„Rozbudowa jest dość dużą inwestycją. Nowa część budynku będzie kosztować 7 mln zł. Powstaną 2 kondygnacje z systemem galeryjkowym umożliwiającym lepszą obserwację aresztowanych” - powiedział „Niedzieli” podpułkownik Krzysztof Machowicz, dyrektor Zakładu karnego w Wojkowicach. Rozbudowa zakładu to także szansa dla Wojkowic, z jednej strony wzrośnie koniunktura i zapotrzebowanie na usługi budowlane i wykończeniowe. A docelowo zwiększy się liczba miejsc pracy w zakładzie. „Po oddaniu budynku do użytku, co planujemy na czerwiec przyszłego roku, będziemy musieli zatrudnić dodatkowo 50 strażników, kilku wychowawców, psychologa, a nawet kapelana” - dodaje podpułkownik Krzysztof Machowicz. Z tego faktu zadowolony jest ks. Marian Jankowski, diecezjalny duszpasterz więziennictwa. „Potrzeba zatrudnienia kapelana na etacie wychowawcy znacznie ułatwiłaby pracę duszpasterską w więzieniu, osadzeni częściej spotykaliby się z księdzem. Gdyby kapłan był na etacie wychowawcy, nie byłby anonimowy, osadzeni nabraliby do niego większego zaufania i co pokazują przykłady innych zakładów, można by z nimi realizować program wychowawczy nie tylko stricte religijny, ale oparty na wartościach chrześcijańskich” - podkreśla ks. Jankowski.
Jeśli chodzi o wymogi formalne, to każdy człowiek, także przebywający w jednostce penitencjarnej, ma prawo do wolności sumienia i religii, którego istotnym elementem jest prawo do wykonywania praktyk religijnych. Prawo to gwarantuje przepis art. 53 Konstytucji RP. Wynika ono również z przepisów prawa międzynarodowego. „Oczywiście, praktykowanie religii przez osadzonych nie może kolidować z funkcjonowaniem i realizacją celów jednostek penitencjarnych oraz uprawnieniami innych osób” - wyjaśnia „Niedzieli” ks. Marian Jankowski, kapelan Zakładu Karnego w Wojkowicach.
Gdy chodzi o prawo tymczasowo aresztowanego do korzystania z wolności sumienia i religii, Kodeks karny wykonawczy przyjął, że może ono być ograniczone tylko przez organ, do którego dyspozycji tymczasowo aresztowany pozostaje. Zgodnie z prawem można ograniczyć lub określić sposób korzystania przez tymczasowo aresztowanego z prawa do kontaktowania się z duchownymi świadczącymi posługi religijne lub innymi osobami, jeżeli wymaga tego konieczność zapewnienia prawidłowego toku postępowania karnego. Oznacza to, że jeżeli organ dysponujący nie zawiadomi administracji jednostki penitencjarnej o tego rodzaju zakazie lub ograniczeniach podjętych w stosunku do konkretnego tymczasowo aresztowanego, będzie on mógł korzystać ze swojego prawa w takim samym zakresie jak skazany.
Jeśli idzie o osadzonych, to przyjęto, że mogą uczestniczyć w nabożeństwach i spotkaniach, także indywidualnych, o charakterze religijnym, które odbywają się w kaplicy lub innym przystosowanym do tego celu pomieszczeniu na terenie jednostki penitencjarnej, zgodnie z ustalonym w niej porządkiem wewnętrznym. „Porządek ten, w zakresie wykonywania praktyk religijnych i korzystania z posług religijnych, ustala dyrektor jednostki w porozumieniu z duchownym” - dodaje ks. Jankowski. I dalej wyjaśnia - „praktyki i posługi religijne o charakterze indywidualnym mogą odbywać się również w celach mieszkalnych, szpitalnych i izbach chorych, jeżeli nie zakłócają obowiązujących w jednostce zasad porządku i bezpieczeństwa oraz jeżeli zapewnione są warunki prywatności do ich wykonywania”.

Trochę liczb

W latach 1998-2003 systematycznie wzrastała liczba kapelanów zatrudnionych na etatach cywilnych więziennictwa. Na koniec 2003 r. zajmowali oni 35,5 etatu. Z tej liczby w wymiarze całego etatu zatrudnionych było 18 księży kapelanów, inni pełnili posługi w wymiarze od 0,10 do 0,5 etatu. Pozostali kapelani sprawują opiekę duszpasterską zgodnie z umową zawartą z dyrektorem jednostki penitencjarnej, która nie jest umową o pracę. Najczęściej wykonują oni posługi religijne, nie otrzymując za to żadnego wynagrodzenia.
Wzrosło także zainteresowanie osadzonych posługami religijnymi. Z przeprowadzonych badań wynika, że jest o kilka punktów procentowych wyższe jak w latach 1995-97. Obecnie w ok. 80% jednostek Msze św. odprawiane są raz w tygodniu. W pozostałych, które są jednostkami dużymi, przeznaczonymi dla tymczasowo aresztowanych i skazanych odbywających karę w różnych systemach, nabożeństwa odprawiane są dwa razy w tygodniu - najczęściej w sobotę i niedzielę, czasem po kilka razy w każdym z tych dni. Średnio uczestniczy w nich ok. 30 osób.