Budowanie szopek w świątyniach i w domach rodzinnych jest najpopularniejszym zwyczajem bożonarodzeniowym. Pierwszą w historii szopkę, jak podaje historia franciszkańska, miał zbudować św. Franciszek z Asyżu w 1223 r. w Grecio. Uczniowie św. Franciszka przekazali ten zwyczaj następnym pokoleniom franciszkanów, który rozprzestrzenił się na cały świat chrześcijański.
Początkowo szopki były skromne. Przedstawiały wnętrze ubogiej szopy, a w niej złożone w żłóbku Dzieciątko Jezus. Po śmierci św. Franciszka zaczęto w kościołach urządzać „Groty Narodzenia Pańskiego”, w których umieszczano figury, przeważnie rzeźbione w drewnie. Ich wygląd zmieniał się wraz ze zmianami zachodzącymi w stylu i w modzie. Artyści tworzący szopki często w tle ukazującym rzeczywistość, w jakiej żyli, umieszczali Świętą Rodzinę. Z czasem szopki przybierały różne formy, pojawiały się kolejne figury, np. aniołowie, pasterze, mędrcy, owieczki i bydło. Najsławniejsze szopki powstały w okresie baroku. W Hiszpanii i we Włoszech szopki barokowe są do dziś najbardziej popularne.
W Polsce słynne są szopki krakowskie. Wykonuje się je w różnych rozmiarach, z różnych materiałów. Stylem nawiązują do piękna miasta Krakowa. Specyficzny styl szopek związany jest z okresem wojny i okupacji.
Na całym świecie tworzone są muzea szopek. Na Podkarpaciu takie muzeum znajduje się w Starej Wsi k. Brzozowa. Można tam obejrzeć miniaturową szopkę wykonaną w górskim krysztale, ukazującą Świętą Rodzinę; posiada ma ok. 4 cm długości. Można też zobaczyć szopki pochodzące z Południowej Ameryki, Madagaskaru i Zambii. Od europejskich różnią się skromnością i prostotą. Ciekawy eksponat stanowi szopka umieszczona w butelce. Wielka różnorodność szopek ukazuje bogactwo kultur, a także miłość względem narodzonego Zbawiciela.
Z szopkami ustawianymi w świątyniach, w domach rodzinnych związane są też szopki, z którymi wędrowali od domu do domu kolędnicy. Od słowa „żłóbek” pochodzi staropolskie słowo „jasła”, później „jasełka”, a oznaczało ono nieruchomą szopkę. Niekiedy była to tylko gwiazda, a zwykle szopka, obrazująca charakterystyczne dla postaci regionu, w którym mieszkali kolędnicy. Zwykle musiał być żyd i chłop, śmierć i aniołowie, żołnierze, władcy itp. Te małe szopki, wykonywane dla przypomnienia Bożego Narodzenia, przyczyniły się do powstania i tworzenia coraz to nowych jasełek - widowisk teatralnych, chętnie wystawianych do dzisiaj. Najbardziej znane to „Betlejem polskie” Lucjana Rydla, po raz pierwszy wystawione we Lwowie 28 grudnia 1904 r.
Pomóż w rozwoju naszego portalu