Matka Boża towarzyszy nam od 2003 lat. To do Niej klęcząc zwracamy się w codziennej modlitwie:

Zdrowaś Maryjo, łaski pełna, Pan z Tobą.
Błogosławionaś Ty między niewiastami (...).

Modląc się powierzamy Jej całe nasze życie, wiedząc że będziemy wysłuchani, przez to stajemy się bogatsi duchowo i pewniejsi siebie. Ileż razy będąc w życiowych tarapatach wołaliśmy: "Matko Boża, pomóż nam". Tak samo do Niej zwracali się nasi przodkowie zaznając smaku niebezpieczeństwa, choroby czy cierpienia, dlatego też do dziś tu i ówdzie spotkać można kapliczkę z Jej wizerunkiem. Także w słowie poetyckim na przestrzeni wieków proszono, powierzano i dziękowano Matce Najświętszej.
Już w najstarszej Księdze Świętej - Biblii występuje postać Niepokalanej: "A z narodzeniem Jezusa Chrystusa było tak: Gdy matka jego, Maria, została poślubiona Józefowi, okazało się, że, zanim się zeszli, była brzemienna z Ducha Świętego" (Mt 1, 18).
Również Jej postać zauważamy, gdy Jezus rodził się w Betlejem za króla Heroda, "oto mędrcy ze Wschodu przybyli (...) I wszedłszy do domu, ujrzeli dziecię z Marią, matką jego, i upadłszy, oddali mu pokłon (...)" (Mt 2, 1-11).
Nie zostawia także syna swego na krzyżu: "A stały pod krzyżem Jezusa matka jego i siostra matki jego, Maria, żona Kleofasa, i Maria Magdalena" (J 19, 25)
Bez księgi tej nie można byłoby zrozumieć kultury i literatury polskiej, księgi która w dużej części oddziałuje na piśmiennictwo polskie.
Spośród najstarszych zabytków pisanych przejawia się motyw maryjny w kazaniach, misteriach i pieśniach. Tę ostatnią stanowi Bogurodzica - najstarsza pieśń religijna, wyraźnie związana z Pismem Świętym. Poszczególne jej zwrotki kierowane są do Maryi:

Bogurodzica, Dziewica,
Bogiem sławiena Maryja,
U Twego Syna, Gospodzina,
Matko zwolena, Maryja,
Zyszczy nam, spuści nam,
Kyrie - elejson.
Twego dziela Krzciciela, Bożycze,
Usłysz głosy, napełń myśli człowiecze.
Słysz modlitwę, jąż nosimy,
A dać raczy, jegoż prosimy,
A na świecie zbożny pobyt,
Po żywocie rajski przebyt,
Kyrie - elejson!

Dwa wieki później była śpiewana pod Grunwaldem jako hymn tuż przed bitwą z Krzyżakami.
W piękno Maryjnych słów opiewa także drugi utwór średniowieczny, Lament świętokrzyski, występujący też pod nazwą Żal Najświętszej Marii Panny pod krzyżem, który podobnie jak Bogurodzica sięga do motywów maryjnych, ukazując dramat Maryi Panny po stracie syna:

Posłuchajcie, bracia miła! (...)
Usłyszycie moj zamątek,
Jen mi się stał w wielki piątek (...)
Jednegociem syna miała
I tegociem ożelała.
Zamęt ciężki dostał się mnie, ubogiej żenie,
Widząc rozkrwawione me miłe narodzenie,
Ciężka moja chwila, krwawa godzina,
Widząc niewiernego żydowina,
Że on bije, męczy mego miłego syna.
Synku miły i wybrany,
Rozdziel z matką swoją rany.

Z tego okresu pochodzi również nieznacznie odbiegający od dwóch poprzednich arcydzieł, wiersz Słoty Przecława, O zachowaniu się przy stole. Autor podejmuje trudne wyzwanie, a mianowicie pragnie przenieść na ziemie słowiańskie zwyczaje zachodnioeuropejskie, jak również zwraca uwagę, że kobiecie należy się szacunek, nawiązując do Matki Boskiej.
W następnych latach spośród wielu piszących w języku łacińskim, wyłania się postać Jana Kochanowskiego. Wnet za nim z ojczystą mową wysuwa się Mikołaj Sęp-Sarzyński. On to w sonecie Do Najświętszej Panny, a także w Godzinkach, oddaje hołd Maryi. Za to w postaci nabożeństwa zwraca się do Matki Bożej Klemens Janicki w Elegii do Najświętszej Marii Panny, padłszy ofiarą epidemii febry podczas pobytu w Padwie:

Kiedy mi wnętrze gorączka wypala,
A mróz lodowy po kościach mi wieje.
Bolesna febra i ból nieustanny (...)
Wspomożycielko w cierpieniach człowieka,
O Matko Boża - zlituj się nade mną!
Spuść dobre oko, patrz w jakiej pokorze
Błaga Cię sługa w swych cierpień godzinie.

