Nie brakowało przeciwności ani nieszczęść, jakim ta instytucja musiała stawić czoła. Czy to walcząc z wrogiem zewnętrznym, czy to wzbudzając kontrowersje zbytnim zaangażowaniem w sprawy doczesne - była atakowana od wewnątrz. Nigdy jednak, nawet w najtrudniejszym okresie, nie doszło do osłabienia wiary wśród wiernych, przekonanych o wiekuistości i nienaruszalności obietnicy Chrystusa, danej Piotrowi. W lapidarny sposób wyraził to przekonanie św. Ambroży: „Tam, gdzie jest Piotr, tam jest i Kościół”. Ubi Petrus, ibi Ecclesia. Przez dwa tysiące lat Kościół nigdy nie funkcjonował bez Pasterza. Jednak czas panowania następców św. Piotra był różny - od 12 dni do 31 lat i 7 miesięcy.

Czas trwania pontyfikatów

Przeciętny okres pontyfikatu w całych dziejach Kościoła wynosi nieco poniżej 8 lat. Jednak gdy przyjrzymy się dokładniej, to zauważymy, iż średnia długość pontyfikatu w poszczególnych epokach zmieniała się znacznie. W średniowieczu przeciętny czas trwania pontyfikatów był względnie krótki: od IX do XV wieku panowało 106 papieży, których średnia długość pontyfikatu nie osiągała 6 lat. Najgorzej w tym względzie było w wieku IX, kiedy to na Stolicy Apostolskiej zasiadało 23 papieży (długość jednego pontyfikatu nie przekraczała czterech i pół roku) oraz w następnym, tj. X wieku, w ciągu którego Kościołem kierowało aż 27 papieży - ludzi częstokroć przeciętnych, by nie powiedzieć niegodnych. Na przykład w latach 897-903 (w ciągu 7 lat) rządziło aż 6 papieży i prawie wszyscy umarli śmiercią gwałtowną. W czasach nowożytnych średnia ta zwiększa się; od XV do XX wieku (do wstąpienia na tron papieski Pawła VI w 1963 r.) panowało 56 papieży, a ich pontyfikaty osiągały średnio 9 i pół roku. Zwłaszcza w XIX wieku przeciętna pontyfikatu poważnie się podniosła: 6 papieży panowało przeciętnie po17 lat.
O ile najdłuższym pontyfikatem w dziejach Kościoła był pontyfikat św. Piotra (30-64) - stąd zalecenie pokory wobec nowych papieży: Non videbis annos Petri (nie dożyjesz wieku Piotra) - to dwa pontyfikaty w XIX wieku. trwały wyjątkowo długo, a mianowicie pontyfikat Piusa IX od 1846 do 1878 r., tj. prawie 32 lata, oraz Leona XIII od 1878 do 1903 r., tj. 25 lat. Nieliczne są pontyfikaty dłuższe niż 20 lat. Wymienić tu można jeszcze m.in.: Piusa VI (1775-99), Hadriana I (772-795), Piusa VII (1800-23), czy Aleksandra III (1159-81).
O wiele liczniejsze są pontyfikaty krótkotrwałe. W chwili wielkich prześladowań papieże bywali aresztowani i wydawani na śmierć wkrótce po wyborze, np. św. Anteros - wybrany 21 listopada 235 r. i zamęczony 2 stycznia 236 r., św. Euzebiusz - wybrany 13 kwietnia 309 r. i wydany na śmierć 17 sierpnia 309 r. albo św. Marek - obrany papieżem 18 stycznia 336 r., skazany na śmierć 7 października tegoż roku. W historii byli też papieże, którzy panowali poniżej jednego miesiąca: Urban VII (1590) - 12 dni, Celestyn IV (1241) - 16 dni, Syzyniusz (708) - 20 dni, Teodor II (897) - 20 dni, Marceli II (1555) - 22 dni, Damazy II (1048)- 22 dni, Pius III (1503) - 25 dni, Leon XI (1605) - 26 dni.

