10. Ludzie religijni, jako zatroskani członkowie szerszej społeczności internetowej, mający także swoje własne uprawnione zainteresowania, pragną być częścią procesu, który kieruje przyszłym rozwojem tego nowego medium. Nie trzeba tłumaczyć, że czasem wymagać to będzie od nich dostosowania własnego myślenia i praktyki.
Ważne jest także, aby ludzie we wszystkich strukturach Kościoła korzystali twórczo z Internetu, wypełniając swe zobowiązania i pomagali wypełniać misję Kościoła. Nieśmiałe odsuwanie się ze strachem od tej technologii jest nie do zaakceptowania, biorąc pod uwagę tak wiele pozytywnych możliwości Internetu. "Metody ułatwiania komunikacji i dialogu pośród członków Kościoła mogą umocnić więzi jedności między nimi. Natychmiastowy dostęp do informacji umożliwia [Kościołowi] pogłębienie dialogu ze współczesnym światem (...) Kościół może prędzej informować świat o swych przekonaniach i wyjaśniać powody postaw w konkretnej kwestii czy konkretnej sytuacji. Może jaśniej słyszeć głos opinii publicznej i wchodzić w nieustającą dyskusję z otaczającym go światem, angażując się w ten sposób bardziej bezpośrednio we wspólne poszukiwanie rozwiązań wielu pilnych problemów ludzkości".42

11. Podsumowując więc te refleksje, zachęcamy kilka konkretnych grup - przywódców kościelnych, duszpasterzy, wychowawców, rodziców i zwłaszcza ludzi młodych.
Do osób sprawujących władzę w Kościele. Osoby zajmujące funkcje kierownicze we wszystkich sektorach Kościoła potrzebują zrozumienia mediów, zastosowania go w tworzeniu duszpasterskich planów odnośnie do środków społecznego przekazu43 razem z konkretnymi strategiami, programami w tej dziedzinie i właściwego wykorzystania mediów. Tam, gdzie to konieczne, powinni sami otrzymać wykształcenie medialne; istotnie bowiem "byłoby korzystne dla Kościoła, gdyby wśród osób piastujących urzędy i sprawujących różne funkcje w jego imieniu więcej było ludzi, którzy otrzymali stosowną formację w dziedzinie środków społecznego przekazu".44
Odnosi się to do Internetu, a także do starszych mediów. Sprawujący władzę w Kościele zobowiązani są wykorzystywać "pełen potencjał epoki komputerów dla służby ludzkiemu i transcendentnemu powołaniu każdej osoby i w ten sposób oddać chwałę Ojcu, od którego pochodzi wszelkie dobro".45 Powinni zastosować tę wybitną technologię w wielu różnych aspektach misji Kościoła, zgłębiając jednocześnie możliwości współpracy ekumenicznej i międzyreligijnej w jej wykorzystaniu.
Szczególny aspekt Internetu, jak to zauważyliśmy, dotyczy kłopotliwego czasem rozprzestrzeniania się nieoficjalnych witryn WWW, określających się jako "katolickie". System dobrowolnego nadawania certyfikatów na poziomie lokalnym i narodowym, pod nadzorem przedstawicieli Magisterium mógłby okazać się pomocny odnośnie do materiału o charakterze specyficznie doktrynalnym czy katechetycznym. Chodzi tu nie o narzucanie cenzury, ale o zaoferowanie użytkownikom Internetu godnego zaufania przewodnika po tym, co wyraża autentyczne poglądy kościelne.

