Reklama

Bateria konna w obronie Pragi

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

W obronie Warszawy we wrześniu 1939 r. uczestniczyły liczne jednostki wojskowe, które po walkach odwrotowych przedostały się do stolicy. Jedną z nich była 4 bateria 13 Dywizjonu Artylerii Konnej z Kresowej Brygady Kawalerii wchodzącej w skład Armii "Łódź".

Przed wojną bateria (licząca cztery działony) stacjonowała w Brodach w województwie tarnopolskim. Baterie 13 DAK dowodzonego przez ppłk. mgr. Janusza Grzesłę były od 31 sierpnia sukcesywnie kierowane transportami kolejowymi do miejsca koncentracji Kresowej BK na prawym skrzydle Armii "Łódź". Trasa transportów wiodła przez Radziwiłłów, Kowel, Brześć, Czeremchę, Siedlce, Warszawę, Kutno do Szadka. Jako ostatnia (wyjazd nastąpił 3 września o godz. 2.25) wyruszyła 4 bateria dowodzona przez kpt. Kazimierza Strzeleckiego. Na stację kolejową Szadek dotarła dopiero 5 września o godz. 10.

Bateria brała następnie udział w walkach odwrotowych Kresowej BK płk. dypl. Jerzego Grobickiego. Poszczególne baterie przydzielono do pułków kawalerii tej brygady. Podczas odwrotu z linii Neru, rozpoczętego 7 września, doszło do rozdzielenia się baterii dywizjonu. Ppłk Grzesło wydał więc następnego dnia rozkaz skoncentrowania się 13 DAK na szosie do Skierniewic. Nie udało się jednak tego celu osiągnąć i poszczególne baterie działały od tej pory samodzielnie. Tabor dywizjonu dotarł natomiast do Warszawy, gdzie został w większości włączony w skład obrony stolicy.

Bateria kpt. Strzeleckiego wyruszyła do nakazanego miejsca koncentracji w nocy z 8 na 9 września. Podczas marszu została ona wraz z towarzyszącymi taborami ostrzelana z broni maszynowej przez dywersantów niemieckich, co wywołało panikę w taborach. Doszło do odłączenia jednego działonu, który nie powrócił już do baterii. Kontynuowano marsz w kierunku wschodnim; 9 września około północy osiągnięto Błonie. Nie udało się odnaleźć dowódcy 13 DAK oraz pozostałych baterii. Po krótkim odpoczynku wyruszono więc w stronę Warszawy. Do stolicy bateria weszła o świcie 10 września od strony Woli, pod ogniem niemieckiej artylerii i broni maszynowej.

4 bateria 13 DAK przemaszerowała następnie na Pragę, gdzie zatrzymała się w rejonie cerkwi św. Marii Magdaleny. Kpt. Strzelecki udał się do dowództwa po rozkazy. W drodze powrotnej został zamordowany przez niemieckich dywersantów. Istnieją różne wersje tego wydarzenia. Piotr Zarzycki, autor monografii 13 DAK, pisze, że dowódca baterii udał się po rozkazy do Dowództwa Obrony Warszawy, a potem został zastrzelony w rejonie mostu Kierbedzia przez dywersantkę, której towarzyszył Niemiec w mundurze polskiego sierżanta, a zamachowcy zostali natychmiast ujęci przez przechodzących w pobliżu dwóch podchorążych i oddani pod sąd. Płk. dypl. Tadeusz Tomaszewski, szef sztabu Dowództwa Obrony Warszawy, podaje jako jeden z aktów dywersji "zastrzelenie kpt. Lewickiego, dowódcy baterii, w pobliżu teatru żołnierskiego, ponoć przez osobnika w stroju harcerskim". Inaczej pisze płk Julian Janowski, wówczas dowódca obrony Pragi: "Z koszar 36 pp wróciłem do dowództwa, po drodze zatrzymując się koło budynku dyrekcji kolejowej. Tutaj zameldował się u mnie dowódca baterii 13 DAK, kpt. Strzelecki, który przybył z baterią do mojej dyspozycji. Bateria stanęła w parku soboru prawosławnego. Ode mnie otrzymał rozkaz, by w nocy przeszedł w rejon Parku Paderewskiego do dyspozycji ppłk. Kotowskiego jako artyleria przeciwpancerna. Otóż kiedy kpt. Strzelecki po tej rozmowie ze mną wracał do baterii, nie dochodząc do soboru został zastrzelony przez osobników przebranych za harcerza i harcerkę". Z relacji tej wynika więc, że kpt. Strzelecki zginął w rejonie dzisiejszego skrzyżowania ul. Targowej z al. Solidarności. Inną jeszcze wersję przedstawia płk. dypl. Marian Porwit, dowódca obrony lewobrzeżnej Warszawy, powołując się na relację mjr. Stefana Hernika, że na Pradze "w biały dzień zamordowany został dowódca baterii konnej przez przebraną za siostrę PCK dywersantkę". Wydaje się, że rację należy przyznać płk. Janowskiemu, który jako dowódca obrony Pragi najlepiej chyba orientował się w tej sprawie. Kpt. Strzelecki, rodowity lwowianin, został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach. Dowództwo baterii objął tymczasowo por. Fafius z 11 DAK z Pomorskiej Brygady Kawalerii. 13 września przejął je por. Jerzy Majewski, dotychczasowy oficer ogniowy baterii.

