Przyjęcie tekstu wspólnej Deklaracji Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce i na Ukrainie oraz Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego ws. 70. rocznicy zbrodni wołyńskiej, zaniepokojenie kształtem edukacji seksualnej w szkole, dyskusja nad aneksami do „Wytycznych” KEP ws. oskarżeń duchownych o pedofilię oraz plany związane z 1050. rocznicą Chrztu Polski - to główne tematy, jakie podjęli biskupi 21 i 22 czerwca na 362. zebraniu plenarnym Konferencji Episkopatu Polski w Wieliczce.

Deklaracja polsko-ukraińska przyjęta jednomyślnie

Biskupi przyjęli jednomyślnie tekst wspólnej Deklaracji Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce i na Ukrainie oraz Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego, związanej z 70. rocznicą zbrodni wołyńskiej.

Wspólna Deklaracja - ogłaszana w przededniu rocznicy zbrodni wołyńskiej - zawiera jednoznaczne potępienie „czystek etnicznych” dokonanych na Polakach w 1943 r. Padają w niej także słowa przeprosin ze strony zwierzchnika Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego. Deklaracja ta stanowi kolejny etap procesu pojednania polsko-ukraińskiego zainicjowanego 25 lat temu przez Kościół katolicki w Polsce i Ukraiński Kościół Greckokatolicki. Jego ostatnim etapem był wspólny list obu Kościołów z 2005 r., w którym przytoczone została słynna formuła: „Przepraszamy i prosimy o przebaczenie”.

Podpis pod dokumentem złożą 28 czerwca w Warszawie abp Światosław Szewczuk, metropolita kijowsko-halicki i zwierzchnik Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego, abp Józef Michalik, metropolita przemyski, przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski oraz abp Mieczysław Mokrzycki, metropolita lwowski, przewodniczący Konferencji Episkopatu Rzymskokatolickiego Ukrainy.

Podpisanie wspólnej Deklaracji poprzedzi panichida (modlitwa za zmarłych), która z udziałem Prezydenta RP odbędzie się 27 czerwca o godz. 17. w stołecznym kościele ojców bazylianów. Uczestniczyć w niej będzie wraz z abp. Szewczukiem, trzech metropolitów greckokatolickich z Ukrainy oraz abp Jan Martyniak, a ze strony Kościoła w Polsce: abp Józef Michalik, prymas Józef Kowalczyk i kard. Kazimierz Nycz. Obecny też będzie abp Mieczysław Mokrzycki, łaciński metropolita lwowski oraz Prezydent RP Bronisław Komorowski.

Biskupi zdecydowali także, że w niedzielę 7 lipca, poprzedzającą 70. rocznicę Zbrodni Wołyńskiej we wszystkich kościołach w Polsce w ramach modlitwy powszechnej wierni modlić się będą w intencji ofiar czystek etnicznych na Wołyniu w 1943 r.

Zdaniem abp. Józefa Michalika, zapowiedź podpisania Deklaracji to „kolejny krok będący konsekwencją naszego posłuszeństwa Panu Jezusowi, który polecił, żeby kierować się braterstwem, przebaczeniem i wzajemną życzliwością, a nie etyką Hammurabiego, czyli zasadą: oko za oko, ząb za ząb”.

„Musimy patrzeć perspektywicznie, naprzód. Nie ma przebaczenia tam, gdzie nie ma równie głębokiej świadomości bólu, przestępstwa, dramatu, który się dokonał. Im głębiej zaglądamy w ten dramat, tym większą rolę ma przebaczenie” - dodał przewodniczący Episkopatu.

Z kolei metropolita lubelski abp Stanisław Budzik zauważył, że Deklaracja to „bardzo ważny dokument, który przy okazji kolejnej rocznicy tej strasznej zbrodni wskazuje drogę Ewangelii”.

„Droga Ewangelii zachęca nas, żebyśmy wyciągnęli rękę do zgody, abyśmy sobie przebaczyli wzajemne urazy i budowali społeczeństwo ludzi wierzących w tego samego Boga, należących do tego samego Kościoła, abyśmy budowali drogę porozumienia” – powiedział abp Budzik. Zwrócił uwagę, że formułowane przez biskupów dokumenty, odnoszące się do trudnych relacji z sąsiadami, miały swoje skutki. Tak było w przypadku wymiany listów pomiędzy biskupami Polski i Niemiec czy też deklaracji o pojednaniu podpisanej w ub. roku przez Kościół katolicki w Polsce i prawosławny w Rosji.

Metropolita lubelski podkreślił, że w dokumencie polsko-ukraińskim biskupi sięgają do długoletnich doświadczeń w tej dziedzinie. Przypomniał, że biskupi polscy i ukraińscy powiedzieli już, przy różnych okazjach, bardzo ważne rzeczy na temat trudnej przeszłości.

