Z bp. Romanem Marcinkowskim, przewodniczącym diecezjalnego Zespołu ds. upowszechniania Katechizmu Kościoła Katolickiego, rozmawiają ks. Adam Łach i ks. Tomasz Opaliński

Ks. Adam Łach: - Podczas wizytacji biskupich i przy okazji udzielania sakramentu bierzmowania Ksiądz Biskup rozmawia z wieloma ludźmi. Jaki, zdaniem Księdza Biskupa, jest stan wiedzy religijnej współczesnego Polaka?

Bp Roman Marcinkowski: - Sądzę, że przy udzielaniu odpowiedzi na to pytanie warto wziąć pod uwagę wyniki badań socjologicznych dotyczących religijności dorosłych Polaków, które zostały przeprowadzone w 2002 r. przez Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego. Zostały one opublikowane na łamach Przewodnika Katolickiego 9 maja 2004 r. Wynika z nich dość pozytywny obraz polskiej religijności. Okazuje się bowiem, że osób uważających się za głęboko wierzące jest w naszym społeczeństwie niemal 20%, wierzących zaś ok. 72%. W sumie daje to ponad 92% osób, dla których wiara jest kwestią ważną. Z tego samego sondażu wynika, że mniej więcej połowa Polaków deklaruje regularne uczestnictwo we Mszy św. niedzielnej, zaś ponad 82% naszych rodaków przystępuje przynajmniej raz w roku do sakramentu pokuty. Niestety, nie ma prostego przełożenia między deklarowaną wiarą a wiedzą religijną. Cytowane przeze mnie badanie podaje, że w kwestii wiedzy religijnej istnieje nieco większe zróżnicowanie. I tak: ponad 83% ankietowanych wie, że Bóg Ojciec jest pierwszą Osobą Trójcy Świętej, ale już 14% badanych nie potrafi zdefiniować tej podstawowej prawdy. Można by więc powiedzieć, że wiara u niektórych jest związana przede wszystkim z kultem, z praktykami religijnymi, oddaniem czci Panu Bogu, mniejsza jest natomiast świadomość tego, w Kogo i w co się wierzy.
Niepokój może budzić także taka postawa, w myśl której wiedza religijna to coś mało ważnego czy wręcz niepotrzebnego; coś, co po zaliczeniu na katechezie można zapomnieć. Przykład, którym chcę zilustrować to stwierdzenie, zabrzmi jak anegdota, ale naprawdę miał miejsce. Otóż któregoś dnia do Kurii przyszła kobieta, pragnąca poskarżyć się na swojego księdza proboszcza. Powodem skargi miały być zbyt wysokie wymagania, jakie ów kapłan rzekomo stawiał kandydatom do sakramentu bierzmowania. Od owej oburzonej mamy dowiedzieliśmy się, że ksiądz proboszcz żąda znajomości pacierza, a przecież, jak argumentowała, „syn zdał już cały pacierz przed I Komunią św.”.
Z drugiej strony u wielu wierzących, także młodych, istnieje duże zapotrzebowanie na pogłębianie swej wiary i wiedzy religijnej. Jako przykład mogę podać chociażby znaczną grupę młodzieży, która w naszej diecezji wzięła udział w rożnego rodzaju olimpiadach i konkursach poświęconych problemom religijnym. W finałach diecezjalnych w sumie uczestniczyło ponad 350 osób. Jeśli jednak weźmie się pod uwagę, że zostały one wyłonione poprzez eliminacje parafialne i dekanalne, to ogólna liczba wszystkich, którzy wzięli udział w takich konkursach, wyniesie kilka tysięcy.

Ks. Tomasz Opaliński: - W naszej diecezji powstał Zespół do spraw przybliżenia wiernym prawd katechizmowych. Skąd się wziął taki pomysł i jaki jest cel działania Zespołu?

