W okresie międzywojennym istniała sporna kwestia: komu przysługuje tytuł i prerogatywy Prymasa Polski: arcybiskupowi metropolicie warszawskiemu czy gnieźnieńskiemu. Nie sprzyjali jej rozwiązaniu nuncjusze apostolscy, którzy od początku byli niechętni jurysdykcji prymasowskiej, widząc w niej poważną konkurencję dla siebie. Na prośbę metropolity gnieźnieńskiego kard. Edmunda Dalbora Stolica Apostolska wypowiedziała się na ten temat, ale nie rozstrzygnęła problemu, gdyż specjalnym dekretem 5 lutego 1925 r. zatwierdziła arcybiskupom Gniezna i Warszawy tytuły - pierwszemu #prymas Polski", drugiemu #prymas Królestwa Polskiego" . Ponieważ Gniezno chciało wykonywać jurysdykcję na terytorium całej Polski, w powyższym dekrecie Watykan ją zawiesił.

Problem nie został więc rozstrzygnięty. Ale już w 1920 r. profesor Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie Władysław Abraham w artykule Kto jest prymasem Polski? poddał sugestię zawarcia unii personalnej Gniezna i Warszawy. Po śmierci metropolity warszawskiego kard. A. Kakowskiego (30 grudnia 1938 r.) powrócono do tej myśli, dlatego też przez 9 miesięcy nie obsadzano stolicy metropolitalnej w Warszawie. Potem przyszedł czas okupacji niemieckiej, co przedłużyło moratorium w rozstrzygnięciu kwestii spornej.

Po II wojnie światowej, idąc za sugestią kard. A. Hlonda, papież Pius XII dekretem z 4 marca 1946 r. rozwiązał istniejącą ciągle ( od 1821 r.) unię personalną Gniezna z Poznaniem, a unią taką połączył Gniezno z Warszawą. W ten sposób metropolita gnieźnieński, do którego osoby przywiązany jest tytuł prymasa Polski, stał się równocześnie metropolitą stolicy Polski Warszawy. Ustały więc tarcia między Gnieznem a Warszawą o pierwszeństwo.

Ponieważ od roku 1945 w kraju istniała nadzwyczajna sytuacja polityczna, dlatego też kard. A. Hlond otrzymał od papieża Piusa XII szerokie, nadzwyczajne uprawnienia kościelne, dzięki którym już 15 sierpnia 1945 r. utworzył na Ziemiach Zachodnich i Północnych 5 nowych administracji apostolskich w: Gdańsku, Gorzowie, Olsztynie, Opolu i Wrocławiu. Zdążył także jeszcze przed śmiercią przedstawić Stolicy Apostolskiej kandydatów na liczne wakujące biskupstwa w Polsce. On także wskazał Stolicy Świętej swego następcę, co było zjawiskiem bez precedensu w dziejach Kościoła w Polsce.

Bardzo szybko, bo już w trzy tygodnie po śmierci kard. A. Hlonda, papież Pius XII 12 listopada 1948 r. mianował nowym prymasem Polski ówczesnego, 48-letniego biskupa lubelskiego Stefana Wyszyńskiego. W chwili objęcia przez niego urzędu prymasa Polski przewodniczącym Konferencji Episkopatu Polski był arcybiskup metropolita krakowski kard. Adam Sapieha, ale po jego śmierci w 1951 r. przewodnictwo objął abp Stefan Wyszyński.

W tym czasie ze względu na okres stalinowski w naszym kraju Kościół znajdował się w niezwykle trudnej sytuacji, prawie całkowicie izolowany od Stolicy Apostolskiej, dlatego też papież. Pius XII udzielił prymasowi Wyszyńskiemu tak szerokich uprawnień i pełnomocnictw, jakich dotąd nie posiadał żaden z prymasów Polski. Odtąd prymas Polski (od 12 stycznia 1953 r. kardynał) stał się faktycznym kierownikiem Kościoła polskiego, mając decydujący wpływ na obsadę wyższych stanowisk kościelnych w Polsce. To on uzgadniał kandydatów na stolice biskupie i przedstawiał ich Stolicy Apostolskiej do nominacji. To on konsekrował większość biskupów polskich. On własną powagą dokonał sanacji zarządu kościelnego w diecezjach zachodnich i północnych po usunięciu w 1951 r. przez władze państwowe administratorów apostolskich łącznie z diecezją katowicką i krakowską (1952 r.), po usunięciu stąd biskupów przez władze państwowe. Przez te dekrety zdołał uratować jedność Kościoła polskiego. W dwóch wypadkach mianował własną powagą administratorów apostolskich w Płocku i Kielcach, co zwykle czyni sama Stolica Apostolska.

Żaden z dotychczasowych prymasów nie odbył tylu podróży po terenie całej Polski, w czasie których swoją obecnością i kazaniami umacniał wiernych w wierze. Dzięki swej mądrości, roztropności, odwadze ducha i sile wiary przeprowadził Kościół w Polsce szczęśliwie przez trudny okres stalinowski i nie mniej trudny okres recepcji reformy Vaticanum II.