W podobnej scenerii powstał XVII-wieczny poemat ks. Walentego Odymalskiego, Oblężenie Jasnej Góry Częstochowskiej. Pieśni Dwanaście. W utworze tym ludzkość dziesiątkuje nie epidemia, a armia szwedzka, więc autor tym oto poematem prosi Maryję o pomoc:

Ty, któraś polską królową została
I na tej Górze pałac zbudowała,
Panno, wspomoż mię (...)
Ty mi przypomnij, siedząc w majestacie (...)
Jako Lucyfer ruszał od północy
Na ten Twój zamek wszytkiej swojej mocy
Jak go chciał zburzyć, zniszczyć i splądrować,
Z gruntu znieść i cześć Twą, Panno, zwojować.

Również w drugim swoim dziele, Ochronie Klasztoru, ks. Odymalski Pannę Świętą nazywa Królową Niebios, która jako postać widzialna, pomaga obrońcom:

Ale i Panna pokazać to chciała
Szwedom, jak Swoich w Swej opiece miała (...)
Z nieba albowiem pod ten czas zstąpiła
Na mury, które wkoło obchodziła (...)
Dała się widzieć: raz na miejscu stała,
Drugie raz ręką baszty podpierała
A gdzie najbardziej strzelano z armaty,
Tam zasłaniała ściany krajem szaty.

Poezja polska okresu romantyzmu została wzbogacona w liczne sonety i ballady, które zapoczątkował Adam Mickiewicz. W jego twórczości nie zabrakło motywu maryjnego także w głównych dziełach. Do tych ostatnich zalicza się Dziady cz. III i epopeję Pan Tadeusz, w której wielokrotnie przebija postać Niepokalanej:

Panno święta, co Jasnej bronisz Częstochowy
I w Ostrej świecisz Bramie! Ty, co gród zamkowy
Nowogródzki ochraniasz z jego wiernym ludem! (...)

Dalej pisał

(...) w mieście Częstochowie
Kędy jest obraz tylu cudami wsławiony
Bogarodzicy Panny, Królowej Korony
Polskiej; zowią ją dotąd i Księżną Litewską!
Koronęć jeszcze dotąd piastuje królewską.(...),
w dalszych stronicach notował:
Już wschodził uroczysty dzień
Najświętszej Panny Kwietnej;
pogoda była prześliczna, czas ranny (...)
Wieśniaczki dziś na ołtarz Matki Zbawiciela
Niosą pierwszy dar wiosny, świeże snopki ziela;

Często w swoich dziełach Wieszcz narodowy zaznacza cudotwórcze działanie obrazu Najświętszej Panny - na Jasnej Górze, na Litwie - Panny Ostrobramskiej, zaś w Nowogródku: Zamkowej, Żyrowickiej i Boruńskiej.
Tak jak Mickiewicz, los emigranta dzielił i Juliusz Słowacki. Żyjąc z dala od ojczyzny zrodził Hymn w formie modlitwy, opierając się na średniowiecznej Bogurodzicy:

Bogarodzico! Dziewico!
Słuchaj nas, Matko Boża, (...)
Wolności błyszczy zorza,
Wolności bije dzwon (...)
Wolnego ludu śpiew
Zanieś przed Boga tron (...)

W ten sposób twórca chciał podkreślić ciągłość historyczną dziejów naszego narodu, przerwanego zaborami. Poza tym Słowacki przybliża nam postać Najświętszej Panny w: Księdzu Marku, Pieśni Konfederatów, Złotej czaszce.
W tym czasie piękne hymny i modlitwy poświęcone Matce Bożej zrodzili: Zygmunt Krasiński, Cyprian Kamil Norwid. Ten ostatni postać Królowej Niebios pokazał m.in. w: Modlitwie, Litanii do Najświętszej Panny Maryi i Psalmie w Hebronie.
Na trzech wyżej wspomnianych wieszczach, wzorowali się w okresie późniejszym inni polscy poeci.
Powyższy przegląd rodzimej poezji pokazuje, jak wielkie znaczenie w życiu narodu polskiego na przestrzeni wieków odgrywała i odgrywa: wiara, religia, modlitwa. Jak wielkie znaczenie ma postać Matki Bożej. To Jej czci bronią zwykli ludzie, a i Ona sama gdy potrzeba, nie pozostaje bierna, otaczając Swym płaszczem bezradne istoty.

Opracowano na podstawie:
Barbara Drabarek, Jacek Falkowski, Izabella Rowińska, Słownik motywów literackich, Warszawa 1998; Tomasz Jodełka, Polska poezja maryjna, Niepokalanów 1949; Kazimierz Bukowski, Biblia a literatura polska, Warszawa 1984; Encyklopedia szkolna. Literatura i nauka o języku, Warszawa 1995.