Reklama

Kościół

Papieże wobec powstania

Pius VIII - po prawej: ostrożnie podchodził do wszelkich zmian
Grzegorz XVI - po lewej: zależało mu na dobrych relacjach w Rosją

Wikipedia

Pius VIII - po prawej: ostrożnie podchodził do wszelkich zmian Grzegorz XVI - po lewej: zależało mu na dobrych relacjach w Rosją

Już dobrze po zmroku, 29 listopada 1830 r. grupa osiemnastu spiskowców ze Szkoły Podchorążych Piechoty pod wodzą Piotra Wysockiego rozpoczęła powstanie przeciwko rządom rosyjskim w Królestwie Polskim.

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

W tę noc grupa podchorążych i młodych inteligentów otworzyła nowy rozdział walki Polaków o wolność. Akcja ta stanowiła bowiem wyzwanie nie tylko dla caratu, ale również dla układu sił w Europie po kongresie wiedeńskim z 1815 r.

Rozwiązanie kwestii polskiej

Istota ustaleń kongresu wiedeńskiego polegała na przywróceniu dawnego porządku (ancien régime) w Europie po wojnach napoleońskich, czyli na swoistej rewolucji reakcji. Zniesiono wiele z powołanych w dobie napoleońskiej instytucji i przywrócono na trony wielu dawnych władców. Powoływano się przy tym na zasadę legitymizmu, choć w niektórych przypadkach, m.in. Rzeczypospolitej Obojga Narodów, zasadę tę wyraźnie pogwałcono. Rozwiązanie kwestii polskiej w postaci narzucenia „Królestwu Polskiemu” w granicach niedawnego Księstwa Warszawskiego cara Rosji jako króla było dla Polaków wręcz obelgą. Choć starsze pokolenie polskiej elity pogodziło się z tym rozwiązaniem, nie widząc lepszego – dla młodego pokolenia, wychowanego w Królestwie Polskim i doświadczanego tam przez rosyjskie bezprawie, sytuacja ta była nie do zniesienia.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Kongres wiedeński stłumił aspiracje narodowe rozbudzone w epoce napoleońskiej. Ponieważ w celu przywrócenia monarchicznego porządku władcy użyli argumentacji religijnej, wytworzył się swoisty sojusz ołtarza z tronem, co było szczególnie widoczne w przypadku Kościoła rzymskokatolickiego. Na straży ładu wiedeńskiego stanęło Święte Przymierze – sojusz Austrii, Prus i Rosji, do którego potem przystąpiło jeszcze kilkanaście państw, m.in. monarchistyczna Francja; nie uczyniły tego Wielka Brytania i Turcja. Filarami systemu wersalskiego zostały państwa traktujące Kościół albo wrogo, jak Rosja i Prusy, albo protekcjonalnie, jak Austria. Na zjeździe Świętego Przymierza w Opawie w 1820 r. przyjęto zasadę wspólnej odpowiedzialności członków sojuszu za utrzymanie nowego ładu europejskiego. Sojusznicy uzgodnili, że ładu tego będą bronić nie tylko przez „przyjazne ostrzeżenia”, ale także „siłami przymusu”. Tak też się stało w latach 1820-21 w Królestwie Obojga Sycylii, gdzie interweniowała armia austriacka, czy w 1823 r. w Hiszpanii, gdzie wojska francuskie przywróciły monarszy absolutyzm.

Reklama

Surowy strażnik

Stolica Apostolska znalazła się siłą rzeczy w obozie zwycięzców, ale musiała przyjąć ich punkt widzenia w wielu sprawach. Papież Pius VII, ponieważ rozumiał polityczną i wojskową bezsilność Państwa Kościelnego i był niechętny gwałtownym przemianom społecznym, mimo ugodowej postawy usunięty swego czasu z Rzymu przez Napoleona, prowadził wraz ze swym sekretarzem stanu Ercolem Consalvim ostrożną politykę dostosowania się do uchwał wiedeńskich bez uszczerbku dla doktryny i pozycji Kościoła. Papież Pius VIII niewiele w tym względzie zmienił.

Następnego dnia po wybuchu walk w Warszawie, 30 listopada 1830 r., po 1,5-rocznym pontyfikacie, Pius VIII zmarł w Rzymie. Na jego następcę wybrano 2 lutego 1831 r. Bartolomea Cappellariego, który przyjął imię Grzegorza XVI. Ten wybitnie wykształcony zakonnik był także surowym strażnikiem doktryny, toteż potępił w encyklice Mirari vos z 15 sierpnia 1832 r. próby łączenia umiarkowanego liberalizmu z katolicyzmem. Był to krok nie tylko idący po linii doktrynalnej, ale także korzystny dla polityki Świętego Przymierza. Nastawienie Grzegorza XVI zaowocowało także jego stosunkiem do powstania listopadowego. Pod wpływem rozwoju ruchów liberalnych na Półwyspie Apenińskim Stolica Apostolska pragnęła utrzymać dobre stosunki z Rosją. Na prośbę rosyjskiego posła w Rzymie Grigorija I. Gagarina już 15 lutego 1831 r. Grzegorz XVI wydał breve pt. Impensa caritas, w którym wezwał polskich biskupów do zaniechania wsparcia dla powstańców i do posłuszeństwa wobec cara. Na szczęście breve to nie zostało ogłoszone. Papież był jednak nadal pod silnym wpływem Rosjan. Już po upadku powstania Gagarin nalegał na wydanie oficjalnego jego potępienia przez papieża, który ugiął się i pozwolił nawet na „konsultację” rosyjskiego dyplomaty.