Do duszpasterzy. Kapłani, diakoni, osoby zakonne i świeccy pracownicy pastoralni powinni posiadać wykształcenie medialne mające zwiększyć zrozumienie wpływu środków społecznego przekazu na jednostki i społeczeństwo oraz nabyć umiejętności przekazu, który odwołuje się do wrażliwości i zainteresowań ludzi kultury medialnej. Obecnie niewątpliwie wymaga to wykształcenia obejmującego Internet, łącznie z jego wykorzystaniem we własnej pracy. Mogą oni także czerpać korzyść z witryn internetowych dostarczających świeżych materiałów teologicznych i propozycji duszpasterskich.
Co do członków Kościoła zaangażowanych bezpośrednio w media, nie trzeba zapewne tłumaczyć, że potrzebują edukacji zawodowej, a także formacji doktrynalnej i duchowej, ponieważ, "aby świadczyć o Chrystusie, człowiek musi sam Go spotkać i rozwijać osobistą więź z Nim przez modlitwę, Eucharystię i sakrament pojednania, czytanie i rozważanie słowa Bożego, studium chrześcijańskiej nauki, służbę innym".46
Do wychowawców i katechetów. Instrukcja duszpasterska Communio et Progressio mówiła o "pilnym obowiązku" szkół katolickich, by kształciły one twórców i odbiorców przekazu społecznego według stosownych zasad chrześcijańskich.47 To samo przesłanie powtarzane było wielokrotnie. W epoce Internetu, z jego niebywałym zasięgiem i wpływem, potrzeba ta jest jeszcze pilniejsza niż kiedykolwiek.
Uniwersytety katolickie, kolegia, szkoły i programy edukacyjne na wszystkich poziomach powinny zapewniać kursy dla różnych grup "seminarzystów, kapłanów, braci i sióstr zakonnych oraz świeckich liderów (...) nauczycieli, rodziców i studentów"48 - a także bardziej zaawansowane kształcenie w dziedzinie technologii środków społecznego przekazu, zarządzania, etyki i zagadnień strategicznych jednostkom przygotowującym się do zawodowej pracy w mediach lub do pracy na odpowiedzialnych stanowiskach, włączając w to tych, którzy pracują w dziedzinie środków społecznego przekazu dla Kościoła. Polecamy ponadto wspomniane wyżej zagadnienia i pytania uwadze naukowców i badaczy stosownych dziedzin w katolickich uczelniach wyższych.
Do rodziców. Ze względu na dzieci, jak również na samych siebie, rodzice muszą "przyswajać sobie i praktykować umiejętności krytycznych widzów, słuchaczy i czytelników, odgrywając w swoich domach rolę wzorców rozważnego korzystania z mediów".49 Jeśli chodzi o Internet, dzieci i młodzież często są bardziej zaznajomieni z nim niż ich rodzice, niemniej jednak rodzice mają poważny obowiązek prowadzenia i nadzorowania swych dzieci w korzystaniu z niego.50 Tym lepiej, jeśli wiąże się to z potrzebą lepszego poznania Internetu.
Rodzice powinni sprawdzić, czy technologia filtrowania wykorzystywana jest w komputerach dostępnych dla dzieci, gdy tylko jest ona finansowo i technicznie osiągalna, aby ochronić je tak dalece, jak to możliwe przed pornografią, seksualnymi prześladowcami i innymi zagrożeniami. Nie powinno się pozwalać dostęp do Internetu na pozbawiony nadzoru. Rodzice i dzieci powinni razem rozmawiać o tym, co oglądają i czego doświadczają w cyberprzestrzeni; pomocne będzie także dzielenie się doświadczeniem z innymi rodzinami podzielającymi te same troski i wartości. Fundamentalnym obowiązkiem rodzicielskim jest tu pomoc dzieciom, by stały się krytycznymi, odpowiedzialnymi użytkownikami Internetu, a nie uzależniły się od Internetu, zaniedbując kontakt z rówieśnikami i samą naturą.
Do dzieci i ludzi młodych. Internet jest drzwiami otwierającymi się na wspaniały i ekscytujący świat o potężnym wpływie formacyjnym; nie wszystko jednak po drugiej stronie drzwi jest bezpieczne, zdrowe i prawdziwe. "Dzieci i młodzież powinny przechodzić formację medialną, nie wchodząc na łatwą drogę bezkrytycznej bierności, nie poddając się naciskowi rówieśników ani wyzyskowi komercyjnemu".51 Młodzi mają tę powinność względem samych siebie - a także rodziców i nauczycieli, a ostatecznie względem Boga - by dobrze wykorzystywać Internet.
Internet pozostawia niezwykle wcześnie w zasięgu młodych ludzi ogromną możliwość czynienia dobra lub zła, samym sobie i innym. Może wznieść ich życie ponad marzenia wcześniejszych pokoleń i dać następnie możliwość wzbogacania życia innych. Może także pchnąć ich w konsumpcjonizm, fantazje dotyczące pornografii i przemocy oraz patologiczną izolację.
Młodzi ludzie, jak często się mówi, są przyszłością społeczeństwa i Kościoła. Dobre wykorzystanie Internetu może pomóc w przygotowaniu ich do odpowiedzialności w tych obydwu dziedzinach. Nie stanie się to jednak automatycznie. Internet nie jest jedynie środkiem rozrywki i konsumpcyjnego zaspokojenia. Jest narzędziem wykonywania użytecznej pracy, a młodzi muszą się uczyć postrzegać go i wykorzystywać w ten sposób. W cyberprzestrzeni, co najmniej w takim stopniu, jak gdzie indziej, mogą być wezwani do pójścia pod prąd, praktykowania kontrkultury, a nawet cierpienia prześladowań ze względu na to co prawdziwe i dobre.

