Jedną z najważniejszych narracji wielkanocnych są słowa o zwycięstwie Chrystusa nad śmiercią. Na ten temat powstało mnóstwo pieśni i piosenek religijnych, a liturgia tego okresu nie tylko koncentruje się na tym temacie, ale wydaje się nawet, że przyćmiewa on wszystkie inne. Nie należy jednak poprzestawać na kontemplowaniu pustego grobu Zbawiciela. Niedziela Wielkanocna skłania do refleksji na temat naszych przyszłych grobów. Czy rzeczywiście wierzymy, że nasi bliscy zmarli opuszczą kiedyś miejsca spoczynku na cmentarzach całego świata? Czy wierzymy, że do nich dołączymy w dniach ostatecznych?

Nikogo nie trzeba przekonywać, że wydarzenia wspominane w Wielkim Tygodniu są tajemnicą, zresztą nawet dla wytrawnych teologów. Z perspektywy doczesności nie da się jej zgłębić w myśl słów św. Pawła: „Teraz widzimy jakby w zwierciadle, niejasno; wtedy zaś [ujrzymy] twarzą w twarz. Teraz poznaję po części, wtedy zaś będę poznawał tak, jak sam zostałem poznany” (1 Kor 13, 12).

Powyższe zdanie, oczywiście, nie oznacza, że zupełnie sobie nie poradzimy z odpowiedzią na pytanie o najważniejsze konsekwencje śmierci Chrystusa na krzyżu, choć prawdą jest, że w gąszczu teologicznych prawd będziemy się poruszać jakby po omacku. Na szczęście mamy do dyspozycji Pismo Święte oraz nauczanie Ojców Kościoła.

Chrystus i pierwszy człowiek

W jednej ze starożytnych homilii znajdujemy następujące słowa: „Wielka cisza spowiła ziemię; wielka na niej cisza i pustka. Cisza wielka, bo Król zasnął. Ziemia się przelękła i zamilkła, bo Bóg zasnął w ludzkim ciele, a wzbudził tych, którzy spali od wieków. Bóg umarł w ciele, a poruszył Otchłań”. W taki oto sposób anonimowy autor opisuje zstąpienie Chrystusa do Otchłani. W odmawianym każdej niedzieli Credo Kościół potwierdza wiarę w powyższe słowa: „Zstąpił do piekieł, trzeciego dnia zmartwychwstał”. Zanim więc nastąpiła radość Poranka Wielkanocnego, Chrystus dokonał czynu, dzięki któremu w jakimś sensie historia zatoczyła koło.

Niewątpliwie kluczem do zrozumienia paschalnej nocy jest wydarzenie opisane w Księdze Rodzaju. Grzech pierworodny, nazywany grzechem pierwszych rodziców, zabrał ludzkości długą listę dobrodziejstw. Najczęściej skupiamy się w tym kontekście na aspektach doczesnych. Być może dlatego, że to one doskwierają nam w codziennym życiu w sposób oczywisty i każą skupiać się bardziej na doczesności niż na sprawach ostatecznych.

Niejako bowiem na co dzień borykamy się ze śmiercią naszych najbliższych, a także sami przygotowujemy się do konfrontacji z tym dramatycznym wydarzeniem, będącym u kresu każdego życia. Do tego dochodzą choroby, praca wykonywana w pocie czoła i wiele innych niedogodności.

Minęło już ponad 2 tys. lat od zmartwychwstania Chrystusa i Jego chwalebnej śmierci, więc może zapomnieliśmy o skutku grzechu pierworodnego, który dla całych rzesz okazał się nie lada utrapieniem po śmierci. Rzecz w tym, że ludzie, którzy umarli przed wiekami, nie mieli możliwości oglądania Boga twarzą w twarz. W tym miejscu warto przypomnieć, że Kościół wierzy w sąd szczegółowy i Sąd Ostateczny. W myśl tego przekonania ludzie w momencie śmierci nie są unicestwiani – ich dusze idą albo do piekła, albo do czyśćca czy do nieba. W momencie Paruzji, a więc powtórnego przyjścia na świat Jezusa Chrystusa, nastąpi zmartwychwstanie ciał, które spoczywają na wszystkich cmentarzach świata. Wtedy to dusze ludzi na nowo złączą się z ich ciałami i nastaną „nowe niebo i nowa ziemia”. Będzie to czas wiecznej szczęśliwości.

