Współdziałanie wspólnot ewangelickiej, kierowanej przez ks. Adama Glajcara, i prawosławnej, której proboszczem jest ks. mitrat Mirosław Drabiuk, z Kościołem katolickim, jakie zauważamy przy organizacji kolejnych edycji Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Sakralnej „Gaude Mater” – to tylko jeden z przykładów praktykowania ekumenizmu w naszym mieście.

Tegoroczne Święta Wielkanocne, przypadające w Cerkwi prawosławnej w tym samym terminie co u katolików i protestantów, niech będą pretekstem do przyjrzenia się, jak przygotowują się do Wielkanocy i jak świętują nasi sąsiedzi z obu wymienionych parafii, a tym samym przekonania się, czy więcej nas łączy czy dzieli.

Co z tym terminem?

Powodem, dla którego tylko raz na jakiś czas Wielkanoc w Kościele katolickim oraz innych Kościołach zachodnich zbiega się z Wielkanocą w Kościele prawosławnym jest różnica w obliczaniu daty tego największego chrześcijańskiego święta. Katolicy świętują Wielkanoc zawsze w pierwszą niedzielę po wiosennej pełni księżyca, zwanej też pełnią paschalną (21 marca). W praktyce zatem katolicka Wielkanoc przypada w okresie od 22 marca do 25 kwietnia. Cerkiew prawosławna dodaje jeszcze jeden warunek – niedziela wielkanocna przypadać musi po zakończeniu Paschy żydowskiej, które to święto jest również świętem ruchomym. Przeważnie więc prawosławni świętują Wielkanoc po katolikach, a różnica w terminach wynosić może nawet pięć tygodni. Średnio jednak co trzy lata termin Świąt Wielkanocnych w Kościołach katolickim i prawosławnym zbiega się ze sobą – i tak też jest właśnie w roku bieżącym.

40 dni postu

Przygotowaniem do Świąt Wielkanocnych jest okres Wielkiego Postu, który katolicy rozpoczęli w Środę Popielcową, 5 marca. Dwa dni wcześniej, 3 marca, Wielki Post rozpoczęli wyznawcy prawosławia. Duchowni obu wyznań zgodnie podkreślają, że okres ten jest drogą do wyrzeczenia się własnych słabości i zbliżenia się do Pana Boga. Widocznym jego przejawem dla wiernych obu wyznań jest podjęcie wstrzemięźliwości od pewnych pokarmów, używek czy też przyjemności. W okresie Wielkiego Postu prawosławni nie stronią jedynie od mięsa, ale i często też od innych produktów pochodzenia zwierzęcego, w tym od nabiału. Ścisły post, czyli zakaz przyjmowania jakichkolwiek pokarmów czy płynów, obowiązuje ich w Wielki Piątek. Jest to zazwyczaj post 24-godzinny lub post podjęty od świtu do zmierzchu.

5 marca, Dniem Pokuty i Modlitwy, 40-dniowy czas pasyjny rozpoczęli również wierni Kościoła ewangelicko-augsburskiego (luteranie). Nieco inaczej jednak niż w Kościołach katolickim i prawosławnym wygląda sama praktyka postu. Ma ona przede wszystkim postać etycznej postawy wobec drugiego człowieka – np.: weryfikacji zachowań wobec bliźniego, naprawy wyrządzonych mu krzywd czy podjęcia zobowiązania życia na co dzień wskazaniami Ewangelii. Zdarza się jednak, że ewangelicy podejmują wstrzemięźliwość w jedzeniu i piciu bądź rezygnację z udziału w rozrywce, przeznaczając zaoszczędzone w ten sposób pieniądze do tzw. skarbonek diakonii, z których dochód przeznaczany jest na cele charytatywne.

Niedziela Palmowa

Wielki Tydzień otwiera Niedziela Palmowa, w prawosławiu nazywana też Świętem wejścia Chrystusa do Jerozolimy bądź popularnie niedzielą wierzbową. Wierni przychodzą do cerkwi z palemkami, które zostają poświęcone podczas liturgii, a nabożeństwo tego dnia ma charakter radosny. Kościół ewangelicko-augsburski nie ma zwyczaju święcenia palemek. Jedynie w niektórych kościołach luterańskich podczas nabożeństwa w Niedzielę Palmową na ołtarzu umieszczane są palemki przypominające o palmach, którymi witano Chrystusa.

