W Muzeum Zamojskim w Zamościu została otwarta wystawa: Zamość w minionym XX wieku. Na wystawie prezentowane są fotografie dokumentujące ważne wydarzenia historyczne, architekturę zabytkowego miasta, życie codzienne i sylwetki mieszkających w nim ludzi, dzieła artystów związanych z Zamościem, przedmioty codziennego użytku. Z wystawy wynotowaliśmy niektóre wiadomości. Na przełomie XIX i XX wieku Zamość liczył ponad 10 tys. mieszkańców, z czego 60% stanowili Żydzi. Ludność zajmowała się głównie handlem i rzemiosłem. W mieście nie prowadzono większych inwestycji. Największą inwestycją były koszary przy ul. Lubelskiej, oddane do użytku w 1908 r., w których do 1915 r. stacjonowały wojska rosyjskie. Pierwsze trotuary z cegły pojawiły się w Zamościu w 1907 r. na ulicy Lwowskiej. Więzienie przy ul. Okrzei wybudowano w 1906 r. Najnowocześniejszą inwestycją w obrębie Starego Miasta była budowa " Domu Centralnego" w latach 1910-1911, w którym mieściły się sklepy, sala widowiskowo-kinowa, ekskluzywny hotel "Centralka", biura oraz mieszkania prywatne. Budynek, jako pierwszy w Zamościu, miał centralne ogrzewanie.

Podczas I wojny światowej Zamość znalazł się na linii frontu walczących ze sobą armii rosyjskiej i austro-węgierskiej, które w dniach 25-26 sierpnia 1914 r. pod Zamościem stoczyły krwawy bój. Austriacy zajęli miasto. 5 XI 1914 r. ponownie opanowali go Rosjanie. 29 VI 1915 r. miasto znalazło się w ręku wojsk niemieckich, walczących wraz z Austriakami przeciwko Rosji. Na skutek działań wojennych część budynków zostało zniszczonych, szczególnie na terenie Nowej Osady. Na ludność nałożono uciążliwe podatki. Od października 1915 r. władzę w mieście sprawowali Austriacy. 4 X 1915 r. ustanowiono Cesarsko-Królewską (CK) Komendę Obwodową, podległą CK Generalnemu Gubernatorstwu Wojskowemu w Lublinie. W latach 1915-1916 Zamość otrzymał połączenie kolejowe ze Lwowem i Lublinem, dzięki wybudowanym liniom: Rejowiec - Zawada - Bełżec i Zawada - Hrubieszów. Mimo dużych świadczeń na rzecz Austriaków, Zamość korzystał z wolności, której nie było w czasach rusyfikacji. Powstało szereg instytucji kulturalnych, oświatowych, gospodarczych i samorządowych: rada miejska, magistrat, sejmik powiatowy oraz stowarzyszenia i organizacje. Wśród wielu społeczników tamtych czasów wymienia się także księży Józefa Dąbrowskiego i Stefana Jerina.

Od 5 września 1917 r. działała w Zamościu konspiracyjna Polska Organizacja Wojskowa (POW). W 1918 r. było w Zamościu kilka manifestacji: 18 II społeczeństwo manifestowało z powodu ustaleń Traktatu Brzeskiego, w październiku były manifestacje członków PSL " Wyzwolenie", na których przemawiał późniejszy marszałek Sejmu RP, nauczyciel zamojskiego gimnazjum, Maciej Rataj. 1 XI 1918 r. POW przejęła władzę w mieście od Austriaków. 28-29 XII miała miejsce rewolta komunistyczna, będąca echem rewolucji bolszewickiej w Rosji, którą uśmierzyły oddziały Wojska Polskiego. Zamość odegrał wielką rolę podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r. Miasto bronione przez 2500 żołnierzy i ochotników cywilnych w dniach 28-30 VIII przetrzymało napór sowieckiej Armii Konnej Siemiona Budionnego. Oblężonemu pierścieniem miastu z odsieczą przybył gen. Stanisław Haller. 1 IX armia Budionnego rozpoczęła odwrót od Zamościa.

Okres międzywojenny był czasem rozkwitu w Zamościu oświaty, prasy, stowarzyszeń. Przed wybuchem II wojny światowej Zamość liczył 28 tys. mieszkańców. Na wystawie prezentowane są także materiały dotyczące lat okupacji hitlerowskiej w Zamościu oraz czasów powojennych. Warto ją obejrzeć bo ukazuje w sposób bardzo interesujący wydarzenia mijającego XX wieku w mieście, które od kilku lat jest stolicą diecezji, a w ubiegłym roku przeżywało najwspanialsze wydarzenie w swej 420. letniej historii - wizytę apostolską Jana Pawła II.