Na trwałe związani z miastem wespół z mieszkańcami tworzyli historię Jarosławia, tę materialną, ale przede wszystkim kulturalną i duchową. Mowa tu o Ojcach Franciszkanach-Reformatach, którzy już od 300 lat pracują w Jarosławiu. Temu wydarzeniu historycznemu poświęcona jest wystawa, pt. "300 lat Franciszkanów-Reformatów w Jarosławiu 1700-2000", czynna w jarosławskim Muzeum, Kamienicy Orsettich.

Na wystawie zgromadzono szereg pamiątek przeszłości. Prezentowane są tu m.in. oryginalne akta, dokumenty dotyczące fundacji klasztoru pieczołowicie przechowywane przez wieki. Poza tym wyeksponowano stare psałterze, inkunabuły, oryginalne obrazy fundatorów malowane przez braci zakonnych. Na szczególną uwagę zasługuje Mszał ręcznie pisany z XVIII w., oraz oryginalna kronika klasztorna, obejmująca lata 1699-2000. Wzrok zwiedzających przykuwa ponadto drewniana tablica epitafijna z 1705 r., poświęcona ojcom zmarłym podczas pełnienia posługi chorym, w czasie epidemii dżumy. Wśród eksponatów na uwagę zasługuje oryginalna, drewniana rzeźba św. Jana Nepomucena, której powstanie datowane jest na połowę XVIII w., ponadto drewniany relikwiarz Krzyża Świętego ufundowany w 1811 r., przez chorążego sanockiego, Ignacego Suchackiego. Te i inne eksponaty zgromadzone na wystawie można oglądać w jarosławskim Muzeum do końca września.

Z historii pobytu Ojców Franciszkanów-Reformatów w Jarosławiu

Obok Jezuitów i Franciszkanów Konwentualnych, Franciszkanie-Reformaci byli trzecim zakonem męskim sprowadzonym do Jarosławia. Klasztor Ojców Reformatów powstał na obrzeżach miasta w 1700 r., a jego fundatorami było małżeństwo zamożnych mieszczan, Antoniego i Anny Kwolków. Zakonników do budynków i drewnianej wówczas kaplicy klasztornej wprowadzili jezuici 12 września 1700 r. Początki działalności Reformatów w nadsańskim grodzie związane były z tragiczną dla kraju Wojną Północną, jaka ogarnęła ówczesną Rzeczypospolitą, nie wyłączając także Jarosławia. Wielkim poświęceniem wykazali się zakonnicy w czasie epidemii dżumy, jaka nawiedziła miasto po pożodze wojennej, w roku 1705; służąc ofiarnie najbardziej poszkodowanym. Niosąc pomoc zarażonym dwóch braci zmarło. Pamięć i ofiarność tychże uwiecznia zachowana po dziś dzień drewniana tablica epitafijna.

Klasztor i murowany kościół został wybudowany w 1716 r., a konsekrował go 21 czerwca tegoż roku biskup przemyski Jan de Alten Bokum. W dziejowej zawierusze klasztor oparł się zapędom austriackich władz, które po I rozbiorze Polski, nosiły się z zamiarem jego likwidacji, rabując wiele cennych pamiątek. W czasie I wojny światowej mimo grożącego niebezpieczeństwa, bracia nieśli pomoc materialną i duchową żyjącemu w nędzy społeczeństwu. Kiedy udało się naprawić zniszczenia spowodowane działaniami jednej wojny, wybuchła II wojna światowa. Niemcy aresztowali braci, a po uwolnieniu zakazali im powrotu do klasztoru. Dopiero po wojnie wrócili do swej duszpasterskiej pracy, odzyskując część zrabowanego przez okupanta mienia.

Kościół Franciszkanów-Reformatów jest sanktuarium Krzyża Świętego, który to krzyż z wizerunkiem Chrystusa Ukrzyżowanego, słynący łaskami, znajduje się w ołtarzu głównym. Sama świątynia, jednonawowa z węższym i niższym nieco prezbiterium, zyskała blasku po 1753 r., kiedy to na tzw. łuku tęczowym umieszczono polichromię przedstawiającą Trójcę Świętą, adorowaną przez Matkę Bożą i świętych, oraz wykonano polichromie na frontonie kościoła. Największe jednak zmiany nastąpiły pod koniec XIX wieku. Wówczas to, stojący w połowie prezbiterium ołtarz główny przesunięto pod ścianę, likwidując tym samym chór zakonny. W 1891 r., ściany świątyni ozdobiono polichromią, przemalowaną i uzupełnioną w 1909 r. Przebudowano również ołtarze, zmieniając ich wygląd.

Mimo wielu przeciwności dziejowych, dzięki pieczołowitości braci zakonnych, w klasztorze udało się zachować wiele pamiątek przeszłości, jak choćby liczącą ponad 6 tys. woluminów bibliotekę i archiwum, z cennymi starodrukami.

Trudno sobie dziś wyobrazić oblicze Jarosławia bez Ojców Reformatów, którzy w czasie swej bytności w mieście stali się trwałą cząstką jego historii. Przez trzy stulecia prowadzili działalność na rzecz miasta, jego społeczności i wierzymy, składając im najlepsze jubileuszowe życzenia, że w przyszłości będzie podobnie.