rozwój.

W przeciągu wieków wzbogacili swoje przesłanie o działalność duszpasterską – zgodzili się bowiem w XV stuleciu obejmować parafie, a także o opiekę nad ruchem pielgrzymkowym - od 1382 r. Zakon sprawuje pieczę nad jednym z najważniejszych sanktuariów świata chrześcijańskiego – Jasną Górą. Tutaj swoją siedzibę ma Kuria Generalna – naczelna władza zakonu, na czele której stoi przełożony generalny. W Żarkach Leśniowie znajduje się klasztor nowicjacki zakonu. Paulini posiadają też własną uczelnię wyższą - Wyższe Seminarium Duchowne Paulinów, znajdujące się przy klasztorze na Skałce w Krakowie.

Obecnie w 17 krajach na czterech kontynentach posługuje ponad pół tysiąca zakonników.

Obok tradycyjnych form duszpasterskich paulinów wciąż tworzone są nowe. Na Jasnej Górze, w paulińskich sanktuariach i parafiach działają różne grupy duszpasterskie, ruchy religijne, prowadzona jest bogata działalność, umożliwiająca religijny rozwój wiernych. Stąd tez aktywność medialna – zakonnicy prowadzą dwumiesięcznik „Jasna Góra”, Radio Jasna Góra, Biuro Prasowe, Jasnogórskie Centrum Informacji, strony internetowe czy Twitter (@JasnaGoraNews). Działają też: chóry i zespoły muzyczne, Jasnogórski Instytut Maryjny, jasnogórska biblioteka, Telefon Zaufania, poradnie psychologiczno-religijne dla młodzieży, poradnia rodzinna, Centralny Ośrodek Krzewienia Duchowej Adopcji Dziecka Poczętego, Rodzina Różańcowa, Sodalicja Mariańska, Wspólnota bł. Euzebiusza, Amia św. Michała Archanioła i inne.

Dalszego rozwoju i rozkwitu życzą paulinom pielgrzymi. A ks. Brudnowski dodaje, by „umieli zachowywać się jak Maryja w Nazarecie, która wielkodusznie mówi – oto ja Służebnica Pańska. A Jeżeli czegoś nie wiedzą – z czym jest do twarzy każdemu człowiekowi – niech znowu jak Ona, te trudne słowa, sprawy noszą jak Maryja w swoim sercu, bo trzeba je wykołysać jak matki swoje dziecko pod sercem – życzył zakonnikom wytrwały jasnogórski pielgrzym.