Nowy Testament opowiada o sporach w Kościele pierwotnym pomiędzy hellenistami i judaistami (Dz 15,1-5), a późniejsze pisma przedstawiają ze szczegółami podziały spowodowane przez heretyków, takich jak gnostycy, nestorianie czy arianie. Dwa największe i najbardziej bolesne podziały miały jednak miejsce w drugim tysiącleciu chrześcijaństwa: w XI wieku dokonał się brzemienny w skutkach rozłam, w wyniku którego powstał Kościół prawosławny, a w XVI wieku w wyniku Reformacji powstało na Zachodzie wiele Wspólnot protestanckich. W obu wypadkach miliony chrześcijan zerwały łączność z Kościołem rzymskim i nadal pozostają od niego oddzielone.
Przez wiele wieków chrześcijaństwo pozostawało podzielone i niewiele czyniono dla ponownego zjednoczenia, nie bez winy ludzi z jednej i drugiej strony. Dopiero w XX wieku zaczął się rozwijać ruch ekumeniczny, w którym zaznaczył się wkład zarówno protestantów, jak i katolików.
W pierwszej połowie naszego wieku coraz większa świadomość wewnętrznych podziałów wzbudziła u wielu protestantów troskę o sprawę jedności chrześcijan. W rezultacie miały miejsce cztery ważne wydarzenia, wszystkie bez udziału katolików. W 1910 r. grupa misjonarzy protestanckich zwołała Światową Konferencję Misyjną, która odbyła się w Edynburgu, gdzie dzielono się doświadczeniami na temat ewangelizacji. Niektórzy protestanci uważali, że nadszedł czas zmierzenia się także z trudnymi zagadnieniami kościelnej doktryny i struktury. Utworzyli oni Ruch „Wiara i Ustrój”, którego pierwsze spotkanie odbyło się w 1927 r. w Lozannie w Szwajcarii. Te organizacje spotykały się regularnie aż do 1948 r., kiedy to postanowiono połączyć je w jedną całość. W ten sposób narodziła się Światowa Rada Kościołów.
Nastawienie Kościoła katolickiego do sprawy jedności chrześcijan, podobnie jak Kościołów protestanckich, zmieniło się znacznie w ubiegłym wieku. W encyklice z 1928 r. papież Pius XI zabronił katolikom uczestniczenia w jakichkolwiek spotkaniach ekumenicznych z obawy, że mogłoby to sprawiać wrażenie, jakoby wszystkie religie były tożsame, a prawdy wiary względne. W 1949 r. jednak bardziej pozytywna instrukcja Świętego Oficjum zachęcała katolików do studiów nad jednością chrześcijan i pozwalała im - jeśli uzyskają zgodę swoich biskupów - na uczestnictwo w spotkaniach ekumenicznych. Dzięki temu katoliccy obserwatorzy zaczęli uczestniczyć w konferencjach Komisji „Wiara i Ustrój”, organizowanych przez Światową Radę Kościołów.
W pierwszej połowie XX wieku utworzono kilka instytutów ekumenicznych - w Belgii, Francji i Holandii. Katoliccy uczeni mogli w nich zgłębiać w bardziej pozytywny sposób schizmę wschodnią i Reformację, podczas gdy protestanccy uczeni podejmowali poważny wysiłek zrozumienia doktrynalnych podstaw katolicyzmu. W wyniku tego chrześcijanie zainteresowani ekumenizmem wyrobili w sobie postawę wzajemnego szacunku i otwartości.
Bez wątpienia najważniejszym wydarzeniem ekumenicznym ubiegłego wieku był Sobór Watykański II (1962-65), zwołany przez papieża Jana XXIII. Od samego początku Sobór ten miał dwa główne cele: odnowę i pojednanie. Z tego względu papież zaprosił Kościół prawosławny, anglikański i Kościoły protestanckie z całego świata do przysłania swych obserwatorów na obrady Soboru. Na zaproszenie odpowiedziało około stu obserwatorów, którzy przybyli do Rzymu, aby uczestniczyć w sesjach soborowych.
Od śmierci Jana XXIII w 1963 r. kolejni papieże kontynuowali jego dążenie do jedności chrześcijan. Paweł VI w swoim testamencie wzywał, aby praca nad zbliżeniem do braci odłączonych była kontynuowana z wielkim zrozumieniem, wielką cierpliwością i wielką miłością. Mówił także, iż dialog ekumeniczny powinien być prowadzony bez odchodzenia od prawdziwie katolickiej nauki.
Podobnie papież Jan Paweł II okazywał zawsze zdecydowane poparcie dla ekumenizmu. Jego działalność ekumeniczna jest rzeczywiście charakterystyczną cechą pontyfikatu. Idąc śladami swoich poprzedników, Ojciec Święty spotykał się regularnie z przedstawicielami różnych Kościołów chrześcijańskich w Rzymie i podczas podróży apostolskich, uczestniczył we wspólnej modlitwie, podejmował ważne inicjatywy mające na celu wzajemne poznanie, współpracę, dialog teologiczny.
Wielka troska Jana Pawła II o sprawę jedności Kościoła zaowocowała encykliką „Ut unum sint”, ogłoszoną 30 maja 1995 r. Jest to pierwszy dokument papieski wydany po Soborze Watykańskim II, który podejmuje w sposób systematyczny problematykę jedności wśród wyznawców Chrystusa, ukazuje przebytą drogę, a także dzisiejszą sytuację ekumenizmu oraz potrzebę jego dalszego rozwoju w perspektywie głoszenia Ewangelii wszystkim narodom.
Papież w encyklice „Ut unum sint” zauważył, że praca na rzecz jedności jest szczególnym obowiązkiem Biskupa Rzymu: „Chrystus wzywa wszystkich swoich uczniów do jedności... Wierzący w Chrystusa (...), nie mogą pozostawać podzieleni” (nr 1). Podczas podróży Jan Paweł II zawsze chętnie spotykał się z przedstawicielami różnych Kościołów. Przy licznych okazjach występował on także z odważną inicjatywą wyrażania wobec braci odłączonych żalu za grzechy przeszłości, które pogłębiały już istniejące podziały.
Pracę nad odzyskaniem utraconej jedności podejmujemy również w naszej diecezji. Na terenie diecezji świdnickiej poza Kościołem katolickim pracę ewangelizacyjną prowadzi: Autokefaliczny Kościół Prawosławny, Kościół ewangelicko-augsburski, Kościół polskokatolicki, Kościół zielonoświątkowy, Kościół Adwentystów Dnia Siódmego, Kościół ewangelicko-metodystyczny, Kościół ewangelicko-reformowany. Z żalem trzeba przyznać, że działalność zmierzająca do odzyskania utraconej jedności prowadzimy przede wszystkim z Kościołem luterańskim. Pozostali chrześcijanie z terenu diecezji świdnickiej bardzo skromnie angażują się w ekumenię.