”Mamy do kogo sięgać: do wielkiego autorytetu jakim jest Jan Paweł II, który w tej sprawie też powiedział ważne słowa” - powiedział abp Budzik. Dodał, że „dokument zbiera wszystkie te elementy i na nowo je wypowiada w obliczu kolejnej rocznicy tamtych strasznych wydarzeń”.

„Myślę, że ta deklaracja przysporzy dużo dobra” – uważa z kolei bp Wojciech Polak.Mówiąc o potrzebie prawdy w związku ze zbrodnią wołyńska, sekretarz Episkopatu zapowiedział, że w przygotowanej Deklaracji pada wyraźna zachęta do historyków polskich i ukraińskich do dalszego szukania opartej na źródłach prawdy o tej zbrodni. Biskup ujawnił, że w Deklaracji jest też wspólny postulat Kościołów nt. potrzeby upamiętnienia tych miejsc na Wołyniu, gdzie ludzie byli tak okrutnie torturowani i ponieśli śmierć.

Biskupi zaniepokojeni kształtem edukacji seksualnej

Biskupi wyrazili zaniepokojenie kształtem edukacji seksualnej w szkole. Zdaniem bp.Marka Mendyka, przewodniczącego Komisji KEP ds. Wychowania Katolickiego, do szkół wprowadzana jest „coraz bardziej odważna” edukacja seksualna. Dzieje się tak pomimo słów minister edukacji narodowej Krystyny Szumilas, która zapewniała przedstawicieli Episkopatu, że nie ma przyzwolenia na tego typu praktyki oraz że uczniowie zapoznają się z tą dziedziną w ramach przedmiotu wychowanie do życia w rodzinie. Przedmiot ten realizowany jest natomiast zgodnie z podstawą programową, która jasno określa zasady nauczania.

Przewodniczący Komisji Wychowania Katolickiego zwrócił uwagę, że w procesie edukacji dotyczącej ludzkiej seksualności główną rolę mają do odegrania rodzice. - Aż do osiągnięcia pełnoletności o kształcie edukacji seksualnej decydują właśnie oni i muszą wiedzieć jakie treści, podręczniki, metody są stosowane, oraz kto i w jaki sposób będzie uczył tego przedmiotu ich dzieci - przekonywał bp Mendyk.

Złagodzenie IV przykazania kościelnego

Episkopat zdecydował też o przyjęciu nowej wersji czwartego przykazania kościelnego, które nakazuje wstrzemięźliwość od udziału w zabawach. Przyjęta podczas zebrania KEP wersja 4. przykazania kościelnego brzmi: „Zachowywać nakazane posty i wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych, a w czasie Wielkiego Postu powstrzymywać się od udziału w zabawach”. Dotąd zakaz udziału w zabawach dotyczył wszelkich okresów pokutnych, czyli także każdego piątku.

Jak wyjaśnił KAI bp Marek Mendyk, przewodniczący Komisji Wychowania Katolickiego KEP, powodem dla którego uległo zmianie sformułowanie czwartego przykazania kościelnego jest dotychczasowa praktyka częstego przenoszenie uroczystości rodzinnych czy szkolnych na piątek ze względów praktycznych. „Wchodząc naprzeciw sytuacji praktycznej biskupi polscy zawężają czas zakazany, w którym nie należy organizować i uczestniczyć w zabawach do Wielkiego Postu, co nie znaczy, aby nie powstrzymać się od niech w pozostałe piątki roku” – zaznaczył bp Mendyk.

Ostra walka z przestępstwami seksualnymi duchownych

Biskupi dyskutowali też na temat szczegółów redakcji aneksów do „Wytycznych Konferencji Episkopatu Polski w związku z oskarżeniami duchownych o przestępstwa przeciwko szóstemu przykazaniu z osobą małoletnią poniżej 18 roku życia”. Same „Wytyczne” – przygotowane zgodnie z bardzo rygorystycznymi zaleceniami Stolicy Apostolskiej – czekają teraz na zatwierdzenie z jej strony.

Aneksy te – jak poinformował bp Wojciech Polak - zostały przygotowane przez Radę Prawną KEP, a zapoznali się też z nimi już wszyscy księża biskupi. Podczas zebrania plenarnego w Wieliczce wnosili jeszcze swoje uwagi do poszczególnych punktów. We wrześniu Rada Prawna KEP przygotuje ostateczną redakcję aneksów. Przedstawi je potem do zaaprobowania Konferencji Episkopatu. Wreszcie Konferencja przekaże je do Rzymu celem uzyskania „recognitio” (zatwierdzenia). Wówczas zostaną ogłoszone w „Aktach Konferencji Episkopatu Polski” i będą obowiązywać.

