Piękno stworzenia, podobnie jak piękno sztuki, to drogi prowadzące do piękna Boga. O. Pasquale Cormio, rektor bazyliki na Polu Marsowym, proponuje takie właśnie podejście podczas zwiedzania świątyni, za którą jest odpowiedzialny, i w której zakon augustianów jest obecny od końca XIII w.

Droga jubileuszowa

Kościół został włączony do Drogi Jubileuszowej „Kobiety - Doktorzy Kościoła i Patronki Europy”, aby w wyjątkowy sposób upamiętnić św. Benedyktę Teresę od Krzyża (Edytę Stein), która w swojej formacji filozoficznej i jako karmelitanka pozostawała pod szczególnym wpływem nauki biskupa Hippony.

Stary i nowy kościół

Pracę nad budową świątyni rozpoczęto pod koniec XIV w., rozbudowana została w XV w. Bazylika św. Augustyna na Polu Marsowym jest jednym z pierwszych rzymskich kościołów renesansowych. Stała się siedzibą wspólnoty klasztornej augustianów, zastępując starożytny i mały kościół św. Tryfona, który dziś już nie istnieje. Został on przekazany w 1287 r. przez Honoriusza IV pustelnikom św. Augustyna. Znajdował się przy via della Scrofa i został zniszczony około połowy XVIII w. w celu umożliwienia kontynuacji prac rozbudowy klasztoru augustianów, prowadzonych przez Luigiego Vanvitellego. Słynny architekt zaprojektował również pomieszczenia, w których mieści się siedziba Biblioteki Angelica - jednej z pierwszych bibliotek w Europie otwartej dla publicznego użytku.

Marmury z Koloseum

Według tradycji majestatyczna i imponująca fasada bazyliki została wykonana z bloków trawertynu pochodzących z Koloseum, dzięki hojności kard. Guillaume’a d’Estouteville. Purpurat zlecił przebudowę w latach 1479-1483. Nad głównym portalem znajduje się fresk przedstawiający przekazanie reguły augustiańskiej.

Obrazy maryjne

Pod koniec XVIII i na początku XIX w. wnętrze zyskało ostateczny układ: plan krzyża łacińskiego podzielony na trzy nawy. W nawie głównej znajdują się freski poświęcone Matce Bożej, autorstwa rzymskiego malarza Pietra Gagliardiego, po ogłoszeniu Dogmatu o Niepokalanym Poczęciu.

Bazylika pielgrzymów

Ołtarz główny - nad którym znajduje się bizantyjska ikona z IX w. z Konstantynopola - pochodzi z epoki baroku. „Ikona przedstawia Matkę Bożą jako tę, która wskazuje Chrystusa, drogę dla chrześcijan” - wyjaśnia o. Cormio, podkreślając znaczenie tematu pielgrzymowania w tej bazylice. Znajdowała się ona bowiem wzdłuż „świętej drogi” (Via Sacra), która prowadziła do Bazyliki św. Piotra w Watykanie.

Bazylika matek

Kolejną cechą charakterystyczną bazyliki jest jej związek z macierzyństwem. Liczne wota na ścianach świadczą o niezliczonych łaskach otrzymanych od Maryi i nawiązują do rzeźby czczonej w Rzymie od wieków. Jest to Madonna del Parto, autorstwa Jacopo Tattiego, zwanego Sansovino, wykonana z jednego bloku marmuru w latach 1516-1521. W XIX w. modliła się przed nią również matka bł. Alfreda Ildefonsa Schustera, uzyskując łaskę uzdrowienia syna. W 1822 r. Pius VII udzielił odpustu tym, którzy ucałowali stopę Matki Bożej. Napływ pielgrzymów był tak duży, że marmur uległ zużyciu i konieczna była jego wymiana na stopę wykonaną ze srebra.

Grób św. Moniki

„Nadal spotykamy tu wiele matek, które przychodzą, aby powierzyć swoje pragnienie posiadania dziecka lub trudności w donoszeniu ciąży” - wyjaśnia rektor bazyliki, wskazując kolejne znaczące miejsce w świątyni: grób św. Moniki. Doczesne szczątki matki św. Augustyna trafiły tu z woli papieża Marcina V w XV w. Pochodziły z katedry św. Aurei w Ostii, gdzie Monika zmarła w 387 r., i gdzie nadal istnieje wspólnota augustianów. Początkowo szczątki były przechowywane w XV-wiecznym sarkofagu wykonanym przez rzeźbiarza Isaia z Pizy. Następnie przeniesiono je pod ołtarz w ostatniej kaplicy w lewej nawie.

