Bp Janocha zwraca uwagę, że był to najważniejszy kościół dla prawosławia, siedziba patriarchy i miejsce koronacji cesarzy najdłużej istniejącego imperium w dziejach naszej planety, a także miejsce soborów powszechnych.

"Hagia Sophia, arcydzieło sztuki, było wielką syntezą dokonań architektury antycznej i wczesnochrześcijańskiej, później wzbogacaną przez wieki o wspaniałe mozaiki, potem całkowicie zniszczone podczas ikonoklazmu w VIII wieku w imię walki o czystość wiary" - przypomina historyk sztuki.

Zwraca uwagę, że po zwycięstwie ortodoksji w połowie IX wieku, na powrót zaczęły się tam pojawiać wspaniałe wizerunki, począwszy od tej pięknej Madonny z Dzieciątkiem, poprzez wizerunek twórcy miasta - Konstantyna i twórcy bazyliki - Justyniana, którzy trzymają modele miasta i świątyni przed Bogurodzicą. "XIII-wieczna mozaika przedstawiająca Chrystusa to najpiękniejszy Jego wizerunek, jaki znam" - wyznał bp Janocha.

Duchowny przypomniał, że po zdobyciu Konstantynopola przez Turków, bazylikę zamieniono na meczet a chrześcijańskie wizerunki zostały zatynkowane. Archeolodzy zaczęli je odkrywać dopiero w XIX wieku, a w wieku następnym, za prezydenta Ataturka, kiedy Hagia Sophia stała się muzeum - można je było ponownie oglądać.

"Pozostaje wielkie pytanie i niepokój co się stanie z tym teraz - przecież islam, podobnie jak judaizm, nie dopuszcza wizerunków Boga w ludzkiej postaci" - zwraca uwagę bp Janocha. Wyraził jednak nadzieję, że zwycięży zdrowy rozsądek oraz i niebłahy czynnik finansowy, bowiem Hagia Sophia odwiedzana jest przez miliony turystów i pielgrzymów z całego świata.

Biskup przywołał przykłady innych, dawnych świątyń chrześcijańskich dawnego Konstantynopola, jak w kościoły Chora czy Pammakaristos, w których wciąż zachowana jest ikonografia chrześcijańska, choć te obiekty obecnie są meczetami.

Przewodniczący Rady KEP ds. Kultury i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego zwrócił uwagę, że Hagia Sophia stanowił wzorzec architektury, na którym, w uproszczony sposób wzorowano niezliczone świątynie bizantyńskie. Ponadto, kiedy Turcy zdobyli Konstantynopol, zwany "drugim Rzymem", to za wzór dla meczetu posłużyła im właśnie słynna chrześcijańska budowla. Na Hagii Sophii wzorowany jest np. Meczet Sulejmana wzniesiony w XVI wieku, podobnie jak stojący naprzeciw niej Błękitny Meczet.

Bp Janocha ocenia, że niedawna decyzja prezydenta Turcji wpisuje w tradycję starą jak wszystkie cywilizacje, to znaczy przekształcania świątyni religii pokonanej w świątynię religii zwycięskiej. Dodaje, że tysiące meczetów w Turcji są dawnymi chrześcijańskimi świątyniami.

Hagia Sophia powstała 1500 lat temu jako katedra chrześcijańska i została przekształcona w meczet po podboju osmańskim w 1453 roku. W 1934 roku została jednak zamieniona w muzeum i obecnie znajduje się na liście światowego dziedzictwa UNESCO.

Decyzję prezydenta Turcji, Recepa Erdoğana, o ponownym przekształceniu muzeum Hagia Sophia w meczet ogłoszono 9 lipca.

Rozczarowanie i smutek z powodu tej decyzji wyraziła Światowa Rada Kościołów, skupiająca 350 członków ze 110 państw.

W liście do prezydenta Turcji sekretarz generalny tej organizacji ks. Ioan Sauca zauważył, że od 1934 roku „Hagia Sophia jest miejscem otwartości, spotkania i inspiracji dla ludzi ze wszystkich narodów i religii”.

Przekształcenie świątyni w muzeum 86 lat temu było wyrazem zaangażowania Turcji w budowę nowoczesnego państwa i pozostawienia za sobą konfliktów z przeszłości. „Obecną decyzją zniweczył pan pozytywny znak otwartości Turcji, zmieniając go w symbol wykluczenia i podziału” – napisał ks. Sauca.

Do decyzji władz Tureckich odniósł się w niedzielę papież Franciszek. - Myślę o Hagii Sophii i jestem bardzo zasmucony – powiedział Ojciec Święty zwracając się do uczestników modlitwy „Anioł Pański” na placu św. Piotra w Watykanie.