- Ważnym wydarzeniem w życiu Kościoła powszechnego było wydanie przed 10 laty Katechizmu Kościoła Katolickiego, który w syntetyczny sposób przedstawia i wyjaśnia prawdy wiary i zasady życia chrześcijańskiego. Już od dłuższego czasu osoby odpowiedzialne w naszej diecezji za katechezę i ewangelizację nurtowała myśl, aby z treściami zawartymi w Katechizmie dotrzeć do przeciętnego wiernego. Mieliśmy świadomość, że ta pokaźna księga może wydawać się wielu osobom zbyt trudna. Zastanawialiśmy się zatem, w jaki sposób zaznajomić naszych wiernych z jej treścią. Po licznych dyskusjach, rozmowach, przemyśleniach i modlitwie zrodził się pomysł powołania zespołu, w skład którego weszli ludzie w sposób szczególny związani w Kościele płockim z ewangelizacją: księża profesorowie uczelni katolickich, przedstawiciele diecezjalnych mediów oraz dyrektorzy Wydziałów: Katechetycznego i Duszpasterskiego Płockiej Kurii. Zadaniem zespołu jest opracowanie kilkuminutowych katechez w oparciu o Katechizm Kościoła Katolickiego, które będą czytane w kościołach przed niedzielną Mszą św.
Nasza inicjatywa spotkała się z przychylną odpowiedzią wielu środowisk katolickich. W tworzenie katechez są zaangażowani nie tylko kapłani, ale także osoby świeckie - katecheci, teologowie, dziennikarze. To pokazuje, że wszyscy - duchowni i świeccy - czujemy się współodpowiedzialni za Kościół. Jest to także źródło mojej głębokiej radości. Cieszę się także z tego, że cała idea jest już na drodze realizacji. Życzę wszystkim, którzy będą słuchać tych katechez, aby otwarli się na to nowe dzieło. Dodam tylko, że nasza diecezja jest pierwszą i jak na razie jedyną w Polsce, przygotowującą takie przedsięwzięcie. Uważamy je za jedną z form wypełnienia polecenia Pana Jezusa: „Idźcie na cały świat i nauczajcie wszystkie narody”.

Ks. A. Ł.: - Kiedy i gdzie będziemy mogli usłyszeć katechezy?

- Odczytywanie katechez przed niedzielną Eucharystią w kościołach zacznie się 20 lutego - w II niedzielę Wielkiego Postu. W tych krótkich tekstach znajdzie się opis problemu, jaki w związku z daną treścią mogą przeżywać współcześnie ludzie, potem zaś odpowiedź na ów problem zgodna z doktryną Kościoła. Obok tego wyjaśnienia znajdzie się także podsumowanie, zawierające najistotniejsze elementy całej katechezy, tak, żeby każdy słuchający mógł je sobie przyswoić. Osoby chcące lepiej zgłębić usłyszane treści będą mogły znaleźć katechezy na łamach diecezjalnego wydania „Niedzieli”. Katechezy będą także prezentowane w obu diecezjalnych rozgłośniach radiowych: Katolickim Radio Płock i Katolickim Radio Ciechanów.

Ks. T. O.: - Czy przy obecnym tempie życia i zalewie informacji z każdej praktycznie dziedziny jest jeszcze szansa na dotarcie do wiernych z prawdami katechizmowymi?

- Podczas moich licznych spotkań z grupami parafialnymi wielokrotnie spotykałem się z propozycjami, by znalazła się w kościołach jakaś forma przybliżania prawd katechizmowych. Zwłaszcza przedstawiciele starszego pokolenia, którzy pamiętają głoszone niegdyś tzw. kazania katechizmowe, wyrażali żal, że obecnie parafie niemal pozbawione są tego typu nauczania. Ten głos był jednym z ważnych impulsów dla naszego działania.
Zauważmy, że w każdą niedzielę 1/3 wszystkich wiernych uczestniczy we Mszy św. i to jest doskonała sposobność, by do tych ludzi adresować treści katechizmowe. Wprawdzie płyną one od kapłanów głoszących homilie i kazania, pragniemy jednak, aby docierały także w formie regularnej katechizacji. Jak wspomniałem, katechezy ukazywać się będą w „Niedzieli” oraz w Katolickim Radio Płock, którego według badań słucha ponad 26% mieszkańców byłego województwa płockiego, a także w Katolickim Radio Ciechanów, którego słuchalność w Ciechanowie i okolicach kształtuje się na podobnym poziomie. Sądzę, że dzięki tym nowoczesnym metodom przekazu wiele osób, które być może nigdy nie udałyby się do kościoła, będzie miało okazję zapoznać się z Katechizmem. W przyszłości będziemy chcieli wydać katechezy także w formie książkowej - być może wtedy kolejna grupa ludzi zapozna się z ich treścią.

