- We wrześniu Wasza Świątobliwość odwiedzi Niemcy, a dokładniej mówiąc Bawarię. „Papież tęskni za swoją Ojczyzną” - mówili prowadzący przygotowania papiescy współpracownicy.
Jakie tematy Ojciec Święty podejmie w trakcie swej wizyty? Czy koncepcja „ojczyzny” należy do wartości, które Wasza Świątobliwość zechce zaproponować w sposób szczególny?

Papież Benedykt XVI: - Oczywiście. Powodem podróży jest to, że to właśnie ja jeszcze raz chciałem zobaczyć miejsca i ludzi, wśród których dorastałem, którzy mnie naznaczyli i ukształtowali moje życie. Chcę podziękować tym osobom. Także przekazać przesłanie, które wykracza poza moją ziemię, co jest następstwem mojej posługi. Tematy po prostu wskazały mi uroczystości liturgiczne. Tematem fundamentalnym jest to, że my musimy odkryć Boga, i to nie jakiegoś tam Boga, ale Boga o ludzkim obliczu, ponieważ, gdy widzimy Jezusa Chrystusa, dostrzegamy Boga.
Zaczynając od tego, musimy odnaleźć drogi, by spotkać się ze sobą w rodzinach, między pokoleniami, a następnie między kulturami i narodami; odnaleźć drogi pojednania i pokojowego współistnienia w tym świecie oraz drogi prowadzące ku przyszłości. Tych dróg w przyszłość nie odkryjemy, jeśli nie otrzymamy światła z góry. Nie wybrałem więc jakichś konkretnych tematów; mogę powiedzieć, że liturgia jest przewodniczką w głoszeniu podstawowego przesłania wiary, wpisującego się, oczywiście, w aktualną sytuację, w której przede wszystkim pragniemy poszukiwać współpracy między narodami i możliwych dróg prowadzących do pojednania i pokoju.

- Jako papież odpowiada Ojciec Święty za Kościół na całym świecie, jednakże w sposób naturalny ta pielgrzymka skupia uwagę również na obecnej sytuacji katolików w Niemczech. Obserwatorzy zgodni są, że teraz panuje dobra atmosfera, także dzięki wyborowi Ojca Świętego. Stare problemy jednak pozostały: coraz mniej ludzi praktykuje, jest coraz mniej chrztów, a przede wszystkim Kościół wywiera coraz mniejszy wpływ na życie społeczne. Jak Wasza Świątobliwość ocenia aktualną sytuację Kościoła katolickiego w Niemczech?

- Powiedziałbym przede wszystkim, że Niemcy należą do Zachodu, pozostając z charakterystycznym dla siebie kolorytem. A w dzisiejszym świecie zachodnim przeżywamy falę oświeceniowego radykalizmu czy laickości, jakkolwiek byśmy to nazwali. Wierzyć jest coraz trudniej, ponieważ świat, w którym żyjemy, jest całkowicie dziełem naszych rąk i w nim - można powiedzieć - Bóg nie jawi się już w sposób bezpośredni. Nie pijemy ze źródła, lecz z naczynia, które dostajemy już napełnione itd. Ludzie stworzyli sobie sami swój świat i znalezienie w nim Boga staje się coraz trudniejsze. Nie jest to tylko charakterystyka Niemiec, ale coś, z czym mamy do czynienia na całym świecie, a szczególnie w świecie zachodnim.
Z drugiej strony Zachód jest dziś mocno doświadczany przez inne kultury, w których pierwotny element religijny jest bardzo silny i są one przerażone oziębłością, jaką napotykają na Zachodzie w stosunku do Boga. Ta obecność sacrum w innych kulturach, nawet jeśli zagadkowa na wiele sposobów, ponownie dotyka świat zachodni, dotyka nas, którzy znajdujemy się na skrzyżowaniu wielu kultur. Także z głębi człowieka na Zachodzie i w Niemczech wznosi się ponownie wołanie o coś „większego”.
Widzimy, że młodzież poszukuje tego „więcej”, widzimy, że w pewien sposób - jak to się mówi - fenomen religijny powraca, nawet jeśli chodzi o niezbyt określone poszukiwania. Jednak w tym wszystkim Kościół jest na nowo obecny, jako odpowiedź oferuje się wiarę. Myślę, że ta wizyta, tak samo jak ta w Kolonii, jest okazją do tego, by pokazać, jak piękną rzeczą jest wierzyć, że radość wielkiej powszechnej wspólnoty ma siłę pociągającą, że za nią kryje się coś ważnego, że wraz z nowymi ruchami poszukiwawczymi otwierają się nowe możliwości wiary, które zbliżają jednych do drugich, i są czymś pozytywnym także dla społeczeństwa jako całości. (...)

