Co do zasady, niemal we wszystkich kwestiach Wielka Brytania będzie traktować obywateli państw UE tak samo jak obywateli pozostałych państw trzecich i analogicznie Unia - obywateli brytyjskich. Jednak ci obywatele UE, którzy już mieszkają w Wielkiej Brytanii - i uzyskają status osoby osiedlonej lub tymczasowy status osoby osiedlonej - zachowają wszystkie dotychczasowe prawa.

W szczególności zmiana w Wielkiej Brytanii dotyczy podejmowania pracy. Od 1 stycznia kończy się swobodny przepływ osób i w Wielkiej Brytanii wchodzi w życie punktowy system imigracyjny. Wszyscy cudzoziemcy, z wyjątkiem obywateli Irlandii, chcący podjąć pracę, muszą się ubiegać o wizę pracowniczą, która kosztować będzie, w zależności od rodzaju, od 610 do 1408 funtów od osoby plus dopłata za korzystanie z publicznej służby zdrowia w wysokości 624 funtów rocznie. Przy przyznawaniu wiz nie będzie żadnych preferencji dla obywateli UE.

Wraz z wygaśnięciem okresu przejściowego kończy się automatyczne wzajemne uznawanie kwalifikacji zawodowych do wykonywania zawodów i działalności regulowanych, choć w praktyce będzie to bardziej uciążliwe dla obywateli brytyjskich, którzy chcieliby wykonywać taką działalność w kilku krajach UE, bo w każdym będą musieli odrębnie sprawdzić, czy ich kwalifikacje są honorowane.

Obywatele UE muszą się także ubiegać o wizę w przypadku pobytów dłuższych niż sześć miesięcy, również w przypadku podejmowania studiów w Wielkiej Brytanii. Natomiast w przypadku przyjazdów krótszych niż na sześć miesięcy w celu innym niż podjęcie pracy, tzn. turystycznym, biznesowym, w celu odwiedzenia rodziny lub przyjaciół lub podjęcia krótkoterminowych studiów, wiza nie będzie potrzebna. Pod tym względem obywatele państw UE nadal będą w lepszej sytuacji niż większości państw trzecich, którzy potrzebują wizy nawet do krótkich przyjazdów turystycznych.

Dodatkowo do 30 września 2021 roku do wjazdu do Wielkiej Brytanii nadal wystarczy dowód osobisty, a dopiero od 1 października potrzebny będzie do tego paszport. Ale wyjątkiem pozostaną osoby posiadające status osoby osiedlonej lub tymczasowy status, a także posiadacze zezwoleń wydawanych pracownikom transgranicznym, którzy będą mogli wjeżdżać korzystając tylko z dowodu osobistego do końca 2025 roku.

Jednak zasady wjazdu dla obywateli UE do Wielkiej Brytanii i tak będą prostsze niż w drugą stronę. Brytyjczycy będą potrzebować wizy w przypadku wjazdu do państwa strefy Schengen, jeśli pobyt ma przekraczać 90 dni w ciągu 180 kolejnych dni. Poza tym muszą mieć paszport, który jest ważny co najmniej sześć miesięcy po planowym zakończeniu podróży. Na dodatek w związku z restrykcjami koronawirusowymi będą traktowani jako obywatele państw trzech, czyli na razie nie będą mogli wjeżdżać do UE z wyjątkiem ważnych uzasadnionych przyczyn.

Jeśli chodzi o studia, to w przypadku osób przyjeżdżających po 1 stycznia 2021 roku nie tylko potrzebna będzie wiza studencka, ale też znacząco wzrosną opłaty za studia. Do tej pory obywatele UE byli traktowani tak samo jak Brytyjczycy i np. na uniwersytetach w Anglii maksymalna wysokość czesnego w przypadku licencjatu ograniczona była do 9250 funtów za rok. Na dodatek mogli oni korzystać z kredytów studenckich. Od nowego roku akademickiego, tzn. w przypadku zajęć rozpoczynających się po 1 sierpnia 2021 roku, studenci z UE będą płacić czesne w takiej wysokości jak obywatele państw trzecich, co zwykle oznacza 2-3 razy więcej i nie będą już uprawnieni do kredytów studenckich. Przy czym nie dotyczy to osób, które już rozpoczęły studia i mają status osoby osiedlonej.

Zmienią się także zasady ubezpieczeń medycznych. Od 1 stycznia 2021 roku polska Karta EKUZ nie będzie honorowana w Wielkiej Brytanii, dlatego zalecane jest, by osoby wyjeżdżające do Wielkiej Brytanii miały wykupione ubezpieczenie podróżne pokrywające koszty ewentualnego leczenia. Natomiast osoby na stałe zamieszkujące Wielką Brytanię przed 31 grudnia 2020 roku będą mogły w dalszym ciągu korzystać z karty EHIC wydanej przez Wielką Brytanię podczas wyjazdów do państw UE aż do terminu jej ważności.

Istotną zmianą z punktu widzenia podróży jest koniec gwarancji braku opłat roamingowych za granicą, która obowiązuje na terenie UE. Umowa handlowa nie zabrania operatorom telekomunikacyjnym pobierania takich opłat w przypadku, gdy użytkownik którejś z brytyjskich sieci będzie na terenie UE lub użytkownik sieci w którymś z krajów UE będzie w Wielkiej Brytanii, a jedynie wzywa operatorów do stosowania transparentnych i rozsądnych opłat roamingowych. Oznacza to, że opłaty mogą, ale nie muszą wzrosnąć, a decyzja będzie należała do operatorów.

W związku z tym, że Wielka Brytania będzie traktowana przez UE jako kraj trzeci, nowe będą zasady wwozu niektórych produktów w bagażach podróżnych. Z Wielkiej Brytanii do UE nie będzie można wwozić mięsa, mleka ani produktów je zawierających, jak również roślin i produktów roślinnych, chyba że towarzyszy im oficjalne zaświadczenie wydane przez organ ds. zdrowia roślin w ich kraju pochodzenia. Wyjątkiem są banany, kokosy, daktyle, ananasy i duriany, ponieważ te owoce nie stanowią zagrożenia fitosanitarnego.

Koniec okresu przejściowego oznacza także powrót możliwości robienia zakupów w sklepach wolnocłowych po cenach jakie do tej pory obowiązywały przy wyjeździe z UE do państw trzecich, aczkolwiek jedynie do określonych limitów ilościowych w przypadku alkoholu, papierosów i podobnych produktów, oraz limitów kwotowych w przypadku innych dóbr.

Zmieniają się ponadto zasady podróżowania ze zwierzętami domowymi z Wielkiej Brytanii do UE. Nie będą już obowiązywały paszporty dla zwierząt, a zamiast tego właściciele zwierząt, którzy chcą je zabrać do UE, muszą wyrobić świadectwa zdrowia uzyskane na 10 dni przed podróżą.

Z Londynu Bartłomiej Niedziński (PAP)