Pod wieczór 10 września bateria przeszła na Saską Kępę i zajęła stanowiska ogniowe na odcinku 333 pp ppłk. Stefana Kotowskiego. Włączono ją w skład grupy artylerii towarzyszącej. 13 września dołączył do niej działon z 1 baterii 13 DAK. Zmiana stanowiska nastąpiła w nocy z 13 na 14 września. Pierwszy działon (plut. Trzciński) stanął na wschodnim skraju Parku Paderewskiego, zabezpieczając kierunek z Grochowa w stronę ronda Waszyngtona. Drugi działon (por. rez. Ledóchowski) został umieszczony na barykadzie na skrzyżowaniu ulic Francuskiej i Zwycięzców, w celu obrony kierunku południowego i południowo-wschodniego. Trzeci działon (ppor. rez. Nowakowski) otrzymał stanowiska na rondzie Waszyngtona na przypółnocnym wylocie ul. Francuskiej. Czwarty działon ( z 1 baterii, ppor. rez. Bohdan) stanął na skrzyżowaniu ul. Zwycięzców i Wału Miedzeszyńskiego, aby zamykać ogniem odcinek od Wisły do wału. Jaszcze i przodki zostały umieszczone w północno-wschodniej części Parku Paderewskiego. Zadaniem wszystkich działonów była wyłącznie obrona przeciwpancerna lub przeciwszturmowa, nie uczestniczyły więc one w codziennej wymianie ognia.

Działony 4 baterii wytrwały na swych stanowiskach do kapitulacji Warszawy. W nocy z 15 na 16 września znalazły się pod obstrzałem artylerii niemieckiej, odparły również atak czołgów. Po raz drugi atak czołgów odparto w nocy z 21 na 22 września. 4 bateria liczyła 19 września 4 oficerów, 128 podoficerów i kanonierów oraz 130 koni. Zniszczyła na pewno siedem czołgów niemieckich. Straty podczas obrony Warszawy wyniosły czterech zabitych i 20 rannych żołnierzy oraz prawie 70 koni. W wyniku kapitulacji Warszawy dowództwo baterii wydało 27 września rozkaz przejścia w rejon Łazienek, gdzie bateria złożyła broń. W ten sposób zakończył się szlak bojowy 13 Dywizjonu Artylerii Konnej we wrześniu 1939 r.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Podziel się:

Oceń:

2000-12-31 00:00

Wybrane dla Ciebie

Bp Ważny: Musimy nauczyć się komunikować trudne sprawy i być transparentni wobec świata

2025-09-24 16:54
Bp Artur Ważny

BP Episkopatu

Bp Artur Ważny

Zjazd Polskiego Stowarzyszenia Pastoralistów zgromadził we Wrocławiu duchownych, duszpasterzy i świeckich zaangażowanych w życie Kościoła. Spotkanie obfitowało w refleksje dotyczące kondycji współczesnego człowieka, wyzwań pastoralnych oraz konieczności odbudowy relacji - w rodzinie, w Kościele i w społeczeństwie. Wystąpili m.in. biskup sosnowiecki Artur Ważny oraz kapelan polskiego parlamentu ks. Andrzej Sikorski.

Więcej ...

Dyrektor krajowego biura ŚDM: w spotkaniu z papieżem w Seulu spodziewamy się ok. 2,5 tys. Polaków

2025-09-25 07:16

sdmpolska.pl

Szacujemy, że w Światowych Dniach Młodzieży w Seulu w 2027 roku weźmie udział ok. 2-2,5 tys. młodych z Polski - powiedział PAP dyrektor Krajowego Biura Organizacyjnego ŚDM ks. Tomasz Koprianiuk. Dodał, że szacowany koszt dwutygodniowego wyjazdu wyniesie ok. 7 tys. zł.

Więcej ...

„Mężczyzna nadziei” – przygotowanie do jubileuszowego Męskiego Oblężenia Jasnej Góry

2025-09-25 17:34

Karol Porwich/Niedziela

Od 21 do 26 września 2025 r. w sześciu miastach Polski odbywają się warsztaty rekolekcyjne dla mężczyzn pod wspólnym hasłem: „Mężczyzna Nadziei”. To ogólnopolski program duchowej formacji, przygotowujący do kulminacyjnego spotkania „Męskie Oblężenie Jasnej Góry”, które odbędzie się w sobotę 27 września w Częstochowie.

Więcej ...

Reklama

Najpopularniejsze

Nowenna do św. Franciszka z Asyżu

Wiara

Nowenna do św. Franciszka z Asyżu

Czy potrafię z pokorą i uczciwie dążyć do prawdy?

Wiara

Czy potrafię z pokorą i uczciwie dążyć do prawdy?

Modlitwa św. Jana Pawła II o pokój

Wiara

Modlitwa św. Jana Pawła II o pokój

Błogosławiony poeta

Święci i błogosławieni

Błogosławiony poeta

Tragedia w USA. Nie żyją polscy żołnierze

Wiadomości

Tragedia w USA. Nie żyją polscy żołnierze

Ksiądz zmarł na zawał serca podczas Mszy św.

Kościół

Ksiądz zmarł na zawał serca podczas Mszy św.

Nowenna do św. Ojca Pio

Wiara

Nowenna do św. Ojca Pio

PILNE! Powtórzył się cud św. Januarego

Wiara

PILNE! Powtórzył się cud św. Januarego

Ksiądz, powstaniec, patriota. Powieszony przez Niemców na...

Kościół

Ksiądz, powstaniec, patriota. Powieszony przez Niemców na...