Ks. A. Ł.: - Jakimi najważniejszymi cechami powinna się dziś charakteryzować katecheza?

- Są dwie najważniejsze cechy charakteryzujące katechezę: powinna być ona wierna Bogu i wierna człowiekowi. Wierność Bogu polega na byciu wiernym Bożemu Objawieniu - Pismu Świętemu oraz Tradycji. Poprzez to Objawienie katecheza pozwala zobaczyć, kim jest Bóg, w którego wierzymy. Dlatego katecheci winni posiadać szeroką i rzetelną wiedzę z zakresu teologii dogmatycznej, teologii moralnej, nauk biblijnych. Muszą być kompetentnymi fachowcami, doskonale znającymi przedmiot swej wiary. Wierność człowiekowi polega z kolei na rozeznaniu życiowych uwarunkowań, potrzeb i problemów współczesnych ludzi. Dobrze byłoby zatem, gdyby katechizujący posiadali wiedzę z zakresu takich nauk jak psychologia czy socjologia. Katecheza nie spełni bowiem swojego zadania, jeśli będzie przekazywana w oderwaniu od realiów, bo jej zadaniem jest prześwietlenie Ewangelią wszystkich sfer współczesnego życia.

Ks. T. O.: - Na co powinni zwracać uwagę kaznodzieje w przepowiadaniu słowa Bożego?

- Obecnie da się zauważyć wielką niecierpliwość ludzi, objawiającą się tym, że z jednej strony chcieliby usłyszeć odpowiedzi na nurtujące ich pytania i problemy, znaleźć wewnętrzny pokój, a z drugiej - pragnęliby, żeby to wszystko stało się w ciągu kilku minut. Oczywiście tego zrobić się nie da, jednak moim zdaniem ważne jest, by homilie i kazania były w miarę zwięzłe i dostosowane zarówno do poziomu, jak i życiowej sytuacji słuchaczy. Sądzę, że słuchacze kazań chcą usłyszeć rzetelną naukę opartą na słowie Bożym, nie zaś tylko na intuicjach tego czy innego duszpasterza. Inna rzecz to sposób mówienia o prawdach wiary. Człowiek nie chce być przez kilkanaście minut karcony, lecz pragnie, by mówiący wraz z nim poszukiwał rozwiązania jego życiowych problemów w duchu wiary. Nie znaczy to, że nie można na jakieś kwestie mocniej zwrócić uwagi, czy zdecydowanie zareagować. Zawsze jednak naszym słowom powinna towarzyszyć miłość i troska o naszych słuchaczy, którzy chcą przyjść do kościoła jak do oazy spokoju w tym rozhukanym świecie. Kiedyś nad drzwiami pewnej górskiej kaplicy dostrzegłem napis: „Wchodzisz dobry - wyjdź lepszy”. Takie powinny być nasze kazania - powodować, by ludzie odzyskiwali w życiu radość i nadzieję oraz stawali się coraz lepsi.

Ks. A. Ł.: - Czego można życzyć członkom Zespołu oraz autorom katechez?

- Życzę sobie i całemu Zespołowi, abyśmy z Bożą pomocą oraz z tymi umiejętnościami, jakie Pan Bóg dał każdemu z nas, jak najlepiej wywiązali się z powierzonego nam zadania. Chciałbym też, aby to nasze działanie zostało odczytane jako odpowiedź na znaki czasu. Wierzymy, że Pan Bóg chce, byśmy w taki sposób pomogli mu w dziele ewangelizacji. Cieszyłbym się, gdyby nasi słuchacze przez to nasze dzieło zbliżyli się do Boga i odkryli piękno wspólnoty Kościoła.

- Dziękujemy za rozmowę.