Wywłaszczenie to przymusowe pozbawienie prawa własności nieruchomości na rzecz państwa, niezbędne do realizacji jego celów zgodnych z ustawami i konstytucją. W państwie demokratycznym, gdzie fundamentem jest zasada ochrony własności, wywłaszczenie jest dopuszczalne w szczególnych przypadkach i za stosownym, czyli realnym odszkodowaniem. Problematyce wywłaszczenia poświęcona jest ustawa o gospodarce nieruchomościami - Dziennik Ustaw z 2004 r. nr 261, poz. 2603. Artykuł 128 tej ustawy mówi, że wywłaszczenie własności nieruchomości, użytkowania wieczystego bądź innego prawa rzeczowego następuje za odszkodowaniem na rzecz osoby wywłaszczonej.
Na ogół odszkodowanie jest wypłacane w formie kwoty pieniężnej dotychczasowemu właścicielowi nieruchomości, a gdy mamy do czynienia z użytkowaniem wieczystym - użytkownikowi wieczystemu, jeśli zaś w grę wchodzi inne prawo rzeczowe - to osobie korzystającej z tego prawa.
Podstawą ustalenia wysokości odszkodowania jest wartość rynkowa tej nieruchomości. Przy wyliczeniu uwzględnia się rodzaj nieruchomości, jej położenie, sposób użytkowania, przeznaczenie, stopień wyposażenia w infrastrukturę, stan nieruchomości oraz aktualne ceny w handlu nieruchomościami.
Wartość rynkową nieruchomości określa się według aktualnego sposobu jej użytkowania. Jeśli cel wywłaszczenia spowodowałby zwiększenie wartości nieruchomości, wówczas jej wartość rynkową oblicza się według tego alternatywnego sposobu użytkowania, wynikającego z nowego przeznaczenia.
Jeśli zaś nie można określić wartości nieruchomości, bo w obrocie taka nie występuje, jej wartość określa się według tzw. wartości odtworzeniowej. Wskazówką do jej ustalenia jest art. 135 wspomnianej ustawy.
Wysokość odszkodowania ustala starosta wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej według stanu tej nieruchomości i jej wartości w dniu wydania decyzji wywłaszczającej. Na ogół decyzja o odszkodowaniu jest zawarta w decyzji o uwłaszczeniu, ale zdarza się, że jest to odrębna decyzja (od wywłaszczeniowej). Jeśli w ramach odszkodowania przyznano nieruchomość zamienną, muszą być podane oznaczenie tej nieruchomości według księgi wieczystej oraz według katastratu nieruchomości, jej wartość oraz wysokość dopłaty. Przeniesienie praw własności tej nieruchomości na osobę wywłaszczaną następuje z dniem, w którym decyzja o uwłaszczeniu stała się ostateczna i na jej podstawie można dokonać wpisu do księgi wieczystej.
Opinia biegłego z zakresu nieruchomości, którą przedstawi nam organ, nie ma charakteru ostatecznej - jeśli się z nią nie zgadzamy, możemy powołać niezależnego biegłego. Wypowiedział się na ten temat Sąd Administracyjny w wyroku z 8 listopada 2001 r. (sygn. akt I S.A. 833/00).
Jeśli nie został zrealizowany cel, na który wywłaszczono daną nieruchomość, jest dopuszczalny jej zwrot. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 28 listopada 2000 r. mówi, że dopuszczalny jest zwrot wywłaszczonej nieruchomości nie tylko w sytuacji, gdy nie zrealizowano zamierzonej inwestycji, ale również gdy inwestycję wykonano, a nie jest ona wykorzystywana bądź jest przeznaczona na inny cel niż określony przy wywłaszczeniu (sygn. akt I SA 1650/99, niepublikowany).
Nowości prawne
1 listopada 2005 r. wchodzi w życie ustawa z 1 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach oraz o systemie ubezpieczeń społecznych - Dziennik Ustaw nr 169, poz. 1412.
Zmiana ta jest istotna dla osób, które prowadzą działalność gospodarczą i mają dodatkowe dochody z umów zlecenia. Będą mogły jako tytuł do ubezpieczenia wybrać dochody z umów zlecenia, pod warunkiem, że dochód z niej będzie wynosił co najmniej tyle, ile minimalna podstawa do ubezpieczenia z tytułu działalności gospodarczej.
(E)
Pomóż w rozwoju naszego portalu