Padł na pacjentów blady strach. Spekuluje się, iż w grę może wchodzić nawet zabójstwo chorego. Po aferze „łowców skór”, w którą zamieszani byli pracownicy łódzkiego pogotowia ratunkowego, to kolejne ujawnione przykłady patologii w publicznej służbie zdrowia. Wszyscy wiemy, że jest ich więcej.
Choć istnieje w Polsce powiedzenie, że tylko ryba nie bierze, dla wielu lekarzy i pielęgniarek wyciąganie pieniędzy od pacjentów za świadczenia medyczne należne choremu w ramach składki ubezpieczenia zdrowotnego czy finansowane ze środków budżetu państwa jest nie do pomyślenia ze względów etycznych. Takie postępowanie uważają za naganne, przestępcze z punktu widzenia prawa i naruszające ich autorytet. Niektórzy wręcz powiadają, że zachwianie zaufania chorego do lekarza jest zbrodnią. Kolegów po fachu, którzy wikłają się w korupcję, nazywają „czarnymi owcami”. Mimo że w dzisiejszych czasach królowania pieniądza nad wartościami humanistycznymi doktor Judym z powieści Żeromskiego byłby przez wielu nazywany frajerem, znam lekarzy, którzy swój wolny czas bezinteresownie poświęcają np. chorym w hospicjum czy nieuleczalnie chorym dzieciom. Są i tacy. Szkoda, że w mniejszości. Niestety, w gorączce skandalu - lekarze twierdzą nawet, że „nagonki” - zapominamy o tych ludziach, sprowadzając całe środowisko medyczne do wspólnego mianownika skorumpowanych białych fartuchów. A „czarne owce” są przecież w każdym środowisku.
Z badań socjologicznych wynika, że Polacy wydali na łapówki w ciągu ostatniego roku 5 mld złotych! Tradycyjnie najwięcej od lat stwierdzanych przypadków korupcji występuje w sądownictwie, samorządach i służbie zdrowia. Ale nie są to też zjawiska odosobnione w ministerstwach i w policji. - Ryba psuje się od głowy - mówią Polacy. Spektakularne zatrzymania urzędników Ministerstwa Finansów, którzy za łapówkę uznaniowo umarzali podatki opłacających się biznesmenów, a kazali karać grzywną tych, co spóźniali się ze złożeniem PIT-u, pokazują, że najciemniej jest pod latarnią.

Serce jak towar

Już pięćdziesiąt osób złożyło zeznania w sprawie afery korupcyjnej w szpitalu MSWiA. Byli pacjenci oraz ich rodziny opowiedzieli śledczym o łapówkach, jakie przyjmował doktor Mirosław G. Kolejne sygnały napływające do Centralnego Biura Antykorupcyjnego są sprawdzane. Z zeznań świadków wyłania się przerażający obraz działalności ordynatora. Wyceniał pacjentów niczym sprawny handlowiec. A potem bezwzględnie targował się o pieniądze. Zawsze spotykał się z rodziną chorych. Mógł to robić tylko on sam. Inni lekarze nie mieli do tego prawa. Doktor G. szczegółowo wypytywał rodziny o dochody, mówił, że operacja będzie skomplikowana. Sugerował od razu, że np. za jej przyspieszenie czy konieczne badania trzeba będzie zapłacić - opowiada osoba związana ze śledztwem. Potem następowała kolejna rozmowa…
Gdy trafiał na bogatych, życzył sobie za przeszczep serca nawet 70 tys. złotych. Od mniej zamożnych nie pogardził sumą i kilkuset złotych. Rodzinie ubogiego rolnika zaproponował wyprowadzenie krowy z obory na sprzedaż. Prokuratorzy badają, czy doktor G., jak krążą pogłoski, przeprowadzał operację nawet wtedy, gdy wiedział, że pacjent jej nie przeżyje, bo za każdą płacili mu: Narodowy Fundusz Zdrowia i rodzina chorego. Prowadzący śledztwo przyznają, że najprawdopodobniej doktor G. usłyszy jeszcze nowe zarzuty. Poza zabójstwem i wielokrotnym łapownictwem może być oskarżony o to, że domagał się seksu za operację czy opiekę nad pacjentem. Seks w takiej sytuacji to też korupcja, bo to czerpanie korzyści osobistych - mówią biegli. Nie ma dnia, żeby media nie przynosiły kolejnej sensacji o kardiochirurgu o „złotych rękach”, który nazywany jest teraz przez prasę hieną i rzeźnikiem. Przypomnijmy, że w trakcie procesu „łowców skór” do lekarzy przylgnęło przezwisko „pavulony”. To nie jest śmieszne. To tragiczne, bo lekarz i pacjent są na siebie skazani. A pacjentami jesteśmy wszyscy, choroby się nie wybiera.

