Reklama

Przemyska tablica grunwaldzka

Niedziela przemyska 6/2001

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

W pięknej panoramie miasta Przemyśla dominuje największa budowla sakralna - archikatedra pw. św. Jana Chrzciciela wraz z największą barokową wieżą dzwonnicą.

Na zewnętrznej stronie prezbiterium archikatedry na szczególną uwagę zasługuje "tablica grunwaldzka". Należy ona do najcenniejszych zabytków naszego miasta. Mija 90 lat od uroczystego jej odsłonięcia. Z okazji tego jubileuszu warto przypomnieć historię powstania i treści tej tablicy.

W 1910 r., gdy zbliżała się 500. rocznica wielkiej bitwy grunwaldzkiej, w całej Galicji zawiązały się społeczne komitety, których celem było zorganizowanie obchodów rocznicy grunwaldzkiej. W Przemyślu taki komitet powołano 3 stycznia 1910 r. Na prezesa wybrano dr. Leonarda Tarnawskiego. Na jednym z pierwszych zebrań komitetu podjęto uchwałę, by jubileusz grunwaldzki uczcić między innymi poprzez wmurowanie pamiątkowej tablicy. Organizacyjną stroną tego przedsięwzięcia zajął się człowiek Towarzystwa Przyjaciół Nauk, kustosz muzeum inż. Kazimierz Osiński.

Dzięki staraniom Osińskiego zlecenie wykonania tablicy przyjął znany artysta lwowski prof. Antoni Popiel. Wykonał pierwsze gipsowe szkice tablicy. Niestety, nagła śmierć artysty przerwała pracę.

Następnie tak poważne zamówienie rzeźbiarskie przyjął bardzo popularny twórca prof. Jan Raszka z Krakowa. Niebawem prof. Raszka przyjechał do Przemyśla, gdzie zapoznał się z najstarszą ikonografią miasta Przemyśla oraz przestudiował fakty historyczne dotyczące związków króla Władysława Jagiełły z ziemią przemyską. Prof. Jan Raszka przystąpił do dzieła. W tym czasie społeczeństwo miasta Przemyśla i okolic włączyło się do zbiórki pieniędzy. Wychodzące w Przemyślu czasopisma publikowały nazwiska znanych mieszczan i ziemian oraz duchownych, którzy złożyli datki na ten cel. Fundusze zbierano na różnych spotkaniach towarzyskich, wieczornicach szkolnych, na okolicznościowych wykładach i akademiach związanych z rocznicą grunwaldzką.

Dokładnie w 500. rocznicę bitwy, 15 lipca 1910 r., w przemyskiej katedrze odprawione zostało uroczyste nabożeństwo dziękczynne, które celebrował i okolicznościowe kazanie wygłosił biskup przemyski Józef Sebastian Pelczar. Ze względu na opóźnione prace rzeźbiarskie przy tablicy, bardziej okazałe uroczystości grunwaldzkie przełożono na jesień. Po zaakceptowaniu przez Komitet Grunwaldzki projektu, wykonania tablicy w spiżu zlecono znanej wiedeńskiej firmie odlewniczej A. Selzera.

30 października 1910 r. po odprawieniu uroczystej Sumy i krzepiącym ducha kazaniu wygłoszonym przez bp. J. S. Pelczara, dr Leonard Tarnawski odsłonił pamiątkową tablicę. W dniu tym burmistrz Doliński na mocy Rady Miejskiej nadał ulicy Węgierskiej nazwę ulicy Grunwaldzkiej. Na kamienicy nr 1 odsłonięto wówczas kamienną tablicę z napisem: "Ulica Grunwaldzka 1410-1910".

Tablica grunwaldzka na archikatedrze przedstawia uroczysty wjazd konno króla Władysława Jagiełły i królowej Jadwigi do Przemyśla z rycerstwem oraz witających ich mieszczan z bp. Erykiem Winsenem herbu Mora i wójtem Michałem na czele. Przed parą królewską giermkowie niosą spisane prawa i przywileje nadane Przemyślowi. W głębi panorama miasta. Dookoła napis: "Królowi Władysławowi Jagielle za nadanie praw 1389-1424 i fund. katedry 1412 - królowej Jadwidze za przywileje 1387 - w 500. rocznicę Grunwaldu miasto Przemyśl 1910".

Artysta pracując nad tablicą korzystał z różnych źródeł historycznych. Tworząc postacie pary królewskiej czerpał wzory z portretów znajdujących się na nagrobkach na Wawelu. Do panoramy Przemyśla została wykorzystana rycina Hohenberga w dziele Brauna z 1618 r. W osobach wchodzących w skład witającej króla delegacji sportretował artysta wybitne osobistości współczesnego Przemyśla. Jako biskupa Winsena sportretował biskupa J. S. Pelczara, jako wójta Michała - burmistrza Dolińskiego. Członkowie delegacji to: ks. dr Stefan Momidłowski ( członek Zarządu TPN), adwokat dr Józef Scheinbach, dr Leonard Tarnawski ( poseł do sejmu, prezes TPN). Portret Kazimierza Osińskiego i autoportret Jana Raszki - to rycerze ze świty króla Jagiełły.