Biskupi mianowali też znanego jezuitę o. Adama Żaka koordynatorem ze strony Episkopatu ds. ochrony dzieci i młodzieży. Przedstawił on księżom biskupom różne możliwe kierunki działania w zakresie przygotowania i wcielania w życie na płaszczyźnie kościelnej odpowiednich wychowawczych programów prewencyjnych wobec pedofilii. Realizatorami tych programów będą nie tylko same miejsca formacji duchownych, ale i różne środowiska współpracujące z nimi w tym zakresie. Pierwsze z tych programów mają być uruchomione już we wrześniu br.

– Chodzi o stworzenie systemu profilaktyki i systemu edukacyjnego w szerokim tego słowa znaczeniu. Będę tworzył dobrą koalicję wszystkich tych, którzy są tym zainteresowani, którzy już dziś pracują w różnego rodzaju dziełach zajmujących się zjawiskiem przemocy wobec dzieci. Moja rola będzie polegać na tym, by budować świadomość w taki sposób, żeby obejmowała nie tylko środowiska kościelne, ale całe społeczeństwo – mówił KAI o. Adam Żak SJ, koordynator ds. ochrony dzieci i młodzieży.

We wrześniu rozpocznie się kurs e-lerningowy. Biskupi delegują do udziału w nim księży, zakonników i świeckich pracujących w duszpasterstwie rodzin, nauczycieli szkół katolickich, biegłych sądów biskupich. Będzie to pierwsza przeszkolona grupa. Jej członkowie będą szkolić kolejne osoby.

Przygotowania do obchodów 1050-lecia chrztu Polski

Biskupi rozmawiali też w Wieliczce o przygotowaniach do planowanych w 2016 r. obchodów 1050. rocznicy Chrztu Polski. Jak powiedział KAI abp Stanisław Gądecki, biskupi będą chcieli podkreślić wymiar duszpasterski jubileuszu, unikając jednocześnie odniesień do bieżącej polityki.

„Chcemy, aby uroczystości 1050. rocznicy Chrztu Polski miały charakter duszpasterski i aby przypominały o znaczeniu tego wydarzenia dla tworzenia się polskiej państwowości. Dlatego mówimy o podwójnym patronacie: kościelnym i państwowym” – powiedział abp Gądecki.

Wszystkie inicjatywy diecezjalne będą koordynowane przy pomocy Sekretariatu Episkopatu Polski w wymiarze ogólnopolskim. Biskupi chcą poprosić o patronat honorowy – ze strony państwowej - prezydenta RP i władze samorządowe, mianowicie marszałków województw. „W wymiarze ogólnopolskim pragniemy uniknąć polityków. Dlatego zatrzymujemy się na takiej formule” – podkreślił abp Gądecki.

Ze strony kościelnej do komitetu honorowego obchodów weszliby kardynałowie, arcybiskupi i biskupi, w tym Prymas Polski. Natomiast w skład Komitetu Organizacyjnego wchodziłby przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski, kilkunastu biskupów, w tym odpowiedzialnych za szczególne wymiary duszpasterskie.

Kontrola nad ruchami intronizacyjnymi

W trosce o formację ruchów intronizacyjnych Episkopat powołał specjalny zespół ds. ruchów intronizacyjnych pod przewodnictwem biskupa opolskiego Andrzeja Czai. Każdy z biskupów-członków zespołu objąłby swoja troską jeden z głównych nurtów ruchu intronizacyjnego. Wśród najbardziej rozwiniętych są „Rycerstwo Chrystusa Króla”, silnie obecne w diecezji bielsko-żywieckiej, czy Ruch Intronizacji Serca Jezusowego.

Bp Czaja powiedział KAI, że na początku swej pracy zespół dokona dokładnego rozeznania skali zjawiska i problemów w nim występujących. Nawiąże też bliski kontakt z każdym z tych nowych ruchów, aby poznać ich oczekiwania wobec Kościoła.

„Jestem bardzo wdzięczny tym członkom ruchów intronizacyjnych, którzy do mnie przyjeżdżali” – podkreślił bp Czaja. „Widzę, że – poza ks. Natankiem – uspokoiły się emocje w tym środowisku. Widzę też coraz większą gotowość tych ruchów do kształtowania ich duchowości w duchu posłuszeństwa Kościołowi” - dodał.

Udział Polski w Światowych Dniach Młodzieży

Jednym z tematów 362. zebrania plenarnego KEP były ostatnie przygotowania do Światowych Dni Młodzieży, które odbędą się od 22 do 28 lipca w Brazylii. Z Polski uczestniczyć będą 1953 osoby, jadące w ponad 100 grupach.

