W swoim wystąpieniu do uczestników III Międzynarodowego Forum Akcji Katolickiej, które posłużyło mi do opracowania programowej refleksji na rok 2001, Ojciec Święty Jan Paweł II powiedział: "Miejcie zawsze otwartą duszę na wielkie oczekiwania i wyzwania apostolskie naszego czasu. Wzrastajcie w autentycznym duchu kościelnym, ożywianym przez studium dokumentów soborowych, których nauczanie pozostaje ciągle aktualne. Bądźcie wierni liniom działania nakreślonym w posynodalnej adhortacji apostolskiej Christifideles laici. W ten sposób będziecie się stawać coraz większym bogactwem Kościoła wkraczającego w trzecie tysiąclecie chrześcijaństwa". Innymi słowy: otwartość w patrzeniu na świat współczesny i jego oczekiwania oraz pogłębiony duchowo i intelektualnie duch kościelny stają się bogactwem Kościoła. Dwa tematy wymagają przybliżenia: moja postawa wobec współczesnego świata i moja postawa wobec Kościoła.
Jan Paweł II mówi o postawie wielkiej otwartości na oczekiwania i wyzwania apostolskie czasów dzisiejszych. Aby taką postawę w sobie ukształtować, trzeba przede wszystkim chcieć i potrafić obiektywnie poznać współczesny świat. Chodzi o rozeznanie istniejącego w nim niewątpliwie dobra oraz zła. Aby tego dokonać, trzeba pokonać w sobie kilka zagrożeń, ot choćby: ideologiczne podejście do świata, uprzedzenie do świata oraz statyczną wizję świata.
Rozważany problem ma niewątpliwe odniesienie do historii zbawienia i ma swoje podłoże teologiczne. Człowiek wierzący, szczególnie ten bardziej zaangażowany w życie Kościoła, powinien zachowywać niezłomne przekonanie, że Duch Święty jest obecny i działa nie tylko w Kościele i przez Kościół, ale także w świecie. Znamienne i zapewne trudne do zaakceptowania dla wielu ludzi wierzących jest stwierdzenie soborowe, że Kościół może nauczyć się wiele dobra od świata! Kościół nie tylko uczy świat. On może i powinien dostrzegać przejawy obecności Boga i dzieła Bożego w świecie oraz przejmować od świata to, co dobre ( por. KDK, 44). Osobiście sądzę, że aktywni członkowie Kościoła za mało znają świat. Zbyt często zatrzymujemy się na obiegowych, powierzchownych, zideologizowanych opiniach o świecie i różnorakich jego fenomenach. Z drugiej strony - za pogłębiające się niezrozumienie między współczesnym światem a Kościołem obwiniamy z zasady tzw. grzeszny świat. Zapewne w wielu przypadkach jest to racja, ale gdy spojrzymy spokojnie, obiektywnie na otaczającą nas rzeczywistość - i tę kościelną, i tę świecką - dostrzeżemy, jak bardzo jest ona skomplikowana, jak często obie strony niedomagają.
Katolikom, szczególnie tym pragnącym pogłębiać swoje życie duchowe, grozi ocenianie współczesności tylko z pozycji przeszłości. Łączy się z tym pokusa negatywnego ustosunkowywania się do wszystkiego, co różni się od sprawdzonych form życia znanych sprzed kilku, kilkunastu lub kilkudziesięciu lat. Grozi nam wszystkim postawa swoistego spetryfikowania metod, stylu, którą można wyrazić w następującym określeniu: "to, co znam, co sprawdziło się, jest dobre; to, co jest mi nieznane, co nowe, jest z zasady złe".
Jeśli ktokolwiek z nas uległby takiej postawie, nie wejdzie w dialog ze światem i człowiekiem współczesnym, co zniweczy jego, a w dużym stopniu i kościelny wysiłek ewangelizacyjny. Coraz częściej będzie on prowadził do frustracji apostolskiej, nie przerodzi się w nową ewangelizację, która zakłada wyrobienie w sobie ducha otwartości na oczekiwania i wyzwania dzisiejszego dnia.
W komentowanym fragmencie wystąpienia do przedstawicieli Międzynarodowego Forum Akcji Katolickiej Ojciec Święty zwrócił też uwagę na imperatyw wzrostu w autentycznym duchu kościelnym. Wskazał także doktrynalne źródła inspirujące i kierujące tym procesem: II Sobór Watykański oraz adhortację apostolską Christifideles laici. Kiedy piszę te słowa, nie mogę nie postawić sobie i wszystkim członkom Akcji Katolickiej następującego pytania: "Czy dostatecznie znamy te dokumenty? Czy przerobiliśmy je na spotkaniach formacyjnych? Czy czynimy je przedmiotem lektury i refleksji osobistej?". Wielce wymowne w tym kontekście są wskazania listu apostolskiego Novo millennio ineunte, szczególnie rozdział IV, podkreślający duchowość komunii oraz różnorodność powołań w Kościele.
Jan Paweł II apeluje też o wierność wskazaniom adhortacji Christifideles laici. Obok tekstów soborowych jest to obowiązkowa lektura dla każdego członka Akcji Katolickiej. Szczególnie istotny jest numer 30. dokumentu, zawierający pięć kryteriów charakteru kościelnego zrzeszeń laikatu. Każdy członek Akcji Katolickiej powinien znać je na pamięć i umieć je wyjaśnić. Pragnę zwrócić uwagę na dwa punkty nad wyraz istotne w kontekście rozważań o postawie otwartości. Chodzi o czwarte i piąte kryterium. Oto tekst czwartego kryterium: "Zgodność z apostolskim celem Kościoła i udział w jego realizacji, czyli w ´ewangelizacji i uświęcaniu ludzi oraz urabianiu na modłę chrześcijańską ich sumienia, by w ten sposób przepoić duchem ewangelicznym różne społeczności i środowiska´. Wymaga to, by zrzeszenia laikatu, wszystkie razem i każde z osobna, pogłębiały swoje zaangażowanie misyjne, stając się w coraz większym stopniu podmiotem nowej ewangelizacji". Piąte kryterium zaś to: "Zaangażowana obecność w ludzkiej społeczności, będąca zawsze - w świetle społecznej nauki Kościoła - służbą na rzecz pełnej godności człowieka. Znaczy to, że zrzeszenia świeckich, wnosząc do społeczeństwa żywe świadectwo uczestnictwa i solidarności, sprzyjają umacnianiu w nim zasad sprawiedliwości i braterstwa".