W „Summie teologicznej” św. Tomasz napisał, że dar pobożności ściśle wiąże się z cnotą sprawiedliwości, która domaga się tego, by oddać każdemu - a zatem zarówno Bogu, jak i człowiekowi - co mu się słusznie należy. Św. Tomasz wyróżnił trzy stopnie w oddawaniu czci: najniższy to pietyzm, czyli cześć oddawana rodzicom; wyższy to religijność - cześć oddawana Stwórcy; najwyższy to cześć oddawana Bogu jako Ojcu - i to jest właśnie pobożność.
Dar pobożności przenosi zatem cnotę sprawiedliwości względem Boga na poziom miłości. Człowiek pobożny oddaje cześć Bogu już nie dlatego, że „to jest słuszne”, że „tak wypada”, lecz dlatego, że Go kocha, gdyż widzi w Nim swojego Ojca. Pobożność jest tu rozumiana jako „przenikanie się osób”, jako „komunia osób”. Mamy tu do czynienia już nie tyle z darem od Boga, ile z obecnością Boga w człowieku i uczestnictwie człowieka w życiu samego Boga. Dary Ducha Świętego to część Ducha Świętego obecna we mnie, a nie jakiś zewnętrzny, bliżej niesprecyzowany dar.
W Liście św. Pawła do Rzymian czytamy, że dary Ducha Świętego czynią z nas przybrane dzieci Boże. „Albowiem wszyscy ci, których prowadzi Duch Boży, są synami Bożymi. Nie otrzymaliście przecież ducha niewoli, by się znowu pogrążyć w bojaźni, ale otrzymaliście ducha przybrania za synów, w którym możemy wołać: «Abba, Ojcze!» Sam Duch wspiera swym świadectwem naszego ducha, że jesteśmy dziećmi Bożymi” (Rz 8, 14-17).
Duch Święty, udzielając daru pobożności, tworzy w nas synowską relację z Bogiem. O jej kształcie decyduje już nie tyle sprawiedliwość kierowana intelektem, ile miłość. Dar pobożności nadaje relacji z Bogiem wymiar personalistyczny, ubogacając ją, potęgując hojność człowieka, który zaczyna rozumieć, jak bezgranicznie kocha go Bóg. Człowiek przestaje szukać sposobów, jak dać Bogu konieczne minimum, lecz jak oddawać Mu coraz więcej - aż po całościowy dar z siebie.
Pochodną daru pobożności stanowi „upraszczanie modlitwy”. Chrześcijanin przepełniony tym darem zaczyna rozumieć, że długość i ilość praktyk nie stanowi o głębi modlitwy. Decyduje o tym postawa, którą Jan Chrzciciel wyraził słowami: „Potrzeba, by On wzrastał, a ja się umniejszał” (J 3, 30). Nie ja mam stanowić centrum modlitwy, lecz Bóg. Taka modlitwa przestaje być listą życzeń, błagań, próśb, zażaleń lub ewentualnie podziękowań za otrzymane dobro. Przekształca się ona w przebywanie w obecności Bożej, wytrwałe nasłuchiwanie, uzgadnianie swojej woli z wolą Bożą.
W tym miejscu Prelegent wspomniał postać sługi Bożego ks. Franciszka Blachnickiego (1921-1987), założyciela Ruchu Światło-Życie (popularnych „oaz”). Kapłan ten, formułując duchowość założonego przez siebie ruchu, podkreślał, że wiara oznacza osobiste przyjęcie Jezusa, oddanie i poddanie Mu siebie, zjednoczenie z Nim w myśleniu i działaniu. Owo zjednoczenie z Chrystusem dokonuje się w Duchu Świętym, który jako jedyny może wzbudzić w nas dążenie do oddania się Jezusowi przez bezinteresowną miłość.
Ks. Blachnicki przekuł te prawdy w praktykę codziennego „namiotu spotkania” - osobistej modlitwy, w trakcie której wierzący rozmawia o wszystkich problemach swego życia z Chrystusem „twarzą w twarz, jak się rozmawia z przyjacielem” (por. Wj 33, 11).
Na zakończenie wykładu ks. prof. dr hab. Ireneusz Werbiński wspomniał o dwóch drogach budowania osobistej świętości - ascetycznej i mistycznej. Pierwszą wyraża postawa: „Zakaszę rękawy i wezmę się do pracy nad sobą i swoimi wadami. Osiągnąwszy świętość, przemieniwszy się, ofiaruję siebie samego Bogu”. Jest to droga pułapka, gdyż zadufany w swoje siły człowiek prędzej czy później upada. Zderzenie rzeczywistości z wyidealizowanym obrazem siebie może prowadzić do załamania i rezygnacji z dążenia do Boga. Droga mistyczna to jakby odwrócenie ról: człowiek pozwala Bogu, aby On w nim zamieszkał, działał i przemieniał jego życie. Człowiek nie pozostaje tu stroną bierną; dalej stara się, czyni wysiłki duchowe, walczy z wadami i doskonali się w cnotach. Zawsze jednak pamięta, że każde jego zwycięstwo nad grzechem nie pochodzi od niego, lecz od Tego, który w nim mieszka.