12. Do wszystkich osób dobrej woli. Na koniec pragniemy zaproponować pewne cnoty, które powinni kultywować wszyscy, którzy chcą dobrze wykorzystać Internet: ich działanie powinno opierać się na realistycznej ocenie jego zawartości i kierować nią.
Konieczna jest roztropność, aby jasno widzieć implikacje - potencjał dobra i zła - kryjące się w tym medium i twórczo odpowiadać na jego wyzwania i możliwości.
Potrzebna jest sprawiedliwość, zwłaszcza sprawiedliwość i praca na rzecz zmniejszenia cyfrowej przepaści - luki między tymi, którzy w dzisiejszym świecie są bogaci w informacje a informacyjnie biednymi.52 Wymaga to zaangażowania na rzecz międzynarodowego dobra wspólnego, czyli "globalizacji solidarności".53
Konieczne jest męstwo i odwaga. Oznacza to opowiadanie się za prawdą wobec relatywizmu religijnego i moralnego, za altruizmem i hojnością wobec indywidualistycznego konsumpcjonizmu, za przyzwoitością wobec zmysłowości i grzechu.
Potrzeba też umiarkowania - samodyscypliny w podejściu do Internetu - wybitnego narzędzia technologicznego, aby używać go mądrze i tylko dla dobrych celów.
Zastanawiając się nad Internetem, tak jak nad wszystkimi innymi środkami społecznego przekazu, przypominamy, że Chrystus jest "doskonałym przekazicielem"54 - normą i wzorcem dla kościelnego nastawienia do komunikacji, a także jest treścią, którą Kościół zobowiązany jest przekazywać. "Oby katolicy działający w środowisku społecznego przekazu potrafili głosić Jezusa na dachach z coraz większą odwagą i radością, tak aby wszyscy ludzie usłyszeli o miłości, która jest sercem samoprzekazywania się Boga w Jezusie Chrystusie - tym samym wczoraj, dziś i na wieki".55

Watykan, 22 lutego 2002, Święto Katedry świętego Piotra.

John P. Foley, Przewodniczący
Pierfranco Pastore, Sekretarz  

1. Jan Paweł II, Encyklika Laborem Exercens, n. 25; Por. Sobór Watykański II, Konstytucja Duszpasterska o Kościele w Świecie Współczesnym Gaudium et Spes, n. 34.

