Na zachowane do dziś wspaniałe osiągnięcia duchowe i materialne, w tym również kulturowe i artystyczne, składają się niezliczone dzieła inspirowane przez ponadtysiącletnią tradycję chrześcijańską.

Wystawa

Z okazji jubileuszu 1050. rocznicy Chrztu Polski zostało podjętych przez różne gremia wiele ważnych inicjatyw, a wśród nich znaczącym wydarzeniem kulturalnym jest wystawa, prezentująca liczne bezcenne dzieła sztuki powstałe pod wpływem chrześcijańskich prądów artystycznych, którą zorganizowało Muzeum Narodowe w Poznaniu. Nad tym ważnym projektem wystawienniczym noszącym tytuł „Imagines Medii Aevi”, honorowy patronat objęli: prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda oraz przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski abp Stanisław Gądecki, metropolita poznański.

Unikatowy zabytek

Do obszernego spektrum unikatowych zabytków kościelnych, prezentowanych na wystawie w Poznaniu, została włączona dzięki decyzji biskupa legnickiego Zbigniewa Kiernikowskiego, wczesnogotycka chrzcielnica pochodząca z kościoła parafialnego pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Legnicy (obecnie katedra legnicka).

Zarys historyczny

Chrzcielnica odlana w brązie, w formie olbrzymiego kielicha, o czaszy średnicy 89 cm i wysokości 98 cm, jest jedynym tego rodzaju zabytkiem sakralnym w Polsce, pochodzącym z okresu przed 1300 r. Ta chrzcielnica stanowiła cenny element wyposażenia liturgicznego kościoła pw. św. Piotra w Legnicy, wzmiankowanego już w 1208 r. Prawdopodobnie po 1333 r. chrzcielnica została przeniesiona do nowej świątyni, którą zbudowano na miejscu wcześniejszego założenia.

Chrystologiczny program dekoracji chrzcielnicy zapowiedziany został już w tekście inskrypcji, którą umieszczono na boku czaszy ponad przedstawieniami figuralnymi w charakterystycznym dla okresu powstania kroju liter, o następującej treści: „Hic Babtizatum Babtismi Fonte Renatum Det Christus Gratum Sue Matris Visere Natum”, co można przetłumaczyć następująco: „Tutaj ochrzczonemu przez źródło chrztu na nowo narodzonemu niech ukaże Chrystus narodzonego syna swojej Matki” – (tłum. red).

Dwanaście scen

Po obwodzie czaszy, poniżej tekstu inskrypcji, przedstawionych zostało dwanaście scen związanych z ziemską misją Chrystusa, z których sześć dotyczy okresu dzieciństwa Jezusa, a następne związane są z pasyjnymi wydarzeniami zbawczymi.

Cykl dotyczący dzieciństwa Jezusa składa się z następujących przedstawień: Zwiastowanie Maryi, Narodzenie Chrystusa, Ofiarowanie Chrystusa w świątyni, rozpisanego na dwie sceny Pokłonu Trzech Króli oraz rzadkiej sceny w ogrodzie, po którym Maryja prowadzi za rękę małego Jezusa z koszyczkiem w ręce. Kontynuację przedstawień chrystologicznych podejmuje scena Chrztu Chrystusa w Jordanie, który został przedstawiony jako zdrój tryskający życiodajną wodą. Kulminacyjny punkt wydarzeń zbawczych, prezentowanych na czaszy chrzcielnicy, stanowią sceny pasyjne: Biczowanie Chrystusa, Niesienie krzyża, Ukrzyżowanie i Zmartwychwstanie. Całość przedstawień zamyka prezentacja Chrystusa błogosławiącego z księgą, którego postać być może nawiązuje do bizantyjskich wizerunków Chrystusa w grupach Deesis lub figur Beau Dieu z portali francuskich katedr.

Wszystkie przedstawienia opisane na czaszy chrzcielnicy zostały opracowane reliefowo i wpisane w architektoniczne trójlistne arkady, co analogicznie zastosowano przy opracowaniu trzonu wyprowadzonego z okrągłej stopy. Sam trzon został ozdobiony postaciami aniołów dźwigających łuki arkad nad maswerkami okien, których kolumny płynnie spływają stylizowanymi warkoczami na okrągłą stopę i trzy masywne łapy. Rozety na stopie i zgrupowane przy zewnętrznej krawędzi pary bazyliszków będących symbolami zwyciężonego zła, przedzielone zostały dość schematycznie opracowanymi głowami ludzkimi, które dopełniają dekoracji chrzcielnicy.

Uzdrawiająca moc sakramentu

Zarówno z kształtem chrzcielnicy, jak i z jej dekoracją, związany został program ideowy skoncentrowany na prawdzie podkreślającej uzdrawiającą moc sakramentu chrztu św. Wyraźne odwołanie się do tradycji biblijnej uwiarygodniało fakt mocy Bożej obecnej w obrzędach chrzcielnych, dla których rzeczywistą siłą jest zbawczy czyn Chrystusa, czyli Jego zwycięstwo nad złem i śmiercią dające nowe życie. Udokumentowany pietyzm i szacunek, jakim przez wieki otaczano legnicką chrzcielnicę, stanowił zawsze ważne świadectwo zrozumienia znaczenia sakramentu chrztu św. dla wiernych i całej wspólnoty lokalnego Kościoła, niezależnie od sytuacji konfesyjnej.

W perspektywie jubileuszu 1050. rocznicy Chrztu Polski należy stwierdzić, że ta chrzcielnica, podobnie jak wiele wspaniałych dzieł sakralnych, była i jest do dziś ważnym świadkiem tożsamości chrześcijańskiej Śląska i jego mieszkańców.