Reklama

Rok Władysława Grabskiego

Niedziela łowicka 30/2004

Rok 2004 ogłoszony został już we wrześniu 2003 r. Rokiem Władysława Grabskiego. Uchwałę tę podjął Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, w związku z 80. rocznicą powołania Gabinetu Władysława Grabskiego, oraz 130. rocznicą jego urodzin i 80. rocznicę powołania Banku Polskiego. W Łowiczu powstał Powiatowy Komitet Obchodów Roku Władysława Grabskiego, który włączył się w działania Ogólnopolskiego Komitetu Obchodów. Centralne uroczystości, związane z Rokiem Grabskiego odbyły się 7 lipca w Borowie, w miejscu urodzenia Wielkiego Polaka.

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

O życiu i działalności Grabskiego dowiedzieć się możemy m.in. z Roczników Katedry Nauk Humanistycznych Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, z III tomu, zatytułowanego „Z kart historii wsi i postępu w rolnictwie”. Zygmunt Józef Przychodzień pisze tam o życiu, pracy społecznej, politycznej i naukowej Grabskiego.
Władysław Grabski urodził się 7 lipca 1874 r. w Borowie, w powiecie łowickim, w parafii Oszkowice. Grabscy byli rodziną ziemiańską o bogatych tradycjach patriotycznych, znaną także z szerzenia postępu społecznego i gospodarczego. Jego rodzicami byli Feliks i Stanisława z Mittelstaedów. Władysław miał też rodzeństwo: brata Stanisława i dwie siostry: Zofię i Halinę.
Ojciec Władysława, Feliks Grabski, był absolwentem gimnazjum płockiego. Miał zainteresowania historyczne i polityczne. Był też duchowym spadkobiercą tradycji wolnościowo-powstańczych. Miał opinię dobrego agronoma i postępowego gospodarza. Z własnej inicjatywy uwłaszczył chłopów w swym majątku w Borowie w (1859 r.) i przeprowadził reformę rolną. Polegała ona na tym, że wszystkim ordynariuszom, pracującym przynajmniej 10 lat i wyrażającym chęć samodzielnego gospodarowania, odstępował na własność 10 morgów ziemi i w pierwszych latach udzielał pomocy materialnej.
Właśnie Feliks Grabski zaszczepił swoim dzieciom miłość do wsi polskiej i tak starał się pokierować ich rozwojem intelektualnym i moralnym, aby byli wolni od kastowych uprzedzeń. W rodzinie Grabskich szczególną wartość stanowiła edukacja. Nielegalnie organizowano ją wśród dzieci chłopskich i miejscowego ziemiaństwa.
Władysław Grabski ukończył Gimnazjum Filologiczne w Warszawie i udał się na studia wyższe do Paryża. Już w ostatnich latach gimnazjalnych pochłaniały go nauki społeczne i jako wolny słuchacz uczęszczał na wykłady znanych profesorów, m.in. Ludwika Krzywickiego, Edwarda Abramowskiego, Ignacego Chrzanowskiego. Należał wraz z bratem do tajnej Centralizacji Kółek Gimnazjalnych Królestwa.
W 1894 r. Grabski złożył pracę dyplomową pt. „O sądzie sejmowym 1828 roku w Królestwie Polskim” i otrzymał dyplom ukończenia Szkoły Nauk Politycznych. Został w ten sposób absolwentem słynnej w świecie uczelni, która kształciła głównie kadry dla dyplomacji i państwowych wyższych urzędów finansowo-administracyjnych. W Paryżu Grabski studiował na Sorbonie, na Wydziale Historycznym. Interesowała go zwłaszcza dziedzina historii gospodarczej wsi polskiej. Socjalistyczną teorię walki klasowej zastąpił koncepcjami solidaryzmu społecznego i narodowego.
Po powrocie z Paryża Władysław Grabski poświęcił się rolnictwu. Odbył praktyki po czym wstąpił na studia rolnicze na Uniwersytecie w Halle. Studia te, w związku ze śmiercią ojca i koniecznością objęcia gospodarstwa w Borowie, musiał przerwać. Dzięki swej wytrwałej pracy zmienił i znacznie ulepszył rodzinny folwark. Był prekursorem uprawy buraków cukrowych, uszlachetnieniał pogłowie krów, założył stawy rybne.
Szybko stwierdził liczne trudności, spowodowane brakiem organizacji rolników. W ten sposób zaczęła się jego działalność społeczna i polityczna. Jego postępowanie było nacechowane głębokim szacunkiem dla ludności włościańskiej praz troską o jej przyszłość. Szerzył oświatę wśród ludu, choć ryzykował tym majątek i wolność. W rodzinnym majątku utrzymywał, wraz z żoną Katarzyną, nielegalną szkołę. Nakłonił okolicznych chłopów do działalności gospodarczej i społecznej.
Siły do zawiązywania rolniczych organizacji samorządowych, prowadzenia akcji na rzecz ludzi dotkniętych ciężarem wojny, posłowania na Sejm Ustawodawczy, bycia premierem w Rządzie Polskim i ministrem skarbu oraz profesorem i rektorem SGGW czerpał w dużym stopniu z harmonijnego życia rodzinnego i małżeńskiego. Wraz z żoną Katarzyną, z którą ożenił się wbrew woli matki, mieli czterech synów. Rodzina znaczyła bardzo wiele w życiu Grabskiego, tam najchętniej pracował i odpoczywał.
Praca społeczna i polityczna Grabskiego przypadła głównie na ostatnie lata XIX w. i pierwsze ćwierćwiecze XX w. W 1899 r. Grabski założył jedną z pierwszych w Królestwie Rolniczą Stację Doświadczalną pod Kutnem, której celem było sprawdzanie nowości rolniczych i kontrolowanie jakości nawozów sztucznych. W 1900 r. założył pierwszą w kraju fabrykę drenów, jako spółdzielnię rolników „Spójnia”. Założył Kółko Rolnicze w Bocheniu, zawiązał Towarzystwo Melioracyjne. W 1905 r. założył pierwsze w byłym zaborze rosyjskim, włościańskie udziałowe Towarzystwo Rolnicze w Łowiczu. Wspierał finansowo szkoły rolnicze w Pszczelinie.