Reklama

Rozgoryczenie i niezrozumienie

W tych okolicznościach powstała encyklika Cum primum z 9 czerwca 1832 r. Aby zatrzeć wrażenie, że wydanie dokumentu zostało na nim wymuszone, Grzegorz XVI wysłał jego tekst nie za pośrednictwem rządu rosyjskiego, ale przez nuncjaturę wiedeńską. Polscy biskupi musieli więc przełknąć tekst, w którym papież napisał m.in.: „Gdy tylko doszła do nas wieść o strasznych klęskach, które w roku ubiegłym kwitnące wasze Królestwo nawiedziły, zaraz obudziło się w nas przypuszczenie, że one nie skądinąd pochodzą, jak od niektórych podstępu i kłamstwa sprawców, którzy pod pozorem religii w czasach naszych smutnych przeciwko legalnej książąt władzy głowę podnosząc, ojczyznę swoją, spod należnego posłuszeństwa się wyłamującą, bardzo ciężką żałobą okryli (...). Odzywając się do Was, Wielebni Bracia, chcemy Wam to powiedzieć nie dlatego, ażeby te rzeczy nie były Wam wiadome, albo żebyśmy się obawiali, że nie macie dosyć gorliwości w głoszeniu i rozszerzaniu zasad zdrowej nauki co do posłuszeństwa, które poddani prawemu monarsze są winni, ale dlatego, ażebyście tym łatwiej zrozumieli, jakie jest usposobienie nasze względem Was i jak dalece pragniemy, ażeby wszyscy tego Królestwa duchowni czystością nauki, światłem roztropności i świętością życia tak dalece się odznaczali, by wszyscy ich mieli za nienagannych (...). Potężny wasz cesarz łaskawie względem Was postępować będzie; wstawienia nasze, których nie omieszkamy i żądania wasze co do dobra religii katolickiej, którą wasze Królestwo wyznaje i której swojej opieki nigdy nie zaprzeczać obiecał, zawsze łaskawie wysłucha”.

Papieska encyklika wywołała zrozumiałe rozgoryczenie i niechęć do papiestwa wśród Polaków. Znane są radykalne wypowiedzi w tej sprawie Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego. Sytuacja groziła wręcz stworzeniem Kościoła narodowego. Polscy zmartwychwstańcy z o. Bogdanem Jańskim na czele uczynili wiele, by temu zapobiec, a podczas audiencji w 1837 r. hr. Władysław Zamoyski wyłożył papieżowi powagę sytuacji na tyle, że zaczął się on tłumaczyć. Powiedział, że został wprowadzony w błąd, że nigdy Polaków „nie zganił”; wyjaśnił, że nie zrozumiał przyczyn powstania oraz że działał pod presją gróźb Rosjan, iż będą deportować biskupów. Encykliki jednak Grzegorz XVI nie wycofał i pozostała ona w historii papiestwa jako ślad uległości wobec sił tego świata. A Kościół polski przeżył i to upokorzenie i pozostał fundamentem polskości.

Podziel się:

Oceń:

+2 0
2021-11-16 11:33

[ TEMATY ]

Wybrane dla Ciebie

Katecheza na Rok Wiary

MARGITA KOTAS

Więcej ...

Dziś Wielki Piątek - patrzymy na krzyż

Karol Porwich/Niedziela

Wielki Piątek jest dramatycznym dniem sądu, męki i śmierci Chrystusa. Jest to dzień, kiedy nie jest sprawowana Msza św. W kościołach odprawiana jest natomiast Liturgia Męki Pańskiej, a na ulicach wielu miast sprawowana jest publicznie Droga Krzyżowa. Jest to dzień postu ścisłego.

Więcej ...

Wielki Czwartek w archikatedrze przemyskiej

2024-03-29 10:59
Bp Krzysztof Chudzio

Rafał Czepiński

Bp Krzysztof Chudzio

Msza Święta Wieczerzy Pańskiej w Wielki Czwartek rozpoczęła obchody Triduum Paschalnego.

Więcej ...

Reklama

Najpopularniejsze

Nowenna do Miłosierdzia Bożego

Wiara

Nowenna do Miłosierdzia Bożego

Przerażające dane: 1937 osób między 15. a 17. rokiem...

Wiadomości

Przerażające dane: 1937 osób między 15. a 17. rokiem...

Dziś Wielki Czwartek – początek Triduum Paschalnego

Kościół

Dziś Wielki Czwartek – początek Triduum Paschalnego

Dziś Wielki Piątek - patrzymy na krzyż

Kościół

Dziś Wielki Piątek - patrzymy na krzyż

Bratanek Józefa Ulmy o wujku: miał głęboką wiarę,...

Kościół

Bratanek Józefa Ulmy o wujku: miał głęboką wiarę,...

Jak przeżywać Wielki Tydzień?

Wiara

Jak przeżywać Wielki Tydzień?

Abp Galbas: Mówienie, że diecezja sosnowiecka jest...

Kościół

Abp Galbas: Mówienie, że diecezja sosnowiecka jest...

Świadectwo Abby Johnson: to, że zobaczyłam aborcję na...

Wiara

Świadectwo Abby Johnson: to, że zobaczyłam aborcję na...

Komisja Liturgiczna: apel do kapłanów o wygłaszanie...

Kościół

Komisja Liturgiczna: apel do kapłanów o wygłaszanie...