Kogut należy do tych ptaków, którym wyobraźnia symboliczna wielu ludów przypisała szereg niezwykłych możliwości. U podstaw etymologii greckiej nazwy koguta leży m.in. znaczenie: "błyszczący", "promieniujący" . Wynikało to z wrażliwości tego ptaka na światło i stało się powodem rozwinięcia motywu pokonania ciemności, kojarzenia koguta z ogniem i blaskiem słonecznym.

Pianie koguta o świcie oznajmiało ludziom, że pora wstawać, było sygnałem zwiastującym nowy dzień. Kur, jako herold dnia, wykuty z żelaza czy wystrugany z drewna, zwyczajowo umieszczany był na szczytach kościelnych wież lub kalenicach dachów, jako pierwszych opromienianych blaskiem schodzącego słońca. Pisał w XVII w. Wacław Potocki: "Czemu kurka stawiają na kościelnej bani? Żeby ludzi do modlitwy budził jak najraniej".

Już w średniowieczu zrodziły się ciekawe wierzenia, związane z kogutem. Większość z nich kultura ludowa przechowała po dziś dzień. Powszechnie wierzono, że pianie koguta o brzasku działa przeciwko demonom nocy, bo "gdy kur pieje, diabeł truchleje". Wczesna tradycja apokryficzna utrzymywała, że kogut zapowiedział narodziny Jezusa, dlatego lud polski wierzył, że pieje on przez całą noc Bożego Narodzenia. Inne średniowieczne wierzenie głosiło, iż w dniu Sądu Ostatecznego wszystkie koguty, nawet te na kościelnych wieżach, piać będą i obudzą wszystkich: żywych i umarłych.

Ale kogut, jak podaje dalej źródłosłów greckiej jego nazwy, to ptak "obronny", "ochoczy do walki", reprezentujący odwagę i potencję sił witalnych. Ta tradycja znaczeniowa spowodowała, że kogut pojawiał się w sytuacjach, gdy zabiegano o żyzność pól, o obfitość plonów w nowym cyklu wegetacyjnym. Składano koguta w ofierze podczas dawnych ceremonii odpustowych czy letnich rytów żniwnych, ale przede wszystkim bardzo silnie eksponowano w wiosennych obchodach Świąt Wielkanocnych. Miał przypominać o zdradzie św. Piotra oraz o Zmartwychwstaniu Pana Jezusa, które odbyło się "przy pianiu kogutów", czyli wczesnym rankiem.

Obwożenie żywego koguta na dyngusowych wózkach popularne było jeszcze w latach 30. XX w. na ziemi sieradzkiej, łęczyckiej i na Śląsku. Wybranego dorodnego koguta karmiono ziarnem namoczonym w spirytusie, by głośno piał i nie wyrywał się z wózka. Te zaś były bardzo strojne, pomalowane czerwoną farbą, dekorowane barwnymi wstążkami, koralikami, błyskotkami, a nawet lalkami w ludowych strojach. Z czasem - żywego koguta zastąpił kur ulepiony z gliny, bądź drewniany, zwykle oklejony pierzem. Obchodzono z nim wieś w Poniedziałek Wielkanocny. Obwożony po wsi kogut miał przynieść urodzaj w polu, dostatek i zdrowie domownikom, natomiast obfite polewanie wodą prowokowało, według dawnych wierzeń, deszcz - tak potrzebny u progu budzącej się wegetacji. Chłopcy toczący dyngusowe wózki mieli przy sobie sikawki, z których polewali dziewczęta wodą. Obchodom towarzyszyły żartobliwe piosenki, składanie życzeń oraz upraszanie datków, którymi najczęściej były jajka, kiełbasa, masło i ser.

Występujący w zwyczajach wielkanocnych kogut symbolizował w sposób wymowny treść dawnych ludowych wierzeń dotyczących cykliczności odnawiania się życia w naturze. Również rozkwitająca przyroda niosła nadzieję na dalsze trwanie życia na ziemi.