Z inicjatywy Zygmunta Rolata, przewodniczącego Światowego Związku Żydów Częstochowian i Ich Potomków, 20 października w Częstochowie z udziałem m.in. uczestników Światowego Zjazdu Żydów Częstochowian, władz miasta na czele z prezydentem Tadeuszem Wroną i przedstawicieli Kościoła na czele z abp. Stanisławem Nowakiem został odsłonięty pomnik pamięci 40 tys. pomordowanych przez hitlerowców Żydów-Częstochowian. - Częstochowa w swoich przedstawicielach pięknie się zachowywała wobec tych braci biednych prześladowanych. Wspomniany był pierwszy na biskupstwie pasterz Kubina, który był bardzo bliski Żydom, jesteśmy na terenie parafii katedralnej, gdzie ks. proboszcz Wróblewski bronił Żydów - mówił abp Metropolita Częstochowski.
Pomnik stanął na terenie dawnego Umschlagplatzu przy ul. Strażackiej, w miejscu, gdzie znajdował się przystanek kolejowy Warta. Właśnie stamtąd między 22 września a 7 października 1942 r. hitlerowcy wysłali w transportach kolejowych z getta częstochowskiego do obozu w Treblince ok. 40 tysięcy Żydów. - Pomnik jest znakiem pamięci. Jest hołdem żywym wobec tych, którzy odeszli - podkreślił Prezydent Częstochowy. Monument został odsłonięty w ramach Światowych Dni Żydów-Częstochowian, które odbywały się w Częstochowie w dniach 18-20 października.
Pomnik przedstawia pęknięty mur i tory jak na kolejowej rampie oraz ułożoną z szyn kolejowych gwiazdę Dawida i znicze. Jego twórcą jest Samuel Willenberg urodzony w Częstochowie, a mieszkający obecnie w Izraelu, więzień Treblinki, uczestnik Powstania Warszawskiego.
Już rano 20 października br. rozpoczęły się uroczystości upamiętniające tragedię częstochowskich Żydów w czasie II wojny światowej. Najpierw na częstochowskim kirkucie naczelny rabin Polski Michael Schudrich odmówił modlitwę za zmarłych. Następnie na terenie dawnego Hasagu Pelcery (potem zakład „Wełnopol”) została odsłonięta tablica „Żydowski Obóz Pracy Niewolniczej 1942-1945”. - Przez całe dziesięciolecia częstochowianie mijali „Wełnopol” i nie mieli świadomości tragedii, która tam się dokonywała - mówił prezydent Częstochowy Tadeusz Wrona.
Na Światowe Dni Żydów-Częstochowian przybyli goście z Europy, Ameryki Północnej i Australii. W programie spotkania znalazła się m.in. międzynarodowa konferencja pod hasłem „Żydzi Częstochowianie Współistnienie, Holocaust, Pamięć - losy Żydów Częstochowian 1945-2009 roku” na Akademii im. Jana Długosza.
Na zakończenie Światowych Dni Żydów-Częstochowian w Częstochowskiej Filharmonii wystąpił amerykański wirtuoz Joshua Bell, światowej sławy skrzypek. Zagrał na skrzypcach należących niegdyś do Bronisława Hubermana - patrona częstochowskiego festiwalu wiolinistycznego, światowej sławy skrzypka pochodzącego z Częstochowy. Był to koncert nadzwyczajny na zakończenie VII Festiwalu Wiolinistycznego im. Bronisława Hubermana.
Częstochowska gmina żydowska powstała w końcu XVIII wieku. W 1782 r. uzyskała prawo do budowy własnej synagogi i cmentarza, obecnie leżącego na terenie huty. W 1939 r. mieszkało w Częstochowie prawie 30 tys. osób wyznania żydowskiego, przy ogólnej liczbie mieszkańców ponad 130 tys. Do utworzonego w 1941 r. częstochowskiego getta trafiali Żydzi z okolicznych miejscowości, a także z Płocka i Łodzi. Tzw. duże getto zlikwidowano we wrześniu 1942 r., a małe - w lipcu 1943 r. 20 lipca 1943 r. na cmentarzu żydowskim hitlerowcy dokonali masowej egzekucji ok. 400 Żydów - wybranych spośród osób osadzonych w wyniku akcji likwidacyjnej w obozach utworzonych przy fabrykach koncernu „Hasag”. Częstochowa była jedynym miastem na polskich terenach, gdzie po wszystkich deportacjach Niemcy utworzyli cztery obozy pracy przymusowej dla Żydów, w których znajdowało się blisko 11 tys. więźniów, w tym prawie 3,5 tys. z samej Częstochowy.
W okresie II wojny światowej wielu duchownych częstochowskich niosło pomoc Żydom. Wśród nich byli m.in. ks. Bolesław Wróblewski, ks. Teodor Popczyk, ks. Antoni Marchewka - redaktor naczelny „Niedzieli” w latach 1945-53, a także bp Teodor Kubina, z inspiracji którego parafie i zakony w Częstochowie pomagały ukrywać i ratować Żydów.
W okresie II wojny światowej w Częstochowie udało się uratować 5194 Żydów, w tym 2578 pochodzących z Częstochowy.