Ekumenizm duchowy

Ważną dziedziną duszpasterstwa w diecezji świdnickiej jest ekumenizm duchowy. Od początku istnienia diecezji istnieje u nas wspólnota ambony oraz współuczestnictwo wiernych w nabożeństwach ekumenicznych, przede wszystkim w Tygodniu Powszechnej Modlitwy o Jedność Chrześcijan. Wierzymy, że wspólne modlitwy członków różnych Kościołów chrześcijańskich o przyspieszenie zjednoczenia chrześcijaństwa.

Ekumenizm naukowy

Dialog ten w sposób bardzo wyraźny i owocny prowadzony jest wspólnie z luteranami. Corocznie, we wrześniu, organizujemy wspólnie z parafią ewangelicko-augsburską i parafią prawosławną Dolnośląski Festiwal Nauki i Tydzień Kultury Chrześcijańskiej. W czasie festiwalu organizowane są w Kościele Pokoju, katedrze, na Zamku Książ specjalne wykłady adresowane do młodzieży szkół średnich i gimnazjalnych, w czasie których przybliżamy młodym ludziom doktrynę, duchowość i życie Kościołów przez studiowanie ich nauki i dialog teologiczny.
W ubiegłym roku w ramach Festiwalu Nauki udział w takich spotkaniach wzięło ponad 1700 uczniów. Warto zaznaczyć, że spotkania te odbywają się w godzinach przedpołudniowych. Młodzież za zgodą dyrekcji szkół uczestniczy w takich spotkaniach w ramach zajęć szkolnych.

Ekumenizm praktyczny

Na terenie diecezji świdnickiej widoczne jest współdziałanie chrześcijan różnych wyznań w wyznawaniu wiary, organizowaniu nabożeństw ekumenicznych, współpraca w dziedzinie społecznej i na rzecz pokoju na świecie.
Godna podkreślenia jest wzajemna pomoc charytatywna. W tym roku znaczną część naszej diecezji dotknęła powódź. W kościołach różnych wyznań urządzono zbiórki dla powodzian. Nasz Kościół wspomagany był ofiarami Kościołów protestanckich. Każdego roku w grudniu wspólnie z luteranami organizujemy paczki dla dzieci z Ukrainy.
Rozwijający się systematycznie, choć powoli, ekumenizm duchowy, naukowy i praktyczny w diecezji świdnickiej daje nadzieję na lepsze jutro.

Od redakcji: Autor artykułu jest doktorem teologii dogmatycznej i adiunktem Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu. W diecezji świdnickiej pełni funkcję referenta ds. ekumenizmu i dialogu międzyreligijnego. Poza tym jest redaktorem serii naukowej Biblioteki Diecezji Świdnickiej i kapelanem Służby Więziennej.