Taka kolej rzeczy jest konsekwencją zamysłu Opatrzności. Utracony raj stanie się niejako na nowo naszym udziałem. Okazuje się jednak, że przed przyjściem na świat Jezusa Chrystusa nasi przodkowie po śmierci nie mieli możliwości zjednoczenia się z Bogiem, a dokładniej chodzi tu o dusze zmarłych, które oczekiwały na odkupienie w Otchłani. Miejsce to – czy może lepiej powiedzieć: stan nie był tożsamy z rzeczywistością, którą rozumiemy pod pojęciem piekła. Potępienie oznacza wieczną karę, będącą konsekwencją ludzkich wyborów, której istotą jest przebywanie w rzeczywistości pozbawionej przywileju oglądania Pana Boga i życia z Nim w doskonałej jedności.

Możemy sobie jedynie wyobrazić, jak wielka była radość rzesz, po które Chrystus przybył, aby je wprowadzić do wiecznej ojczyzny. Wśród spotkanych tam istot Chrystus rozpoznał także Adama i Ewę. Dlatego też we wspomnianej starożytnej homilii znajdujemy następujące słowa odnoszące się do Chrystusa: „Pragnie nawiedzić tych, którzy siedzą zupełnie pogrążeni w cieniu śmierci; aby wyzwolić z bólów niewolnika Adama, a wraz z nim niewolnicę Ewę, idzie On, który jest ich Bogiem i synem Ewy”. W taki oto sposób historia zatoczyła koło. Najpierw był grzech pierwszych rodziców, a później odkupieńcza Ofiara Chrystusa, dzięki której także Adam i Ewa mogli się cieszyć jej zbawczymi konsekwencjami.

Pascha oznacza przejście

Symbolika Triduum Paschalnego jest bardzo bogata i ma gruntowne, biblijne uzasadnienie. Podczas obchodów Wielkiej Soboty święci się paschał, który jest zapalany m.in. podczas uroczystości pogrzebowych. Doczesne szczątki naszych zmarłych spoczywają więc w kościele niejako w świetle tej świecy.

Święto Paschy obchodzone było przez Żydów na pamiątkę ich przejścia z niewoli w Egipcie do wolności w ziemi Kanaan. Trudno się zatem dziwić, że Wielkanoc nazywana jest świętami paschalnymi. Tak jak Izraelici przeszli z niewoli do wolności, tak wyznawcy Chrystusa przechodzą z ciemności grzechu do blasku i godności dzieci Bożych. W modlitwie eucharystycznej ustami kapłana kierujemy do Boga następującą prośbę: „Panie Boże, spraw, aby ten zmarły, który przez chrzest miał udział w śmierci Twojego Syna, miał także udział w Jego zmartwychwstaniu”. Nie mogą nas więc dziwić słowa jednej z pieśni pogrzebowych: „Do domu wracam jak strudzony pielgrzym, a Ty z miłością przyjmij mnie z powrotem”. Ważne są tu nie tylko kierunek – mówiący o tym, że zmierzamy do nieba, ale także perspektywa czasowa: „Przyjmij mnie z powrotem”. W momencie śmierci każdego z nas zatem będzie miało miejsce to samo wydarzenie, które wspominamy w Wielką Sobotę. Dołączymy, jak mamy nadzieję, do wielkiego korowodu świętych, by z Chrystusem na czele wejść do ziemi obiecanej, którą jest niebo. Metaforą nieba jest Jeruzalem. Obyśmy się stali domownikami Boga.

Żadna inna uroczystość nie przypomina nam tak skutecznie o ojczyźnie niebieskiej jak Wielkanoc, dlatego w tych dniach wołajmy ze szczególną gorliwością: Jeruzalem to miasto, na które czekamy.