W obronie uczciwych lekarzy

Zaniepokojona ferowaniem wyroków przez dziennikarzy zanim zapadnie werdykt sądu, Naczelna Izba Lekarska wydała oświadczenie, w którym potępia przypadki postępowania lekarzy sprzeczne z Kodeksem Etyki Lekarskiej, naruszające ogólne zasady współżycia między ludźmi, a szczególnie takie, które mają charakter przestępstw. Jednak też samorząd lekarski sprzeciwia się nieprzestrzeganiu poszanowania godności człowieka, którego wina nie została jeszcze udowodniona, ogłaszaniu wyroków przed zakończeniem postępowania prokuratorskiego, przenoszeniu odpowiedzialności na całe środowisko lekarskie. Naczelna Izba Lekarska podkreśla, że takie praktyki uderzają nie tylko w dobre imię zdecydowanej większości uczciwych lekarzy, ale także w podstawy zaufania chorych ludzi, którzy powierzają lekarzom swoje zdrowie i życie. Po tak histerycznie przedstawionych doniesieniach chorzy zaczynają się bać.
Lekarz to zawód najwyższego zaufania społecznego. Coś w rodzaju misji czy posłannictwa. Zdrowie stawiamy najwyżej w hierarchii wartości, mówiąc, że jest bezcenne. Podczas świąt czy jubileuszy życzymy bliźniemu przede wszystkim zdrowia. Tymczasem cena ochrony zdrowia nie przekłada się na priorytety w budżecie państwa. Służba zdrowia jest w Polsce od lat niedofinansowana. Tak jak za czasów Gomułki, który podobno twierdził, że do skromnej pensji lekarze sobie dorobią „pod stołem”, wynagrodzenia białego personelu są śmiesznie niskie w stosunku do pracy, którą wykonują, ratując zdrowie i życie. Żałośnie małe w stosunku do pensji pracowników banków, urzędników państwowych i samorządowych. Wprowadzenie reformy służby zdrowia i wydzielenie z podatku 7,5 proc. od naszych dochodów na składkę zdrowotną, która urosła potem do 9 proc. (z czego 1,5 proc. płacimy już ekstra z własnej kieszeni), i dotacje budżetowe - to ciągle za mało w stosunku do potrzeb. Żyjemy przecież coraz dłużej, postęp w medycynie w procedurach wysokospecjalistycznych napędza koszty, a społeczeństwo mamy głęboko podzielone pod względem zasobności portfela. Prawie 5 mln ludzi żyje w Polsce poniżej minimum biologicznego przeżycia. Tych ludzi nigdy nie będzie stać na łapówki. Przy obecnej skali korupcji zostaną pacjentami gorszej kategorii. Żyjemy w kraju, w którym nawet emeryci o najniższych dochodach mają odciąganą składkę zdrowotną i płacą za leki najdrożej w Europie.