Wielki Tydzień prawosławia

W Kościele prawosławnym w Wielki Czwartek w cerkwiach odprawiana jest, poprzedzona wieczernią, liturgia św. Bazylego, podczas której biskupi konsekrują święty olej – myrro. Wieczorem ma miejsce utrenia Wielkiego Piątku z czytaniami 12 fragmentów Ewangelii, opisujących wydarzenia od Ostatniej Wieczerzy do pogrzebu Jezusa. W Wielki Piątek w cerkwi nie sprawuje się liturgii. Po południu odprawia się jedynie wieczernicę, poświęconą śmierci Jezusa na krzyżu. Ma też miejsce adoracja Płaszczenicy – ikony symbolizującej płótno, w które zawinięte było ciało Chrystusa po zdjęciu z krzyża. Płaszczenica składana jest na pustym katafalku, tzw. świętym prestole, a wierni oddają jej cześć, kłaniając się i całując ikonę. Zazwyczaj też w Wielki Piątek wieczorem odprawiana jest jutrznia wielkosobotnia z uroczystą procesją z Płaszczenicą, symbolizująca złożenie Chrystusa w grobie. W Wielką Sobotę w cerkwiach odprawiana jest, poprzedzona wieczernicą, liturgia św. Bazylego. Odczytuje się podczas niej 15 fragmentów ze Starego Testamentu, którymi są przepowiednie ukrzyżowania i zmartwychwstania Chrystusa. Przed Ewangelią kapłani zmieniają szaty liturgiczne z ciemnych na białe, a sama Ewangelia mówi o zmartwychwstaniu. Po liturgii kapłan święci chleb i wino oraz jaja i mięso. Prawosławni – podobnie jak katolicy – w Wielką Sobotę święcą pokarmy – chleb, sól, starty chrzan, wędliny, sery oraz jajka, ale są to jajka bez skorupek, by nie wyrzucać tego, co poświęcone.

Wielki Tydzień luteran

W kościele ewangelickim w Wielki Czwartek odprawiane są nabożeństwa wieczorne, upamiętniające ustanowienie przez Chrystusa Wieczerzy św. Tego dnia Komunia św. udzielana jest wiernym pod dwiema postaciami. Barwą liturgiczną jest biel – symbol czystości i niewinności. Wielki Piątek jest największym świętem Kościoła ewangelicko-augsburskiego. W tym dniu milkną dzwony, na ołtarzu i kazalnicy dominuje czerń, krzyż ołtarzowy jest znakiem żałoby i jest przesłonięty kirem. Jeśli tylko jest to możliwe, w kościołach odprawia się kilka nabożeństw, podczas których wierni słuchają wyjątków z historii męki i śmierci Jezusa Chrystusa oraz przystępują do Wieczerzy Pańskiej. Wielka Sobota jest dniem pamiątki bólu po śmierci Chrystusa, ale też oczekiwania na radość zmartwychwstania. Tego dnia w niektórych kościołach odprawiane są krótkie nabożeństwa. Inaczej niż w Kościele katolickim czy prawosławnym, w Kościele ewangelicko-augsburskim nie pielęgnuje się zewnętrznych tradycji Wielkiego Tygodnia czy Wielkanocy, takich jak święcenie palm, pokarmów czy budowanie grobów Pańskich.

Wielkanoc

W Kościele prawosławnym momentem kulminacyjnym Wielkiego Tygodnia jest noc z soboty na niedzielę. O godz. 23.30 w cerkwiach rozpoczyna się nabożeństwo rezurekcyjne, podczas którego Płaszczenica uroczyście wraca na ołtarz, a wierni obchodzą kościoły w procesjach, niosąc zapalone świece. Podczas nabożeństwa duchowni pozdrawiają wiernych słowami: „Chrystus zmartwychwstał”, a wierni odpowiadają: „Zaprawdę zmartwychwstał”. Wierni podchodzą do siebie i składają sobie życzenia. Nabożeństwo kończy się nad ranem, a po nim można już jeść poświęcone pokarmy. Śniadanie wielkanocne jest uroczyste. Bliscy przy stole dzielą się jajkiem. Wśród potraw nie może zabraknąć paschy – potrawy z białego sera, utartego z masłem, żółtkami i bakaliami. Ozdobą stołu, ale też wielkanocnym podarunkiem, są pisanki.

Niedziela zmartwychwstania w Kościele ewangelicko-augsburskim rozpoczyna się nabożeństwem rezurekcyjnym. Po nim odprawiane jest uroczyste nabożeństwo główne – ze spowiedzią i Komunią św. Ewangelicy nie mają zwyczaju dzielenia się jajkiem, ani też nie przygotowują specjalnych śniadań czy wystawnych obiadów wielkanocnych. Jak podkreślają, najważniejsze dla nich jest duchowe przeżycie tych świąt. I tego jako dobrzy sąsiedzi możemy życzyć sobie wzajemnie – świadomego i duchowego przeżycia Świąt Zmartwychwstania Pańskiego. Chrystus zmartwychwstał! – Prawdziwie Zmartwychwstał!