W ramach trwającego Kongresu Kultury Polskiej 2000 w Zielonej Górze odbyło się 2-3 czerwca br. Lubuskie Forum Kultury, którego hasłem przewodnim była: "Edukacja kulturalna dzieci i młodzieży" . Forum rozpoczęło się Mszą św., której przewodniczył bp diecezjalny Adam Dyczkowski. Biskup przyjął patronat duchowy nad Lubuskim Forum. W swojej homilii do zgromadzonych pedagogów i uczniów Ksiądz Biskup mówił, że rola kultury jest bardzo ważna dla edukacji i wychowania. Wskazywał na potrzebę sacrum w kulturze. "Nie było kultury bez religii w przeszłości i nie będzie w przyszłości" - cytował E. Fromma. Trzeba propagować kulturę życia, kulturę chrześcijańską, która wskazuje na sens życia i chroni od beznadziei, przypomina o zasadach moralnych i cnotach.

Ku wartościom

Pierwszy dzień obrad dotyczył edukacji kulturalnej. Zabierało głos wielu prelegentów z znanych ośrodków naukowych Krakowa, Lublina, Poznania, Cieszyna i Zielonej Góry. Na szczególną uwagę zasługuje wykład ks. prof. dr. hab. Leona Dyczewskiego z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, który mówił o wartościach stanowiących niezmienne centrum kultury polskiej. Podkreślał rolę takich wartości jak: rodzina, wspólnotowość, umiłowanie dziecka, szacunek dla kobiet, transcendencja, godność, krytycyzm dla władzy, gościnność, patriotyzm, tolerancja. Jeśli chodzi o wytwory kulturowe, to ogólnie przyjętymi wartościami są tu: język polski ze wszystkimi dialektami, wydarzenia historyczne, godło, flaga, miejsca pamięci narodowej, święta. Ks. Dyczewski wskazywał, że kultury nowoczesne, które napływają do nas poprzez media, stanowią dla wezwanie, gdyż godzą przez zwrócenie się ku desakralizacji, fascynacji złem, komformizmem, uprzedmiotowieniem osoby ludzkiej w te wartości, które stanowią o tożsamości naszej kultury. Przypomniał, że Jan Paweł II mówi o wadze kultury w kształtowaniu i podtrzymywaniu wartości. Kończąc swe wystąpienie, ks. Dyczewski apelował o zachowanie kultury polskiej dzięki m.in. przewodniczeniu w poszukiwaniu sensu życia, umacnianiu życia rodzinnego, włączaniu w życie publiczne, twórczego przekształcania społeczności lokalnej, łączeniu przekonań religijnych z osiągnięciami nauki.

Tego dnia zebrani mogli wysłuchać także wykładu prof. dr. hab. Janusza Gajdy z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Prof. Gajda wskazywał, że pedagogika kultury stanowi perspektywę rozwoju edukacji kulturalnej XXI w. Edukacja kulturalna trwa w dobrach kultury, w przyswajaniu ich wartości. Należy przyjąć, że dla każdego społeczeństwa istnieją oprócz tych uniwersalnych i absolutnych te charakterystyczne dla danej społeczności. Zadaniem pedagogiki kultury jest umiejętność wyboru wartości, umiejętność rozróżnienia tego, co jest dobre i co przyniesie korzyść. Dlatego celem edukacji jest nauczenie np. studenta - wyboru skoncentrowanego na "być", a nie na "mieć".

Ku człowiekowi

Prof. dr hab. Franciszek Adamski z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie mówił o personalistycznej wizji kultury u podstaw chrześcijańskiego wychowania. Wg prelegenta człowiek ma być istotą twórczą nieustannie poznającą prawdę o sobie i otaczającym go świecie. Nie jest nigdy istotą gotową, ale nieustannie realizującą się. Być człowiekiem dla chrześcijanina to także rozwój duchowy, który pomaga ukształtować dojrzałą osobowość. Edukacja i kultura przechodzą kryzys, którego istotą jest zagrożenie osobowego rozwoju człowieka przez alienacje, dominacje, fałszywie rozumianą wolność. Dlatego za szczególnie ważne należy przyjąć chrześcijańskie wychowanie, które wskazuje na personalistyczną koncepcję kultury i ukazuje człowieka, który jest nieustannie w drodze ku doskonałości.

Prof. dr hab. Katarzyna Olbrycht mówiła o problemie braku definicji kultury, który powoduje trudności w uzgodnieniu jej zadań i we właściwym jej uprawianiu. Niedefiniowalność kultury polskiej powoduje brak świadomego i odpowiedzialnego jej uprawiania.

Tego dnia odbyły się również spotkania dyskusyjne, na których omówiono bardziej szczegółowo zagadnienie związane z edukacją kulturalną. W jednej z sekcji dyskusyjnych wystąpił ks. dr Andrzej Oczachowski z Wyższego Seminarium Duchownego w Paradyżu z wykładem: " Specyfika edukacji kulturalnej w Seminarium Duchownym". Mówił on m.in. o tym że każdy, kto przeszedł drogę rozwoju własnej osobowości od etapu fascynacji np. techniką, historią czy filologią przez przybliżenie i utrwalenie pojęć, dochodzi do świadomości, że samemu można zrozumieć świat wartości i że studiowana filozofia i teologia pomogła mu w wyostrzeniu wrażliwości na dobro, piękno, prawdę.