Do korupcji trzeba dwojga

Psychologowie twierdzą, że kupowanie sobie przez pacjenta lepszej opieki i uwagi lekarza jest czymś, co wynika z natury człowieka, bo chce się być zdrowym za każde pieniądze. Do korupcji - jak do tanga - trzeba dwojga. Ten, kto wręcza łapówkę lekarzowi w publicznej placówce służby zdrowia, zamiast wykupić świadczenie medyczne w prywatnej lecznicy, też jest przestępcą.
Socjolog - prof. Andrzej Rychard jest zbulwersowany aferą korupcyjną w szpitalu MSWiA podobnie jak inni. Ale bardziej od tej afery bulwersuje go kiepski stan polskiej służby zdrowia. - Uważam za skandal, że w kraju, który skądinąd słusznie szczyci się wciąż postępującym wzrostem gospodarczym, korzyściami z wejścia do Unii Europejskiej i generalnie nienajgorzej radzi sobie po upadku komunizmu, publiczna służba zdrowia jest praktycznie w stanie rozkładu - mówi prof. Rychard. - Nie jestem w stanie zrozumieć, jak wszystkie poprzednie ekipy rządzące, a także ekipa obecna, mogły wykazać się taką indolencją w reformowaniu tego systemu - dodaje Rychard. Rzeczywiście, trudno zrozumieć, dlaczego w Polsce zdrowie wciąż pozostaje tematem politycznym i łatwym polem manewru dla polityków obiecujących „złote góry” w okresie przedwyborczym.
Dlaczego tak trudno o konsensus i zaprzestanie politycznych niesnasek w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa zdrowotnego Polaków. Nie ma w tym cienia przesady w sytuacji, gdy już 130 szpitali jest zagrożonych likwidacją, bo po wyrokach sądowych komornicy zajmują dłużnikom konta jak fabryce guzików. Czy tak ma się tworzyć sieć szpitali publicznych, o której się mówiło, iż powstawać powinna w rozeznaniu potrzeb zdrowotnych lokalnych społeczności? Przecież to absurd.

Śmiech przez łzy

W sytuacji kryzysu zaczyna się wzajemne oskarżanie. Szef Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Lekarzy Krzysztof Bukiel uważa, że przyczyną korupcji w środowisku lekarskim jest zły system opieki zdrowotnej. Jego zdaniem, aby zlikwidować patologie, potrzebne jest wprowadzenie konkurencji i sprywatyzowanie szpitali. - Wprowadzenie autentycznego właściciela, demonopolizacja instytutów i klinik wyeliminuje ludzi, którzy nie powinni być lekarzami - twierdzi Bukiel. - Dopiero wtedy działania Centralnego Biura Antykorupcyjnego będą miały sens, gdyż to, co robi CBA, to walka ze skutkami, a trzeba zlikwidować przyczyny - zauważa.
Broniące dobrej opinii środowisko lekarzy proponuje też „Czarną księgę” błędów systemu ochrony zdrowia. Przewodniczący Okręgowej Rady Lekarskiej w Warszawie dr Andrzej Włodarczyk zapowiedział, że będzie tworzona lista przypadków śmierci i powikłań u pacjentów, które spowodowane były niedofinansowaniem służby zdrowia i jej wadliwą organizacją. - Dziś ludzie nie wiedzą, ile osób umiera na przykład dlatego, że w szpitalu zabrakło respiratora, i nikt nie wszczyna śledztwa w takich sprawach - mówi dr Włodarczyk.
Rozważając przyczyny korupcji, szef Naczelnej Izby Lekarskiej Konstanty Radziwiłł stwierdził, że najczęstszą przyczyną są sytuacje, gdy podaż jest mniejsza od popytu. Tak było za PRL-u, tak jest i teraz, w każdej dziedzinie, nie tylko w służbie zdrowia, gdzie notorycznie brakuje pieniędzy. - Chcemy naprawiać system, ale, po pierwsze, nie mamy armat - mówi Radziwiłł o brakach finansowych w systemie. Maria Ochman - szefowa Sekretariatu Ochrony Zdrowia NSZZ „Solidarność” uważa, że przyczyną korupcji jest jednak upadek etosu lekarza. - Mimo wszystko, bo lekarz to jest jedno z powołań. Tak jak stan duchowny czy nauczyciel, lekarz to jest służba. Oczywiście, można powiedzieć, że ta grupa była demoralizowana i krzywdzona przez wiele kolejnych ekip, gdy chodzi o godziwe zarobki. Można ten stan rzeczy jakoś usprawiedliwiać tym, że kolejne rządy przyzwalały na korupcję, uznając, iż nie muszą podnosić płac pracownikom, bo oni sobie „dorobią”. Maria Ochman dodaje: - Kiedyś w środowisku lekarskim osoba, która „brała”, niekoniecznie pieniądze, ale mógł to być np. mendel jajek czy gomółka sera, była skazana na pewien ostracyzm środowiska. W tej chwili na taki ostracyzm są skazani ci, którzy nie biorą. Według badań, aż 93% Polaków uważa swój kraj za skorumpowany. Nie wiadomo, czy śmiać się, czy płakać. A jeśli śmiać, to przez łzy. I na usta cisną się słowa z „Rewizora” Gogola: „Z czego się śmiejecie! Z samych siebie się śmiejecie”.