Łowicz znany w Polsce i w szerokim świecie ze swojej bogatej historii, kultury, pięknego folkloru, opiewany w pieśniach i poezji, świętuje dziś - by posłużyć się wyrażeniem samego biskupa łowickiego - po wizycie Ojca Świętego Jana Pawła II - "największe wydarzenie w wielowiekowych dziejach miasta - dzisiaj stolicy biskupiej diecezji" . Zewnętrzną okazją ku temu jest 900-lecie wzniesienia pierwszej świątyni na miejscu czcigodnej kolegiaty łowickiej, dziś pełnej blasku dawnej świętości odnowionej bazylice i katedrze łowickiej. Z tej okazji odbywa się 313. Konferencja Plenarna Episkopatu Polski połączona z imieninami Biskupa Łowickiego. Stanowi to stosowną okazję, by przywołać ku naszej pamięci przynajmniej kilka ważnych momentów z chwalebnych i jakże bogatych dziejów tego miejsca.

Pierwsza świątynia wzniesiona na miejscu jaśniejącej dzisiaj nowym blaskiem kolegiaty i katedry łowickiej, która nas dzisiaj gości, została wzniesiona przez książąt mazowieckich ok. 1100 r. jako kaplica grodowa, najprawdopodobniej za czasów Władysława Hermana.

Wielokrotnie niszczona, palona i przebudowywana, uzyskała swój nowy, murowany kształt za czasów abp. Jarosława Bogorii Skotnickiego ( XIX w.), gdy wraz z zamkiem stała się głównym miejscem rezydencji arcybiskupów gnieźnieńskich i ważnym ośrodkiem życia religijnego i politycznego Rzeczpospolitej.

Swoją świetność osiąga Łowicz za czasów Jakuba Uchańskiego. ( ...)

O świetności i znaczeniu Łowicza jako siedziby arcybiskupów i prymasów gnieźnieńskich wymownie świadczy fakt, że w dawnej kolegiacie i obecnej katedrze spoczywa aż 12 prymasów (więcej niż w Gnieźnie i Warszawie łącznie) stąd szczyci się słusznie jako miasto arcybiskupów gnieźnieńskich i prymasów Polski.

Tutaj odbyło się aż 7 synodów prowincjalnych. Tutaj prymasi jako interrexowie przyjmowali królów i wysokich dostojników państwowych.

W roku 1625 arcybiskup gnieźnieński Henryk Firlej sprowadził do Łowicza relikwie św. Wiktorii, złożył je w kaplicy Jakuba Uchańskiego i ufundował złoty relikwiarz głowy Świętej. Odtąd św. Wiktoria patronuje świątyni i miastu. (...)

Wiktoria - oznacza oczywiście zwycięska. Zbieżność uroczystości św. Wiktorii ze Świętem Niepodległości w dniu 11 listopada sprawia, że najczęściej rozumiemy to zwycięstwo w kategoriach zewnętrznych lub nawet politycznych. Nasza wielowiekowa historia nacechowana licznymi wojnami, walka o wolność, a nawet o przetrwanie narodu, w pełni usprawiedliwia takie zrozumienie.

Jeżeli patrzymy na tę historię w świetle wiary, można w niej dostrzec wyraźne znaki obecności, a nawet interwencji Boga: tak było w czasie potopu szwedzkiego, tak było w czasie zaborów, okupacji niemieckiej i w najnowszej naszej historii w okresie dyktatury komunistycznej.

Najbardziej wymownym znakiem duchowego zwycięstwa w najnowszych czasach jest wybór Jana Pawła na Stolicę Piotrową, wszystkie Jego kolejne pielgrzymki do naszej Ojczyzny, a także program duszpasterski nakreślony przez Ojca Świętego w dwóch ostatnich listach apostolskich: Tertio millennio adventure i Novo millennio ineunte - u progu nowego stu- i tysiąclecia. Pozwólcie, że w tym miejsce przywołam słowa Ojca Świętego o nowym programie duszpasterskim. "Nie trzeba zatem wyszukiwać nowego programu - pisze papież w Novo millennio ineunte - program już istnieje: ten sam, co zawsze, zawarty w Ewangelii i w żywej Tradycji. Jest on skupiony w istocie rzeczy wokół samego Chrystusa, którego mamy poznać, kochać i naśladować, aby żyć w Nim życiem trynitarnym i z Nim przemieniać historię, aż osiągnie swą pełnię w niebiańskim Jeruzalem. Program ten nie zmienia się mimo upływu czasu i ewolucji kultur, chociaż bierze pod uwagę epokę i kulturę, aby możliwy był prawdziwy dialog i rzeczywiste porozumienie. Ten właśnie niezmienny program jest naszym programem na trzecie tysiąclecie" (NMI 29). ( ...)

Wiadomości historyczne o św. Wiktorii są niezmiernie skąpe. Wiadomo jedynie, że została ona umęczona za wierność wierze za czasów cesarza Decjusza w połowie III w. i weszła do kalendarza chrześcijańskiego jako dziewica-męczennica.

Przesłanie, które niesie św. Wiktoria, odczytane w świetle dzisiejszych czytań mszalnych, jest ciągle aktualne.

W czasie swej ostatniej podróży apostolskiej Ojciec Święty Jan Paweł II przypomniał nam w Bydgoszczy, że "męczeństwo jest zawsze wielką i radykalną próbą prawdziwego człowieczeństwa" (Bydgoszcz, 7 czerwca 1999 r.). (...)

Oby św. Wiktoria, symbolizująca wymownie prawdziwy wymiar zwycięstwa, dopomogła nam w tym, aby w każdym z nas dokonywało się zwycięstwo: dobra nad złem, prawdy nad kłamstwem, nadziei nad zwątpieniem i zniechęceniem, sprawiedliwości nad nieuczciwością i cwaniactwem, łaski nad grzechem. Ile bowiem razy to zwycięstwo dokonuje się w nas, tyle razy powiększa się przestrzeń wolności w nas i wokół nas i rodzi się nowy człowiek. Ta właśnie nowość, nowa jakość mierzona doskonałością samego Chrystusa stanowi szczególne znamię nas, chrześcijan. Niech ona będzie także głównym wyznacznikiem i znakiem nas, chrześcijan, w nowym stuleciu, w które wkroczyliśmy.