Ku samorządności

Tematem obrad plenarnych drugiego dnia Lubuskiego Forum Kultury była "Kultura w społeczeństwie samorządowym". Konferencja rozpoczęła się odczytem profesor Krystyny Ferenz z WSP w Zielonej Górze, w którym podkreśliła ona rolę specyfiki danego narodu i jej wpływ na proces edukacyjny. Na tę specyfikę składa się system społeczno-polityczny, system ekonomiczny oraz stopień rozwoju cywilizacyjnego. Dopiero biorąc pod uwagę te trzy uwarunkowania można zastanawiać się nad sposobem edukacji. Prof. Tadeusz Aleksander (Uniwersytet Jagielloński) wskazał na połączenie sił społecznych środowiska na rzecz edukacji kulturalnej dzieci i młodzieży. Współpracować powinny: szkoła, rodzina oraz placówki kulturalne, zakres edukacji artystycznej w szkole jest bowiem minimalny. Ponadto edukacja kulturalna realizowana w szkole jest jednostronna: przyucza do odbioru kultury zastanej, natomiast bardziej korzystne dla dziecka jest tworzenie kultury.

Tę wadę - nikły udział muzyki i sztuk plastycznych w programie nauczania - dostrzegł też prof. Wiesław Karolak z Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi. Referent zaznaczył już we wstępie swój krytyczny stosunek do reformy programowej szkolnictwa. Jego zdaniem dysproporcja w liczbie zajęć między przedmiotami artystycznymi a innymi przedmiotami jest niekorzystna dla młodego człowieka i od takiej edukacji odchodzi się w świecie. - Dziś nikt nie bada w USA inteligencji, bada się natomiast sferę emocji - mówił profesor.

Ku Europie

- Co Polska może wnieść do zjednoczonej Europy? - to pytanie postawił prof. Edward Hajduk z zielonogórskiej WSP w swoim wykładzie " W poszukiwaniu znaków firmowych Polski". Pytanie o tyle ważne, że proces integracji z Unią Europejską trwa. Prelegent wymienił głównie dokonania kulturalne: muzykę Chopina, Pendereckiego, osiągnięcia kinematografii jako rozpoznawalne w świecie i świadczące o tożsamości kulturowej Polaków. Zagadnienie tożsamości w ujęciu regionalnym rozwinął dr Andrzej Toczewski, dyrektor Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze, a także mgr Mieczysław Soppa z Muzeum Etnograficznego w Ochli. Obaj referenci, uwzględniając rys historyczny, kulturowy i społeczny Środkowego Nadodrza potwierdzili jego swoistość. - Lubuszanie nie uważają się ani za Wielkopolan ani za mieszkańców Dolnego Śląska, wiedzą o swojej odrębności - wyjaśniał A. Toczewski.

Po obradach plenarnych, w czasie których wystąpił jeszcze prof. Czesław Grabowski z Filharmonii Zielonogórskiej oraz dr Lidia Kataryńczuk-Mania z Wydziału Artystycznego WSP w Zielonej Górze, rozpoczęły się obrady w sekcjach. Zakres problematyki w poszczególnych sekcjach był kontynuacją z dnia poprzedniego. Tematykę ważną dla ludzi wierzących poruszały referaty w sekcji zajmującej się aksjologicznymi problemami edukacji kulturalnej. Dr Mariusz Kwiatkowski z zielonogórskiej WSP w wystąpieniu "Od wiary do kultury. Pytania o kulturotwórczą funkcję nowej ewangelizacji" zastanawiał się czy można powstrzymać proces rozpadu więzi między kulturą i wiarą. Szansę na zahamowanie tego zjawiska dostrzegł w nowej ewangelizacji pod warunkiem, że będzie ona unikać języka filozoficznej dysputy, pozytywnie nastawi się do kultury, a głoszenie ewangelii odbywać się będzie przez udział w świecie. W sekcji tej dyskutowano ponadto nad potrzebą oddziaływania na moralność w kształceniu dzieci i młodzieży.

Ku przyszłości

Po południu w auli Politechniki Zielonogórskiej, gdzie uczestników konferencji przywitał rektor PZ - prof. M. Kisielewicz, moderatorzy poszczególnych sesji przedstawili szczegółowe sprawozdania z obrad. W podsumowaniach przewijały się zdania o nierównym dostępie do edukacji i potrzebie wyrównywania szans, a także o biurokracji i problemach finansowych często blokujących działania kulturalne i oświatowe. Na zakończenie Lubuskiego Forum Kultury organizatorzy potwierdzili zrealizowanie zamierzonego celu konferencji, którym było określenie stanu edukacji kulturalnej dzieci i młodzieży. Dorobek Forum, w postaci referatów, zostanie opublikowany w dwóch tomach i będzie przedstawiony podczas Kongresu Kultury Polskiej 2000. Uczestnicy dwudniowego spotkania z uznaniem wypowiadali się o jego dobrej organizacji oraz o wysokim poziomie merytorycznym. Podkreślali też konieczność organizowania podobnych konferencji ze względu na ważkość poruszanych problemów.

Sobotnie obrady zakończyły się koncertem symfonicznym uczniów i pedagogów szkół muzycznych naszego województwa, w którym wystąpili m.in. Chór Żeński "Polirytmia" i Orkiestra Państwowej Szkoły Muzycznej I i II stopnia z Zielonej Góry, Karolina Bartoszek z PSM w Gorzowie oraz orkiestra "Jeunesses Musicales" z Żagania. Koncert był ostatnim punktem z bogatego planu towarzyszących Forum imprez artystycznych.