Ps 19 [18], 2-7 - z Jutrzni na poniedziałek II tygodnia

1. Słońce swoim coraz jaśniejszym blaskiem światła, dobroczynnym ciepłem swoich promieni zdobyło ludzkość od samego początku. Ludzie w różny sposób objawiali swoją wdzięczność za to źródło życia i wszelkie dobra, niekiedy z entuzjazmem, który często wznosił się na szczyty autentycznej poezji. Ten wspaniały Psalm 19 [18], którego pierwsza część została przed chwilą odczytana, jest nie tylko modlitewnym hymnem o wyjątkowym natężeniu, ale również pieśnią poetycką, która wznosi się ku słońcu i ku jego promieniom, skierowanym ku ziemi. Psalmista zbliża się do wielkiej rzeszy pieśniarzy starożytnego Bliskiego Wschodu, którzy wysławiali gwiazdę dnia świecącą na niebiosach, długo błyszczącą w ich rejonie płomiennym blaskiem. Myślimy tu o słynnym hymnie ku czci Atona, skomponowanym przez faraona Achmatona w XIV wieku przed Chrystusem na cześć słonecznej tarczy uważanej za bóstwo.
Jednakże człowiek Biblii ma zdecydowanie odmienny stosunek do tych słonecznych hymnów: słońce nie jest bogiem, lecz stworzeniem, które ma służyć jedynemu Bogu i Stwórcy. Wystarczy sięgnąć pamięcią do słów Księgi Rodzaju: "Bóg rzekł: ´Niechaj powstaną ciała niebieskie, świecące na sklepieniu nieba, aby oddzielały dzień od nocy, aby wyznaczały pory roku, dni i lata´. (...) Bóg uczynił dwa duże ciała jaśniejące: większe, aby rządziło dniem, i mniejsze, aby rządziło nocą. (...) A widział Bóg, że były dobre" (Rdz 1, 14. 16. 18).
2. Zanim podejmiemy wiersze Psalmu, wybrane przez Liturgię, spójrzmy na jego całość. Psalm 19 [18] podobny jest do dyptychu. W pierwszej części (w. 2-7) - tej, która stała się teraz naszą modlitwą - znajdujemy hymn na cześć Stwórcy, którego tajemnicza wielkość objawia się w słońcu i w księżycu. W drugiej części Psalmu (w. 8-15) spotykamy natomiast hymn mądrościowy do Torrah, czyli Prawa Bożego.
Przez obie części Psalmu przebiega wspólna myśl: Bóg blaskiem słońca oświeca wszechświat i blaskiem swego Słowa zawartym w Objawieniu biblijnym oświeca ludzkość. Mowa tutaj jakby o podwójnym świetle: pierwszym jest kosmiczna epifania Stwórcy, drugim jest historyczne i bezwarunkowe objawienie się Boga Zbawiciela. Nie bez przyczyny Tora, Słowo Boga, opisane jest obrazami "słonecznymi": "Nakazy Pana słuszne - radują serce; przykazanie Pana jaśnieje i oświeca oczy" ( Ps 19 [18], 9).
3. Skierujmy teraz naszą uwagę na pierwszą część Psalmu. Otwiera go cudowna personifikacja niebios, które dla świętego autora jawią się jako wymowny świadek stwórczego dzieła Boga (w. 2-5). One bowiem "głoszą", "obwieszczają" cudowne dzieła Boże (por. w. 2). Również dzień i noc są przedstawione jako posłańcy, którzy przekazują wspaniałą wiadomość o stworzeniu. Chodzi o świadectwo milczące, które jednak daje się słyszeć z mocą, jako głos, który przemierza cały wszechświat.
Dzięki wewnętrznemu spojrzeniu duszy, dzięki intuicji religijnej, nie ulegającej powierzchownemu rozproszeniu, mężczyzna i kobieta mogą odkryć, że świat nie jest milczący, ale mówi o Stwórcy. Jak powiada starożytny mędrzec: "Z wielkości i piękna stworzeń poznaje się przez podobieństwo ich Stwórcę" (Mdr 13, 5). Również św. Paweł przypomina Rzymianom, że "od stworzenia świata niewidzialne Jego ( Boga) przymioty - wiekuista Jego potęga oraz bóstwo - stają się widzialne dla umysłu przez Jego dzieła" (Rz 1, 20).