2. Sobór Watykański II, Dekret o Środkach Społecznego Przekazu Inter Mirifica, n. 1.

3. Np. Inter Mirifica; Przesłania papieży Pawła VI i Jana Pawła II z okazji Światowych Dni Środków Społecznego Przekazu; Papieska Rada ds. Mediów, Instrukcja duszpasterska Communio et Progressio, Pornografia i przemoc w środkach społecznego przekazu: Odpowiedź duszpasterska, Instrukcja duszpasterska Aetatis Novae, Etyka reklamy, Etyka w Środkach Społecznego Przekazu.

4. Pornografia i przemoc w środkach społecznego przekazu, n. 30.

5. Communio et Progressio, n. 2.

6. Jan Paweł II, Orędzie na 34 Dzień Środków Społecznego Przekazu, 4.06.2000.

7. Communio et Progressio, n. 10.

8. Sobór Watykański II, Konstytucja Duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et Spes, 39.

9. Inter Mirifica, 2.

10. Papieska Rada ds. Mediów, Etyka w Internecie.

11. Aetatis Novae, 8.

12. Ibid.

13. Etyka w Środkach Społecznego Przekazu, n. 3.

14. Por. Sobór Watykański II, Konstytucja Dogmatyczna o Bożym Objawieniu Dei Verbum, n. 10.

15. Aetatis Novae, n. 10.

16. Etyka w Środkach Społecznego Przekazu, n. 26.

17. Communio et Progressio, 128.

18. Adhortacja Apostolska Evangelii Nuntiandi, n. 45.

19. Encyklika Redemptoris Missio, n. 37.

20. Aetatis Novae, n. 2.

21. Jan Paweł II, Orędzie na 35 Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu, n. 3, 27.05.2001.

22. Aetatis Novae, n. 9.

23. Etyka w Środkach Społecznego Przekazu, n. 11.

24. Por. Communio et Progressio, n. 15.

25. Dogmatyczna Konstytucja o Kościele Lumen Gentium, n. 37.

26. Communio et Progressio, n. 116.

27. Ibid., n. 117.

28. Por. Kanon 212.2, 212.3.

29. Por. Aetatis Novae, n. 10; Etyka w Środkach Społecznego Przekazu, n. 26.

30. Aetatis Novae, n. 10.

31. Etyka w Środkach Społecznego Przekazu, n. 26.

32. Etyka w Środkach Społecznego Przekazu, n. 25.

33. Aetatis Novae, n. 28.

34. Communio et Progressio, n. 107.

35. Jan Paweł II, Orędzie na 24 Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu, 1990.

36. Por. Etyka w Internecie.

37. Jan Paweł II, Orędzie na 35 Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu, n. 3.

38. Pornografia i przemoc w środkach społecznego przekazu, n. 7.

39. Aetatis Novae, 8.

40. Por. Jan Paweł II, List Apostolski Novo Millennio Ineunte, n. 39.

41. Por. Jan Paweł II, Przemówienie do biskupów USA, n. 5, Los Angeles, 16.06.1987.

42. Jan Paweł II, Orędzie na 24 Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu, 1990.

43. Por. Aetatis Novae, nn. 23-33.

44. Etyka w Środkach Społecznego Przekazu, n. 26.

45. Orędzie na 24 Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu.

46. Orędzie na 34 Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu, 2000.

47. Communio et Progressio, n. 107.

48. Aetatis Novae, n. 28.

49. Etyka w Środkach Społecznego Przekazu, n. 25.

50. Por. Jan Paweł II, Posynodalna Adhortacja Apostolska Familiaris Consortio, n. 76.

51. Etyka w Środkach Społecznego Przekazu, n. 25.

52. Por. Etyka w Internecie, nn. 10, 17.

53. Jan Paweł II, Przemówienie do Sekr. Generalnego ONZ i Komisji Administracyjnej ds. Koordynacji ONZ, 7.04.2000.

54. Communio et Progressio, n. 11.

55. Orędzie na 35 Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu, n. 4.