W pierwszych dniach maja 1911 r. do spiżowej tablicy dodano stylizowane, gotyckie obramowanie projektu Kazimierza Osińskiego wykonane w piaskowcu w pracowni Ferdynanda Majerskiego w Przemyślu. Kazimierz Osiński znakomicie uzupełnił treść tablicy wzbogacając ją siedmioma herbami. Nad godłem miasta Przemyśla umieścił orła polskiego, po bokach herb Jagiełły i Jadwigi; w połowie obramowania: Pogoń litewską i herb Rusi Czerwonej; w dolnej części obramowania: herb Ziemi Przemyskiej ( orzeł dwugłowy) i herb kanoników przemyskich (orzeł polski z okrągłą tarczą, na niej ścięta głowa św. Jana).

Płaskorzeźba prof. Jana Raszki wraz z obramowaniem Kazimierza Osińskiego - jest wysoko oceniana przez znawców sztuki i należy do cenniejszych dzieł artystycznych.

Październikowe uroczystości rocznicowe w 1910 r. były przypomnieniem zasług pary królewskiej dla miasta oraz lat świetności Polski i początków grodu. Na polach Grunwaldu rycerstwo ziemi przemyskiej wniosło wkład w zwycięstwo nad Zakonem Krzyżackim - na pięćdziesiąt chorągwi Korony Polskiej - ziemia przemyska reprezentowana była przez dwie, a to 14 i 39 chorągwią.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Podziel się:

Oceń:

2001-12-31 00:00

Wybrane dla Ciebie

Pierwsza adhortacja Leona XIV. Dużo polskich wątków w „Dilexi Te” oraz obrona ortodoksji

2025-10-12 16:31
Papież Leon XIV

dr Adam Sosnowski

Papież Leon XIV

Pierwszy oficjalny dokument papieski Leona XIV! Co w nim znajdziemy? Mnóstwo! Wątpliwości co do autorstwa, obronę ortodoksji, niezwykle dużo odwołań do Jana Pawła II, niektóre fragmenty dziwne, a poniekąd nawet krytykę minister Nowackiej.

Więcej ...

Abp Jędraszewski do stypendystów Fundacji Dzieło Nowego Tysiąclecia: bądźcie zawsze zawsze zafascynowani Chrystusem

2025-10-12 14:40
Stypendyści Fundacji Dzieło Nowego Tysiąclecia

Archidiecezja Krakowska

Stypendyści Fundacji Dzieło Nowego Tysiąclecia

Modlimy się za was, którzy jesteście w tym cudownym młodzieńczym wieku, abyście zawsze byli młodzi duchem, zawsze zafascynowani Jezusem Chrystusem - mówił abp Marek Jędraszewski do stypendystów Fundacji "Dzieło Nowego Tysiąclecia". Metropolita krakowski w sanktuarium św. Jana Pawła II na Białych Morzach przewodniczył Mszy św. sprawowanej z okazji XXV Dnia Papieskiego. Liturgia była transmitowana przez TVP1.

Więcej ...

Tematy 402. Zebrania Plenarnego Konferencji Episkopatu Polski

2025-10-13 12:52
Rzecznik Episkopatu ks. Leszek Gęsiak i abp Tadeusz Wojda SAC, metropolita gdański i przewodniczący KEP

bp kep

Rzecznik Episkopatu ks. Leszek Gęsiak i abp Tadeusz Wojda SAC, metropolita gdański i przewodniczący KEP

Stanowisko Kościoła w sprawie migracji, stan prac nad powołaniem Komisji niezależnych ekspertów oraz kwestie dotyczące lekcji religii w szkole i katechezy parafialnej - to tematy 402. Zebrania Plenarnego Konferencji Episkopatu Polski, które przedstawił podczas briefingu dla mediów rzecznik Episkopatu ks. Leszek Gęsiak SJ. Obradom towarzyszą obchody 100-lecia istnienia archidiecezji gdańskiej, które przedstawił abp Tadeusz Wojda SAC, metropolita gdański i przewodniczący KEP.

Więcej ...

Reklama

Najpopularniejsze

Skarby Serca Jezusowego objawione światu: nowenna do św....

Wiara

Skarby Serca Jezusowego objawione światu: nowenna do św....

Nowenna do św. Teresy od Jezusa

Wiara

Nowenna do św. Teresy od Jezusa

Jezus jest spełnieniem tego, co Bóg obiecał

Wiara

Jezus jest spełnieniem tego, co Bóg obiecał

Nowenna do św. Jana Pawła II

Modlitwa

Nowenna do św. Jana Pawła II

Komunikat ws. o. Wojciecha Jędrzejewskiego OP

Kościół

Komunikat ws. o. Wojciecha Jędrzejewskiego OP

Oświadczenie Wojciecha Jędrzejewskiego

Kościół

Oświadczenie Wojciecha Jędrzejewskiego

Nowenna za młodzież do św. Carlo Acutisa

Wiara

Nowenna za młodzież do św. Carlo Acutisa

Modlitwa św. Jana Pawła II o pokój

Wiara

Modlitwa św. Jana Pawła II o pokój

Samarytanin otrzymuje od Jezusa misję: Idź!

Wiara

Samarytanin otrzymuje od Jezusa misję: Idź!