Papieże święci i męczennicy

Z grona 264 następców św. Piotra, 85 papieży, czyli 1/3, zostało wyniesionych na ołtarze: 78 jest świętymi, a 7 błogosławionymi. Tradycja nadaje tytuł świętego papieżom, którzy panowali przed Bonifacym II (530-532); podobnie uważa się za męczenników większość papieży, którzy kierowali Kościołem przed pokojem zaprowadzonym przez Konstantyna w 313 r.
Należy jednak mieć na uwadze, iż tytuł „świętego”, nadany pierwszym papieżom, nie odpowiada niewątpliwie dzisiejszemu pojęciu świętości; słowo „święty” należy rozumieć w takim sensie, jaki mu nadał św. Paweł: „Pozdrówcie wzajemnie jedni drugich pocałunkiem świętym” (Rz 16,16). „Pozdrówcie się nawzajem świętym pocałunkiem” (2 Kor. 13,12) itd. Dane historyczne nie są wystarczająco dokładne, aby można było zaakceptować od razu spuściznę tradycji ludowej. Tak naprawdę dopiero od Grzegorza Wielkiego (590-604) historia papiestwa może być przedstawiana z pewną dokładnością.
Przyjmując zatem za punkt wyjścia panowanie tego wielkiego papieża, można uznać, że było 24 świętych i 7 błogosławionych. Od końca średniowiecza (1453) do naszych dni zaledwie 4 papieży zostało wyniesionych na ołtarze: św. Pius V (1566-72), beatyfikowany w 1672 r. i kanonizowany w 1712 r., bł. Innocenty XI (1676-89), św. Pius X (1903-14), beatyfikowany w 1951 r. i kanonizowany w 1954 r. oraz bł. Jan XXIII (1958-63), beatyfikowany przez naszego Jana Pawła II. Należy jednak pamiętać, aby nie wyciągać zbyt śmiałych wniosków z dysproporcji między liczbą papieży uznanych za świętych w czasach starożytnych i liczbą papieży kanonizowanych lub beatyfikowanych w czasach nowożytnych.

Imiona papieży

Przez 9 lub 10 wieków dziejów Kościoła papieże nosili imiona chrzestne - z kilkoma wyjątkami, np. Jan II (533-35), wcześniej zwany Merkuriuszem, pierwszy zmienił imię. Dopiero od Sergiusza IV (1009-12) przyjęli papieże zwyczaj obierania swego imienia pontyfikalnego, różniącego się od imienia chrzestnego. Znane są tylko dwa wyjątki - Hadrian VI (1522-23) (Adriaan Flonszoon z Utrechtu, ostatni przed Janem Pawłem II papież nie Włoch) oraz Marceli II (1555, Marcello Cervini). Niektórzy papieże, będąc przed wyborem członkami zgromadzeń zakonnych, mieli w ciągu życia trzy kolejne imiona, jak na przykład Grzegorz XVI (831-46), urodzony jako Bartolomeo Cappellari, był mnichem benedyktyńskim Dom Mauro.
Najczęściej wybieranym przez papieży imieniem było: Jan (21), dalej Grzegorz (16), Benedykt (15), Klemens (14), Innocenty (13), Leon (13) i Pius (12). Historycy popełniali wiele błędów dotyczących papieży o imieniu Jan, czyniąc dwóch papieży z Jana XIV, wymieniając w ich liczbie antypapieża Jana XVI, zaliczając do papieży niejakiego Jana XX, który nigdy nie istniał, toteż ikonografia w Bazylice św. Pawła za Murami wymienia papieży o imieniu Jan z numeracją elastyczną, jak np. Jan XVIII lub XIX lub XX. Ostatni papież o tym imieniu, Jan XXIII, powinien był się nazywać Jan XXI; należy zauważyć, że przedostatni antypapież, Baldassare Cossa (1410-15), przybrał sobie już imię Jana XXIII.
W historii papiestwa następcami św. Piotra najczęściej byli wybierani Włosi. Bardzo wysoki udział Włochów, a wśród nich Rzymian, tłumaczy się sposobem wyboru papieży w pierwszych wiekach istnienia Kościoła: będąc biskupami Rzymu i z tego tytułu papieżami, papieże byli wybierani przez duchowieństwo i lud rzymski. Pozostałością tego sposobu obioru za naszych czasów jest wybór papieża przez kardynałów, którzy teoretycznie są biskupami podmiejskimi lub otrzymują tytuły rzymskich parafii czy diakonii.
Wypada wspomnieć jeszcze o jednej kwestii. Z grona 264 papieży tylko 2 otrzymało od Kościoła przydomek „Wielki”: św. Leon Wielki (440-461) i św. Grzegorz Wielki (590-604). Przez 1400 lat żaden z kolejnych następców św. Piotra nie został uznany godnym, aby otrzymać od Kościoła tak zacny tytuł. W niedzielę 3 kwietnia 2005 r. na Placu św. Piotra w Rzymie na zakończenie celebracji Mszy św. za duszę zmarłego Ojca Świętego Jana Pawła II, kard. Angelo Sodano - Sekretarz Stanu Stolicy Apostolskiej nazwał naszego Wielkiego Rodaka „Janem Pawłem II Wielkim”. Fakt ten może napawać otuchą i nadzieją, iż Polski Papież będzie trzecim, który dostąpi od Kościoła i historii zaszczytu otrzymania tytułu „Wielki” - co daj Panie Boże.