- Niemcy jako ojczyzna reformacji są w sposób oczywisty szczególnie naznaczone stosunkami międzywyznaniowymi. Odniesienia ekumeniczne to rzeczywistość delikatna, napotykająca coraz to nowe trudności. Jakie Wasza Świątobliwość widzi możliwości, gdy chodzi o polepszenie stosunków z Kościołem ewangelickim, albo jakie trudności widzi na tej drodze?

- Może warto zwrócić przede wszystkim uwagę na to, że Kościół ewangelicki reprezentuje znaczącą różnorodność. W Niemczech mamy, jeśli się nie mylę, trzy większe wspólnoty: luterańską, reformowaną i Unię Pruską. Ponadto powstają liczne tzw. wolne Kościoły, a w obrębie Kościoła tradycyjnego ruchy takie, jak „Kościół Wyznawców” itd. Chodzi więc o pewną wielokształtną rzeczywistość, z którą powinniśmy rozpocząć dialog w poszukiwaniu jedności z szacunkiem dla wielości opinii i z którą chcemy współpracować.
Uważam, że pierwszą rzeczą do zrobienia jest to, byśmy w naszym społeczeństwie wszyscy razem zatroszczyli się o przejrzystość najważniejszych zasad etycznych, o to, by je określić i wprowadzić w życie. W ten sposób uda się zapewnić etyczną spoistość społeczeństwu, bez której nie da się spełnić ostatecznego celu polityki, tzn. sprawiedliwości dla wszystkich, pomyślnego współistnienia i pokoju. Myślę, że w tym kierunku już wiele się dzieje, że już znajdujemy się naprawdę razem na wspólnym fundamencie chrześcijaństwa wobec wielkich wyzwań moralnych.
Oczywiście, chodzi też o świadczenie o Bogu w świecie, który ma trudność w odnalezieniu Go, jak o tym już była mowa; o ukazywanie Boga w ludzkim obliczu Chrystusa; o zapewnienie ludziom dostępu do tych źródeł, bez których moralność jałowieje i traci punkt odniesienia; o dawanie radości, bo przecież nie żyjemy sami na tym świecie. Tylko w ten sposób rodzi się radość z wielkości człowieka, który nie jest jakimś bublem procesu ewolucji, ale obrazem Boga.
Musimy działać na tych dwóch, jak by to rzec, płaszczyznach: tej dotyczącej wielkich odniesień etycznych i tej, która ukazuje - poczynając i kierunkując się ku owym wartościom - obecność Boga, i to osobowego Boga. Jeśli tego dokonamy i przede wszystkim jeśli we wszystkich naszych środowiskach postaramy się uniknąć przeżywania wiary na sposób partykularny, odnosząc się do jej najgłębszych podstaw, wówczas być może nie dojdziemy tak szybko do zewnętrznych oznak jedności, będziemy jednak dojrzewać do jedności wewnętrznej, która z czasem - jeśli Bóg zechce - doprowadzi także do widzialnego zjednoczenia. (...)

- Była mowa o doświadczeniu wspólnoty. Ojciec Święty przyjeżdża teraz do Niemiec już po raz drugi po swoim wyborze. Po Światowym Dniu Młodzieży, a także po Mistrzostwach Świata w Piłce Nożnej być może atmosfera jest w pewnym sensie inna. Ma się wrażenie, że Niemcy stali się bardziej otwarci na świat, bardziej tolerancyjni, bardziej radośni. Czego Wasza Świątobliwość spodziewa się jeszcze od nas, Niemców?

- Powiedziałbym, że już od końca II wojny światowej zaczęła się pewna wewnętrzna przemiana społeczeństwa niemieckiego, także gdy chodzi o niemiecką mentalność. To wszystko zostało jeszcze wzmocnione przez powtórne zjednoczenie. Włączyliśmy się dużo głębiej w światową społeczność i, oczywiście, zostaliśmy przemienieni przez jej mentalność. W ten sposób wychodzą na jaw także te aspekty niemieckiego charakteru, których inni wcześniej nie byli świadomi. A być może zbytnio uważano nas zawsze za zdyscyplinowanych i powściągliwych, co może miało nawet jakieś podstawy. Jeśli jednak teraz lepiej widać to, co wszyscy dostrzegają, to mi się podoba: Niemcy są nie tylko powściągliwi, dokładni, zdyscyplinowani, ale także spontaniczni, radośni, gościnni. To bardzo piękne. I tego bym życzył: niech te cnoty jeszcze bardziej wzrastają i niech stymuluje je i umacnia także chrześcijańska wiara.