Modlitwa za dzieci, które utraciły wiarę

„Bazylika jest celem wielu matek, których dzieci oddaliły się od wiary” - komentuje o. Cormio. „Monika jest matką, która powołała Augustyna nie tylko do życia biologicznego, ale przede wszystkim do życia w wierze. Myślę, że miłość, jaką Augustyn darzył Kościół, jest owocem relacji, jaką miał z matką. Dla Doktora Kościoła Kościół jest bowiem matką, która karmi swoje dzieci sakramentami i właściwą doktryną, chroni je i broni przed błędami herezji. Duchowość augustiańska nie może być oddzielona od relacji między Moniką a Augustynem”.

Franciszek i Leon przy grobie św. Moniki

Ziemia z Tagasty - miasta, w którym urodzili się Monika i Augustyn, znajduje się w naczyniu umieszczonym obok ołtarza, przed którym 28 sierpnia 2013 r., przy okazji kapituły generalnej augustianów, modlił się również papież Franciszek. „Tego dnia - opowiada rektor bazyliki - obecny był także ówczesny przeor generalny o. Robert Prevost, który kończył swoją 12-letnią kadencję. Było to jakby przekazanie pochodni”.

Madonna pielgrzymów Caravaggia

Niekwestionowanym arcydziełem znajdującym się w bazylice św. Augustyna na Polu Marsowym jest Madonna pielgrzymów Caravaggia, zwana także Madonną Loretańską. Obraz został zamówiony na początku XVII w. przez notariusza z Bolonii, Ermete Cavallettiego, i podarowany dla kościoła przez malarza w podziękowaniu za schronienie udzielone mu podczas ucieczki po aresztowaniu. U stóp Maryi z Dzieciątkiem w ramionach, w dramatycznej grze światła i cienia, klęczą dwaj pielgrzymi, ubrani w łachmany, z poranionymi i brudnymi stopami.

Przesłanie augustiańskie

„Jest to ostatnie dzieło Caravaggia wykonane w Rzymie. Rodzina Cavalletti pochodziła z regionu Marche i była oddana Matce Bożej z Loreto. Maryja przedstawiona jest przed domem, Santa Casa, zaledwie naszkicowanym za pomocą stopnia i framugi. Nie mieszka w szlacheckim domu. Biała tkanina, którą podtrzymuje Dzieciątko, nawiązuje do całunu Męki Pańskiej”. Przesłanie tego dzieła jest typowe dla duchowości augustiańskiej. „Ruch skierowany ku Bogu - zauważa o. Cormio - nie następuje wyłącznie dzięki woli człowieka. Zawsze istnieje Boża łaska, która nas wyprzedza i wychodzi nam naprzeciw”.

Prorok Izajasz Rafaela

W tej rzymskiej bazylice znajduje się także dzieło innego wielkiego mistrza - Rafaela. Fresk przedstawiający proroka Izajasza, namalowany w 1512 r. przez artystę z Urbino, nosi w sobie monumentalny styl współczesnych fresków Michała Anioła w Kaplicy Sykstyńskiej. „Izajasz - zauważa o. Pasquale Cormio - zapowiada narodziny Mesjasza i niesie na zwoju, zapisanym w języku hebrajskim, zaproszenie do wejścia do rodziny Chrystusa: Kościoła”. Proroctwo to zostało ukazane w znajdującej się poniżej rzeźbie, którą wykonał Andrea Sansovino, poświęconej Najświętszej Maryi Pannie ze św. Anną.

Krucyfiks św. Filipa Neri

W duchu owocnej relacji między sztuką, wiarą a pobożnością w bazylice św. Augustyna na Polu Marsowym napotykamy kolejny klejnot. Jest nim cenny krucyfiks z XVI w. Św. Filip Neri spędzał przed nim wiele godzin na modlitwie w czasach, gdy studiował teologię w prestiżowej szkole należącej do augustianów.