Bp Henryk Tomasik, krajowy duszpasterz młodzieży podkreślił, że każdy Światowy Dzień Młodzieży jest wielkim doświadczeniem powszechności Kościoła. Benedykt XVI nazywał je „wielkim świętem wiary”, a papież Franciszek mówi o „pielgrzymce do Jezusa”.

Rozmowy z rządem o funduszu

Kard. Kazimierz Nycz, przewodniczący Rady Ekonomicznej KEP poinformował biskupów o stanie prac nad przekształceniem Funduszu Kościelnego w dobrowolną asygnatę podatkową.

21 lutego br. na szczeblu Zespołów Roboczych ds. Finansów Komisji Konkordatowych, po ponad dwóch latach negocjacji zawarty został roboczy kompromis w sprawie odpisu 0,5 proc. podatku dochodowego.

Kard. Nycz poinformował, że obecnie trwają intensywne prace ekspertów nad różnymi szczegółowymi rozwiązaniami dotyczącymi planowanej asygnaty i przygotowań prawnych w formie projektu ustawy. Zapowiedział, że na początku lipca ma nastąpić kolejne spotkanie Zespołów Konkordatowych.

Jeśli nastąpiłoby porozumienie w sprawie kształtu umowy pomiędzy Kościołem a rządem, to następnym krokiem winno być skierowanie projektu ustawy przez rząd do Parlamentu. Nie jest pewne, czy te nowe rozwiązania mogłyby obowiązywać już od początku 2014 r. czy dopiero w 2015 r.

Dodatkową okolicznością wpływającą na dynamikę prac nad ustawą regulującą te sprawy, jest fakt, że rząd nie zakończył jeszcze negocjacji z pozostałymi Kościołami i związkami wyznaniowymi. A w ich przypadku, w świetle postanowień Konstytucji RP, też muszą zostać podpisane analogiczne umowy. Minister Michał Boni zadeklarował, że rozmowy te winny zakończyć się do 26 czerwca, ale nie wiadomo czy termin ten zostanie dotrzymany.

Biskupi wyrazili ponadto zgodę na wystąpienie do Stolicy Apostolskiej celem uzyskania aprobaty na rozpoczęcie procesów beatyfikacyjnych ks. Stanisława Sudoła (1895-1981) z diecezji sandomierskiej oraz ks. Aleksandra Woźnego (1910-1983) z archidiecezji poznańskiej.

W trakcie zebrania plenarnego w Wieliczce biskupi podjęli także kilka decyzji personalnych. Biskup pomocniczy warszawsko-praski Marek Solarczyk został Krajowym Asystentem Akcji Katolickiej. Zastąpił na tym stanowisku bp. pomocniczego diecezji zamojsko-lubaczowskiej Mariusza Leszczyńskiego. Przewodniczącym Rady ds. Rodziny KEP został bp Jan Wątroba, nowy biskup rzeszowski. Zastąpił on na tym stanowisku bp Kazimierza Górnego.

Z kolei nowymi członkami Rady Stałej KEP zostali wybrani abp Józef Kupny, metropolita wrocławski oraz bp Marek Mendyk, biskup pomocniczy legnicki zostali wybrani do Rady Stałej Konferncji Episkopatu Polski na jej 362. zebraniu plenarnym w Wieliczce. Abp Józef Kupny był już członkiem Rady Stałej, ale z puli biskupów diecezjalnych. Kiedy został mianowany metropolitą wrocławskich, utracił miejsce w Radzie. Dziś natomiast został ponownie wybrany z puli biskupów ordynariuszy.

Biskupi udzielili też w Wieliczce błogosławieństwa młodzieży na czak wakacji. „Starajcie się nie zmarnować tego czasu i spędzić go twórczo, żeby coś ważnego zaistniało w waszym życiu” - życzył młodzieży abp Józef Michalik, przemawiając do kilkusetosobowej grupy uczniów.

Dwudniowe obrady biskupów toczyły się w Centrum Konferencyjnym „Miasto Solne” w Wieliczce. W niedzielę członkowie Episkopatu udadzą się do Krakowa, by uczestniczyć w uroczystości poświęcenia kościoła górnego w sanktuarium bł. Jana Pawła II i złotym jubileuszu kapłaństwa metropolity krakowskiego kard. Stanisława Dziwisza.

Po zakończeniu uroczystości zaplanowano uczczenie ofiar nazizmu na terenie obozu Auschwitz-Birkenau. Biskupi wezmą też udział w celebracji symfoniczno-katechetycznej „Cierpienie Niewinnych”, przygotowanej przez członków Drogi Neokatechumenalnej.