Jego praca społeczna nie ograniczała się do najbliższej okolicy rodzinnego majątku. Został m.in. sekretarzem Sekcji Rolnej Towarzystwa Popierania Przemysłu i Handlu, wszedł do Komitetu Centralnego Towarzystwa Rolniczego. Trzykrotnie posłował do Dumy, gdzie m.in. wskazywał na pokrzywdzenie Królestwa w sprawach podatkowych. Za swe odważne poglądy zapłacił aresztowaniem i osadzeniem na Pawiaku.
Po wybuchu I wojny światowej był współtwórcą i wiceprezesem Centralnego Komitetu Obywatelskiego, organizował prace związane z porządkowaniem życia społecznego, rozbitego przez wycofujących się zaborców. W latach 1915-1918 niósł w ramach CKO pomoc polskim uchodźcom na obszarze Rosji. Powstało wtedy kilka tysięcy szkół dla 50 tysięcy polskich dzieci.
Aresztowany przez Niemców w 1918 r. po zwolnieniu został mianowany ministrem rolnictwa w gabinecie Józefa Świerzyńskiego. W 1919 r. Grabski został prezesem Głównego Urzędu Likwidacyjnego i delegatem ekonomicznym rządu na Kongres pokojowy w Spa. Był posłem do Sejmu Ustawodawczego, ministrem skarbu, a w latach 1920 i 1923-1925 premierem Rządu Polskiego. W latach 1921-1922 kierował, jako nadzwyczajny komisarz rządu ds. repatriacji, powrotem Polaków, jeńców i uchodźców z ZSRR. Pełnił tez funkcję dyrektora Polsko-Amerykańskeigo Komitetu Pomocy Dzieciom.
W 1924 r. Grabski założył Bank Polski - instytucję niezależną od rządu i opartą wyłącznie na subskrybcjach społecznych, która emitowała nowy pieniądz: złoty (o wartości równej frankowi szwajcarskiemu). Poza reformą walutową i reformą administracyjną Władysław Grabski rozbudował system banków państwowych i utworzył potężny Bank Gospodarstwa Krajowego. Zapoczątkował też zmiany w strukturze naszego eksportu i w produkcji przemysłowej. Stworzył zasiłki dla bezrobotnych. Osobiście przyczynił się do budowy portu w Gdyni. Na Kresach prowadził szkoły dwujęzyczne. Doprowadził do znacznej poprawy stosunków politycznych i gospodarczych z ZSRR i Czechosłowacją. W okresie sprawowania władzy przez Władysława Grabskiego Polska unormowała stosunki z Watykanem, zawierając konkordat z Piusem XI.
Po tzw. wojnie celnej z Niemcami w 1925 r. i dymisji rządu Grabski wycofał się z bezpośredniej działalności politycznej. Zajął się pracą pedagogiczną, naukową i organizacyjną w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Wydał kilkadziesiąt prac dotyczących agronomii społecznej, oświaty i kultury wiejskiej, socjologii wsi, naukoznawstwa i filozofii. Jego prace w wielu przypadkach były pionierskie i do dziś nie straciły na aktualności. SGGW powołała go na profesora polityki ekonomicznej. Wcześniej prowadził na Uniwersytecie Warszawskim wykłady z polityki agrarnej. W 1926 r. został wybrany rektorem SGGW. Powstał wtedy Zakład Polityki Ekonomicznej, którym kierował. W 1927 r. Grabski utowrzył w ramach Zakłądu Sekcję Agronomii Społecznej, do której dołączył socjologię wsi.
Słuchacze wykładów z polityki ekonomicznej mieli często okazję uczestniczyć w interesującym dialogu z profesorem Grabskim. Jako naukowiec i pedagog żądał on postawy krytycznej od studentów wobec polityki ekonomicznej, którą realizował w Polsce jako polityk. Nie bał się samokrytyki. Był człowiekiem bardzo wymagajacym - wobec studentów i wobec siebie samego.
Krzewił ideę, że bez postępu kulturalnego i moralnego wsi jej postęp materialny nie jest możliwy. Jego credo socjologiczne na temat wsi głosiło: iż „to nie gospodarstwa są treścią wsi, a rodziny, które żyją na wsi, bo nie gospodarstwo stworzyło wieś, a rodzina. Przestańmy patrzeć na wieś jako zbiorowisko producentów rolnych [...]. Zadaniem jej jest realizować pełnię życia”.
W 1936 r. na wniosek Grabskiego Rada Wydziału Rolniczego SGGW powołała Instytut Socjologii Wsi, którym kierował od śmierci w 1938 r.
Grabski otrzymał wiele odznaczeń, m.in. polski Order Orła Białego, papieski Piusa XI Virtuti et merito itd.
Zmarł 1 marca 1938 r. w Warszawie. Uroczysty pogrzeb odbył się 4 marca. Żałobną Mszę w katedrze św. Jana celebrował kard. Kakowski. Zwłoki zmarłego spoczęły na Powązkach.
Śmierć Władysława Grabskiego była bolesną stratą dla całego społeczeństwa polskiego. W publikacjach okolicznościowych, które licznie ukazywały się w prasie po jego śmierci, umieszczono go wśród wybitnych mężów stanu i myślicieli takich, jak: Jan Zamoyski, Andrzej Frycz-Modrzewski, Stanisław Staszic i Franciszek Ksawery Drucki-Lubecki. Pamięć i dokonania Władysława Grabskiego są żywo czczone w SGGW, gdzie istnieje m.in. Koło Naukowe Socjologii Wsi i Doradztwa Rolniczego, jego imienia. W 120. rocznicę urodzin Grabskiego SGGW zainaugurowała budowę Biblioteki Głównej im. Władysława Grabskiego, a w 130. rocznicę urodzin - obchodzony jest w tej szkole Rok Władysława Grabskiego. Z inicjatywy prof. Tomasza Boreckiego, obecnego rektora SGGW, rok 2004 jest Rokiem Władysława Grabskiego.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Podziel się:

