Ps 77 [76], 2-3. 6-7. 14-15 - z Jutrzni na środę II tygodnia

Audiencja generalna 13 marca 2002 r.

1. Liturgia, umieszczając w Jutrzni poranka Psalm 77 [76], który przed chwilą był recytowany, chce nam przypomnieć, iż początek dnia nie zawsze jest świetlisty. Tak jak zjawiają się ciemne dni, w których niebo jest pokryte chmurami i grozi burzą, tak nasze życie zna dni pełne łez i lęku. Dlatego też już od świtu modlitwa staje się płaczem, błaganiem i wołaniem o pomoc.
Nasz Psalm jest takim usilnym błaganiem do Boga, błaganiem pełnym ufności, a nawet pewności Bożej interwencji. Dla Psalmisty Pan nie jest nieczułym władcą, zamkniętym w swoich świetlistych niebiosach, obojętnym na nasz los. Z tego wrażenia, które czasem ściska nasze serce, rodzą się gorzkie pytania, które prowadzą do kryzysu wiary: " Czy Bóg odrzuca na wieki, że już nie jest łaskawy? Czy Jego łaskawość ustała na zawsze, a słowo umilkło na pokolenia?" (Ps 77 [76], 8-9) . Pytania te, jak później zobaczymy, zostaną rozwiane pod wpływem odnowionej ufności w Boga, Odkupiciela i Zbawiciela.
2. Prześledźmy zatem rozwój tej modlitwy, która rozpoczyna się tonem dramatycznym i rozpaczą, natomiast potem powoli otwiera się na pokój i nadzieję. Mamy przed sobą lamentację nad smutną teraźniejszością oraz nad milczeniem Boga (por. Ps 77 [76], 2-11). Krzyk o pomoc skierowany jest ku niebu, które pozornie wydaje się być milczące, dłonie wznoszą się w błaganiu i serce boleje z powodu opuszczenia. W bezsennej nocy, pełnej łez i modlitwy, serce rozmyśla, jak mówi wiersz 7. Jest to jakby refren zniechęcenia, który rozbrzmiewa nieustannie w głębi duszy.
Kiedy ból dochodzi do szczytu i chciałoby się oddalić kielich cierpienia (por. Mt 26, 39), wyrywają się słowa przeszywającego pytania, jak była już o tym mowa (por. Ps 77 [76], 8-11). Ten krzyk żąda wyjaśnienia tajemnicy Boga i Jego milczenia.
3. Psalmista pyta się, dlaczego Bóg go odrzucił, dlaczego zmienił swoje oblicze i swój sposób działania, zapominając o miłości, o obietnicy zbawienia i miłosiernej bliskości. "Prawica Najwyższego", która dokonała zbawczych cudów podczas wyjścia z Egiptu, wydaje się być sparaliżowana (por. Ps 77 [76], 11). Jest to rzeczywista "boleść", która prowadzi modlącego się do kryzysu wiary.
Gdyby tak było, Bóg byłby nierozpoznawalny, stałby się bytem okrutnym czy obecnością podobną do obecności bożków, którzy nie mogą zbawić, gdyż są do tego niezdolni, obojętni i nie posiadający mocy. W tych wersetach pierwszej części Psalmu 77 [76] zawarty jest cały dramat wiary czasu próby i milczenia Boga.
4. Istnieją jednak motywy nadziei. Widać to w drugiej części błagania (por. Ps 77 [76], 12-21), która podobna jest do hymnu, przez który odważnie potwierdza się własną wiarę, również w mrocznym dniu bólu. Wspomina się zbawczą przeszłość, która miała swoje świetlane objawienie w stworzeniu oraz w wyzwoleniu z niewoli egipskiej. Gorzki czas obecnie jest oświetlony przez doświadczenie zbawczej przeszłości, które jest ziarnem złożonym w historii: ono nie umarło, ale jest pogrzebane, aby potem przynieść plon obfity (por. J 12, 24).
Psalmista odwołuje się do bardzo ważnego wątku biblijnego, do "pamięci", która nie jest tylko pustym, pocieszającym wspomnieniem, ale jest pewnością Bożego działania, które nigdy nie ustanie: "Wspominam dzieła Pana, zaiste wspominam Twoje dawne cuda" (Ps 77 [76], 12). Wyznawanie wiary w zbawcze dzieła z przeszłości prowadzi do wiary w to, że Bóg jest nieustannie, a więc również i dziś obecny. "Boże, Twoja droga jest święta (...) Ty jesteś Bogiem działającym cuda" ( Ps 77 [76], 14-15). W ten sposób czas obecny, który wydaje się być czasem bez wyjścia i bez światła, zostaje oświecony przez wiarę w Boga i otwarty na nadzieję.
5. Prawdopodobnie dla podtrzymania tej wiary Psalmista cytuje starożytny hymn, który być może śpiewano w liturgii w świątyni na Syjonie (por. Ps 77 [76], 17-20). Jest to wspaniała teofania, w której Pan wchodzi na scenę historii, wstrząsając naturę, w szczególności wody, które są symbolem chaosu, zła i cierpienia. Przepiękny jest obraz Boga stąpającego po wodach; jest to znak Jego zwycięstwa nad negatywnymi siłami: "Twoja droga wiodła przez wody, Twoja ścieżka przez wody rozległe i nie znać było Twych śladów" (Ps 77 [76], 20) . Myśl biegnie do Chrystusa, który chodzi po wodzie, co jest wymownym znakiem Jego zwycięstwa nad złem (por. J 6, 16-20).
Psalmista, przypominając wreszcie, że Bóg prowadził swój lud "jak trzodę ręką Mojżesza i Aarona" (Ps 77 [76], 21), wiedzie nas ku pewności: Bóg powróci, aby prowadzić do zbawienia. Jego potężna i niewidzialna dłoń będzie z nami dzięki widzialnej dłoni pasterzy i przewodników przez Niego ustanowionych. Psalm, który otwiera się krzykiem bólu, przy końcu wzbudza uczucia nadziei i wiary w wielkiego Pasterza naszych dusz (por. Hbr 13, 20; 1 P 2, 25).
Jan Paweł II - papież