4. Następnie hymn poświęcony jest słońcu. Świecąca kula opisana jest przez natchnionego poetę jako bohater waleczny, który wychodzi ze swej komnaty oblubieńczej, gdzie spędził noc, to znaczy - wychodzi z łona ciemności i rozpoczyna swój niezmordowany bieg po niebie (w. 6-7). Słońce podobne jest do atlety, który nie zna odpoczynku czy zmęczenia, co sprawia, że całą naszą planetę ogarnia jego żar. Słońce zatem porównane jest do oblubieńca, do bohatera, do mistrza, który z Bożego rozkazu każdego dnia musi wykonywać pracę, podbój i bieg w przestrzeniach gwiezdnych. Psalmista ukazuje teraz płonące słońce na pełnym niebie, podczas gdy cała ziemia odziana jest jego ciepłem, zastygłym powietrzem, i żaden zaułek horyzontu nie może uciec jego światłu.
5. Słoneczny obraz Psalmu przejęła chrześcijańska liturgia paschalna dla opisania tryumfalnego wyjścia Chrystusa z ciemności grobu i Jego wejścia do pełni nowego życia w zmartwychwstaniu.
Liturgia bizantyjska śpiewa podczas Jutrzni w Wielką Sobotę: "Jak słońce podnosi się po nocy, całe promieniujące w swej odnowionej jasności, tak również Ty, Słowo, rozbłyśniesz nową jasnością, gdy po śmierci zostawisz Twoje łoże weselne". Oda (pierwsza) paschalnej Jutrzni wiąże kosmiczne objawienie z wydarzeniem paschalnym Chrystusa: " Niech się radują niebiosa i z nim cieszy się ziemia, ponieważ cały wszechświat, ten widzialny i ten niewidzialny, uczestniczy w tym święcie: zmartwychwstał Chrystus, nasza wieczna nadzieja". Inna oda ( trzecia) dodaje: "Dzisiaj cały wszechświat, niebiosa, ziemia i otchłanie są napełnione światłem i całe stworzenie wyśpiewuje zmartwychwstanie Chrystusa, naszej siły i naszej radości". Inna oda (czwarta) konkluduje: " Chrystus, nasza Pascha, podniósł się z grobu jako Słońce sprawiedliwości, rozlewając na nas wszystkich blask swojej miłości".
Liturgia rzymska nie podkreśla tak jak liturgia wschodnia tego porównania Chrystusa do słońca. Opisuje przede wszystkim kosmiczne skutki Jego zmartwychwstania, gdy otwiera swój śpiew Jutrzni o poranku Zmartwychwstania słynnym hymnem: Aurora lucis rutilat, caelum resultat laudibus, mundus exultans iubilat, gemens infernus ululat - "Już wschodzi zorza poranna, zabrzmiało niebo weselem i ziemia śpiewa radośnie, a piekło jęczy w udręce".
6. Interpretacja chrześcijańska Psalmu nie wymazuje jego podstawowego przesłania, którym jest zaproszenie do odkrycia słowa Bożego, obecnego w stworzeniu. Oczywiście, jak będzie to powiedziane w drugiej części Psalmu, istnieje inne i najwyższe Słowo, cenniejsze od samego światła, słowo Objawienia biblijnego.
Oczywiście, dla tych, którzy mają czujne uszy i oczy szeroko otwarte, stworzenie stanowi jakby pierwsze objawienie, które ma swój wymowny język. Objawienie to jest jakby drugą księgą świętą, w której literami są rozliczne stworzenia obecne we wszechświecie.
Św. Jan Chryzostom stwierdza: "Milczenie niebios jest głosem silniejszym niż głos trąby: głos ten głośno przemawia do naszych oczu i naszych uszu o wielkości Tego, który je stworzył" (PG 49, 105). Zaś św. Atanazy stwierdza: "Firmament wypełnia Jego wspaniałość, Jego piękno, Jego porządek, jest doskonałym kaznodzieją mówiącym o swoim Stwórcy, którego wymowność napełnia wszechświat" (PG 27, 124).

Z oryginału włoskiego tłumaczył o. Jan Pach - paulin