Oceń:

2004-12-31 00:00

Wybrane dla Ciebie

Pielgrzymi ze Słowacji

2024-05-04 22:26

Małgorzata Pabis

W pielgrzymce wzięło udział ponad 10 tysięcy Słowaków!

Więcej ...

Nabożeństwo majowe - znaczenie, historia, duchowość + Litania Loretańska

Karol Porwich/Niedziela

Maj jest miesiącem w sposób szczególny poświęconym Maryi. Nie tylko w Polsce, ale na całym świecie, niezwykle popularne są w tym czasie nabożeństwa majowe. [Treść Litanii Loretańskiej na końcu artykułu]

Więcej ...

Chełm. Powołani do miłości

2024-05-05 12:22

Tadeusz Boniecki

Więcej ...

Reklama

Najpopularniejsze

#PodcastUmajony (odcinek 5.): Ile słodzisz?

Wiara

#PodcastUmajony (odcinek 5.): Ile słodzisz?

To święty również na dzisiaj

To święty również na dzisiaj

Rozważania na niedzielę: Jak się uczyć miłości?

Wiara

Rozważania na niedzielę: Jak się uczyć miłości?

Ks. Węgrzyniak: miłość owocna i radosna dzięki...

Wiara

Ks. Węgrzyniak: miłość owocna i radosna dzięki...

Czy 3 maja obowiązuje wstrzemięźliwość od pokarmów...

Kościół

Czy 3 maja obowiązuje wstrzemięźliwość od pokarmów...

Nakazane święta kościelne w 2024 roku

Kościół

Nakazane święta kościelne w 2024 roku

Czy 3 maja obowiązuje nas udział we Mszy św.?

Kościół

Czy 3 maja obowiązuje nas udział we Mszy św.?

#NiezbędnikMaryjny: Litania Loretańska - wezwania

Wiara

#NiezbędnikMaryjny: Litania Loretańska - wezwania

Nabożeństwo majowe - znaczenie, historia, duchowość +...

Wiara

Nabożeństwo majowe - znaczenie, historia, duchowość +...