Śpiewanie kolęd to jeden z najpiękniejszych obrzędów bożonarodzeniowych.
Kolędy śpiewała i śpiewa cała Polska - jest to wyraz szlachetnych
i dobrych uczuć.
Słowo "kolęda" pochodzi od łacińskiego calendae, co oznacza
pierwszy dzień każdego miesiąca, ale również calendae był używany
na oznaczenie podarunków noworocznych. Słowo pastorałka pochodzi
również od łacińskiego pastor, co w tłumaczeniu oznacza pasterz.
Pastorałka to kolęda o narodzeniu Chrystusa. Pierwsze pieśni były
związane z obrzędami Nowego Roku, stąd też uroczyście je obchodzono.
Wiązały się z obyczajem składania sobie życzeń i obdarowywania się
prezentami. Miejsce tych pieśni zajęły inne, związane tematycznie
z Bożym Narodzeniem. Zwyczaj ten przyjęło chrześcijaństwo. Początkowo
pieśni śpiewane przy tej okazji zawierały jedynie życzenia szczęścia,
pomyślności w gospodarstwie i w domu. Prawdziwy rozkwit kolęd zapoczątkował
św. Franciszek, który w 1233 r., w dzień Bożego Narodzenia, urządził
w Grecji szopkę i zaproponował braciom śpiewanie przy żłóbku radosnych
pieśni o narodzeniu Chrystusa. Zwyczaj ten rozpowszechnili franciszkanie
w całej Europie w XV-XVI wieku. Najstarsza polska kolęda pochodzi
z XIV w. Do rozkwitu polskie kolędy doszły w XVII-XVIII w., wtedy
też ukształtowały się one w formach znanych nam współcześnie. Pisali
je początkowo anonimowo zakonnicy i organiści. Rozgłos uzyskała jedna
z pierwszych śpiewana w kościele, kolęda Przybieżeli do Betlejem
pasterze z 1630 r. J. Żabczyca, ze zbioru utworów zamieszczonych
w Symfoniach anielskich, nazwanych "najwdzięczniejszą kantyczką staropolską"
. Nadal śpiewane są takie pieśni, jak: Pomaluśku, Przy onej górze
- również pochodzące z Symfonii anielskich. Do najpopularniejszych
polskich kolęd należą: Bóg się rodzi, Błogosław Ojczyznę miłą F.
Karpińskiego, ze zbioru Pieśni nabożnych O narodzeniu Pańskim z roku
1792 Mizerna, cicha stajenka licha T. Lenartowicza, oraz popularna
do dziś kolęda Anioł pasterzom mówił z XV w.
Śpiewane w różnych okolicach, nie mniejszą popularnością
cieszą się kolędy: Wśród nocnej ciszy, W żłobie leży, Anioł pasterzom
mówił, W dzień Bożego Narodzenia, Cicha noc i wiele, wiele innych.
Kolędy ludowe pisane przez wiejskich twórców to pastorałki.
Ich największym urokiem jest naiwna poufałość, z jaką śpiewają o
narodzeniu Jezusa, a nasz polski, wiejski świat przenoszą w odległe
wieki i kraje. Ciągle powstają nowe, związane z ewangeliczną tradycją
Bożego Narodzenia. Trudno zliczyć, ile jest obecnie kolęd. W 1862
r.ks. Mioduszewski opublikował zbiór liczący 153 kolędy. W 1903 r.
K. Miarka wydał zbiór, w którym kolęd było już ... 500.
Obecnie co roku przybywa wiele nowych kolęd autorów współczesnych
oraz piękne kolędy i pastorałki regionalne.
Fragment opracowania "Doroczne obrzędy i zwyczaje religijne"
Pomóż w rozwoju naszego portalu