Jezus, Mojżesz i Eliasz

Jezus Chrystus ukazał się trzem swoim uczniom - Piotrowi, Jakubowi i Janowi - przemieniony. Jego twarz „zajaśniała jak słońce, odzienie zaś stało się białe jak światło”. Po chwili Uczniowie widzą Go rozmawiającego z Mojżeszem i Eliaszem. Dla pobożnych żydów - a takimi byli Apostołowie, to bardzo ważny znak: ich Mistrz rozmawia z największymi prorokami Izraela. Tymi, którzy dostąpili ongiś zaszczytu bezpośredniej rozmowy z Bogiem. Z przyjaciółmi Przedwiecznego. To wprawia ich w zachwyt. Nie oczekują niczego więcej. Jezus równy największym prorokom! Chcą upamiętnić to wydarzenie. Zbudować namioty Im poświęcone. Wszystkim trzem. I oto nieoczekiwana interwencja Boga: tylko Jezus jest Jego Synem ukochanym i Jemu należna jest cześć i posłuszeństwo - przed wszystkimi.

Góra Tabor w Galilei

Otoczona pasem równin, góra Tabor od wieków wzbudza podziw i szacunek swym rozmiarem i kształtem. Stara droga pielgrzymów wyznaczona była 4340 stopniami wykutymi w skale. Szosa prowadząca zakolami po zboczu góry na jej szczyt ma długość 5 km. Miejscowa ludność arabska, mówiąc o górze Tabor, używa nazwy Dżabal el-Tur. Na polski trzeba by to tłumaczyć: „góra gór” albo „święta góra”. Takiego określenia używa się tylko w odniesieniu do świętych gór Starego Testamentu: góry Horeb na Synaju i góry Garizzim w Samarii.
Góra Tabor często wspominana jest w Starym Testamencie jako miejsce ważnych wydarzeń w historii Izraela. Przez wiele lat spełniała funkcje obronne. Na jej szczycie wznoszono mury, budowano fortyfikacje i obronne rezydencje władców. Korzystali z tych umocnień Egipcjanie, broniąc się przed wojskami Antiocha III, króla Syrii w 218 r. przed Chrystusem i powstańcy żydowscy przed wojskami rzymskimi pod wodzą Placyda w latach 66-67 po narodzeniu Chrystusa. Władali nią Saraceni i krzyżowcy.

Historia sanktuarium na szczycie Góry Tabor

Chrystus, schodząc z góry, nakazał Piotrowi, Jakubowi i jego bratu Janowi zachowanie w tajemnicy wydarzeń, których byli świadkami. Po śmierci Odkupiciela ten nakaz już nie obowiązywał i Apostołowie rozsławiali tajemnicę Przemienienia i górę Tabor. Św. Piotr nazywa ją „górą świętą”, Ewangelie apokryficzne i pisma Ojców Kościoła wprost określają ją jako Górę Przemienienia.
Pierwszą świątynię wzniosła na szczycie góry Tabor św. Helena - matka cesarza Konstantyna. W tym wspaniałym kościele pw. Przemienienia Pańskiego znajdowały się także dwie kaplice - Mojżesza i Eliasza. Podczas V Soboru Konstantynopolitańskiego w 553 r. Tabor podniesiono do rangi stolicy biskupiej.
Ok. 637 r. Galileę (i znajdującą się na jej terenie górę Tabor) opanowali Saraceni. W 1099 r. zostali wyparci z tych terenów przez wojska krzyżowców. W 2 lata później Tankred, łaciński książę Galilei, powierzył Tabor Benedyktynom. Odbudowali oni sanktuarium, w niewielkim stopniu zmieniając jego kształt pierwotny. Kościół otrzymał wezwanie Najświętszego Zbawiciela. Wznieśli także klasztor i hospicjum dla pielgrzymów. W 1113 r. szczyt góry opanowały saraceńskie bandy Malduka, które wymordowały zakonników (72 osoby). W 2 lata później krzyżowcy i zakonnicy wrócili, a opat Benedyktynów otrzymał godność arcybiskupa z prawem paliusza. Benedyktyni z rozmachem rozpoczęli prace budowlane. Świątynię otoczyli murem tak solidnym, że załoga oparła się atakom Saladyna w 1183 r. Jednak po klęsce wojsk jerozolimskich pod Hattim (1187 r.) góra ponownie znalazła się w rękach Saracenów. Ich władca - Saladyn darował życie zakonnikom, ale kazał im opuścić górę. Kościół, klasztor i hospicjum zostały zburzone - podobnie jak wszelkie budowle o charakterze obronnym.
Twierdzę z prawdziwego zdarzenia wzniósł na szczycie tej góry następca Saladyna - sułtan Malek el-Adel. Twierdza dwukrotnie oparła się wojskom V wyprawy krzyżowej. Jednak w 1218 r. sułtan Malek al-Kamel, przewidując ewentualność oddania góry krzyżowcom, nakazał zburzenie murów obronnych, a w dziesięć lat później rzeczywiście przekazał ją we władanie Fryderykowi II. Najbardziej efektowną pozostałością tamtej budowli jest Brama Wiatrów (Bab el-Hawa). W 1257 r. Sanktuarium zostało powierzone Zakonowi Rycerzy św. Jana. Jednak obecni byli tu tylko 6 lat. Górę Tabor opanowały wojska Bajbarsa.
Chrześcijanie wrócili tu w 1631 r. Emir Fakhr el-Din, ulegając prośbom swego przyjaciela Franciszka z Verrano, konsula Toskanii (który kiedyś udzielił mu schronienia), przekazał górę Franciszkanom. Niestety, 4 lata później życzliwy emir został zamordowany i prace nad budową świątyni trzeba było przerwać. Podjęto je ponownie w 1873 r. - ale niebawem ponownie je przerwano. Ostatecznie kamień węgielny pod nowy kościół Przemienienia Pańskiego położono w 1919 r., a prace wykopaliskowe podjęto w 1921 r. Budowę kościoła zakończono w 1924 r. Od tego czasu pełni swą służbę nieprzerwanie.

Na szczycie

Górę Tabor odwiedziłem jesienią 1999 r. Autokarem dojeżdża się do arabskiej wioski Daburich, u podnóża góry. Na placu otoczonym kramami w kilku rządkach stały grupy turystyczne i pielgrzymkowe, czekając na swoją kolejkę do taksówki. Przez Bramę Wiatrów idzie się szeroką aleją w kierunku kościoła. Otwiera się kolejny plac i po prawej stronie drogi widać zabudowania klasztoru i hospicjum dla pielgrzymów.
Idąc dalej dobrze utrzymaną alejką, szliśmy wśród ułomków kolumn, resztek murów obronnych i bram, sklepień i ścian budynków sprzed ponad 800 lat. Soczysta zieleń drzew i krzewów dodawała uroku temu miejscu. Wśród tych kamiennych świadków minionych czasów dostrzec można było o wiele młodsze wiekiem konstrukcje - ołtarze.

Świątynia Przemienienia Pańskiego

Na końcu alejki wznosi się potężny gmach kościoła. Dwie wieże połączone łukiem przed głównym wejściem do kościoła kryją w sobie kaplice poświęcone Mojżeszowi i Eliaszowi. Tak zrealizowano marzenie św. Piotra o namiotach dla Proroków Starego Testamentu.
Nigdy przedtem nie spotkałem kościoła o podobnej konstrukcji. Grube prostokątne kolumny i masywne arkady dzielą wnętrze na trzy nawy. Boczne (bardzo wąskie w zestawieniu z nawą centralną) kończą się schodami prowadzącymi do kaplic Niepokalanej Maryi Panny i św. Franciszka oraz do „górnego” kościoła. Jest to właściwie rodzaj szerokiego balkonu ponad nawą, sięgającego ok. 20% długości bazyliki. Nad ołtarzem okolonym witrażowymi oknami, osadzonymi w grubych kamiennych kratownicach, na półkolistym sklepieniu, znajduje się mozaika przedstawiająca scenę Przemienienia. Trzej Apostołowie patrzą na rozświetloną postać Chrystusa, w białej szacie, unoszącego się ponad ziemią. Po Jego prawej stronie widać postać Mojżesza (z Tablicami Przykazań), po lewej - Eliasza (ze zwojami Pisma).
Poniżej mozaiki, ołtarza i balkonu widać w perspektywie głównej nawy duże półokrągłe witrażowe okno „dolnego kościoła”. Prowadzi doń bezpośrednio z głównej nawy 14 szerokich schodów. Ponad surowym kamiennym ołtarzem wznosi się wspomniany już wielobarwny witraż, którego główną część zajmują dwa pawie i kielich. To symbole misterium Zmartwychwstania i wiecznej chwały ogłoszonej w Przemienieniu Pańskim. Na mozaice zdobiącej sklepienie postaci aniołów patronują symbolicznie przedstawionym scenom innego Przemienienia - tego, które dokonało się w Narodzeniu, Eucharystii, Śmierci i Zmartwychwstaniu Chrystusa.
Góra Tabor już swoim kształtem podkreśla niezwykłość tego miejsca. Budowle i roślinność na jej szczycie oraz przepiękny widok roztaczający się z jej wierzchołka potęgują to wrażenie. Monumentalna bazylika stanowi dopełnienie obietnicy. To z pewnością miejsce szczególne, zapadające w pamięć. W pamięć o Przemienieniu Pańskim.