Kościół farny w Krośnie pw. Trójcy Przenajświętszej należy do nielicznych, dobrze zachowanych i bogatych w oryginalne wyposażenie obiektów średniowiecznej sztuki sakralnej w Małopolsce. Uważa się, że jest drugim, po przemyskiej katedrze, kościołem diecezji, ze względu na bogate wyposażenie wnętrza i średniowieczną metrykę. Od I poł. XV wieku proboszczami krośnieńskiej fary bywali na ogół kanonicy przemyskiej kapituły katedralnej. W osiemnastym stuleciu bp Wacław Sierakowski zamierzał nadać świątyni farnej rangę kolegiaty i ustanowić tu kapitułę kolegiacką. Dokonał tego abp Józef Michalik dekretem z 24 marca 2005 r., ustanawiając przy Bazylice Mniejszej pw. Trójcy Przenajświętszej kapitułę kolegiacką.
Rok 1342 uchodzi za datę erygowania w mieście parafii farnej. Z okresu tego pochodzi pierwszy kościół, którego ślady odnajdujemy w murach prezbiterium i nawy głównej obecnej świątyni. Prezbiterium to nakryte było typowym dla gotyku sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Kościół posiadał dwunawowy korpus halowy (o jednakowej wysokości) przedzielony czterema filarami, na których spoczywało sklepienie. Obiekty o podobnym układzie istniały w Wiślicy, Stopnicy czy Szydłowie i związane były z osobą Kazimierza Wielkiego, swojego fundatora.
W I poł. XV wieku świątynię rozbudowano, dodając kaplice: św. Anny (1402), św. Wojciecha (1448), Bractwa Najświętszej Maryi Panny (1446) i Świętych Piotra i Pawła (ok. 1512). Pod koniec XV wieku podwyższono prezbiterium i nakryto istniejącym do dzisiaj sklepieniem sieciowym. Być może po zniszczeniach spowodowanych pożarem miasta w 1638 r., ówczesny proboszcz Kasper Rożyński, przy pomocy finansowej bogatego krośnieńskiego mieszczanina Wojciecha Roberta Portiusa, przeprowadził w latach 1638-46 renowację świątyni. Portius - Szkot z pochodzenia - zatrudnił architekta włoskiego, Vincenzo Petroniego, który nadzorował prace przy dobudowanej od południa kaplicy Świętych Piotra i Pawła, przekształcając ją w mauzoleum rodowe Portiusów. Wtedy to późnogotyckie cechy kościoła ulegają przekształceniom pod wpływem manieryzmu i późniejszego baroku. W tej postaci kościół przetrwał do dnia dzisiejszego.
W ołtarzu głównym krośnieńskiej fary znajduje się XVII-wieczny obraz weneckiego malarza Tomasza Dolabelli „Adoracja Trójcy Świętej przez Matkę Bożą i wszystkich świętych”. W prezbiterium znajduje się także późnogotycki obraz tablicowy z ok. 1480 r. „Koronacja Najświętszej Maryi Panny przez Trójcę Świętą”. Obraz został zamówiony przez nieznanego fundatora w krakowskim warsztacie Jana Wielkiego i wykonany - jak już wspomniano - ok. 1480 r. dla jednego z ołtarzy krośnieńskiego kościoła. Tu także został pochowany, w podziemiach kościoła, biskup przemyski Stanisław Tarło (zm. 1544), którego upamiętnia późnogotycka płyta nagrobna z piaskowca, umieszczona w prezbiterium. Po prawej stronie prezbiterium nagrobek kasztelana połanieckiego Jana Skotnickiego (Rejenta Milczka z „Zemsty”) i jego żony Zofii Skotnickiej (córki Mikołaja Ligęzy starosty bieckiego i kasztelana wiślickiego), wczesnobarokowy, wykonany z czarnego marmuru przez włoskich artystów, pracujących dla Zygmunta III Wazy. Patrząc w górę dostrzegamy belkę tęczową z przepiękną gotycką Grupą Ukrzyżowania z ok. 1420 r. Podobno w rzeźbieniu figur brało udział dwóch nieznanych z imienia artystów - jeden z nich wykonał figurę Chrystusa, zaś drugi postaci św. Jana i Marii. Nie wiadomo czy figury wykonano na miejscu, czy też zostały one przywiezione do Krosna. Być może pochodzą z terenów Małopolski (Kraków?) lub Śląska. Rzeźba „Ukrzyżowanego” reprezentuje typ krucyfiksu heroicznego, natomiast Matki Bożej - styl tzw. „Pięknych Madonn”. Po obu stronach prezbiterium ustawione są renesansowo-manierystyczne stalle mieszczańskie, pochodzące z XVII wieku i wykonane przez snycerzy krośnieńskich. Na północnej ścianie prezbiterium możemy podziwiać obrazy z poł. XVII wieku: „Ukrzyżowanie i Zmartwychwstanie”, „Pokłon Trzech Króli” oraz „Zaśnięcie i Wniebowzięcie Matki Boskiej”. Na wewnętrznej arkadzie łuku tęczowego napotykamy wczesnobarokowe epitafium Zofii z Kielarów Kanafolskiej, z czarnego marmuru dębnickiego, z owalnym, malowanym na blasze portretem zmarłej w 1640 r. Zofii.
W lewym ołtarzu bocznym, ufundowanym w 1646 r. przez proboszcza krośnieńskiego Jerzego Grochowskiego, w polu centralnym znajduje się obraz tzw. Matki Bożej Mansjonarskiej, prawdopodobnie z XVII wieku. Ołtarzem tym miało opiekować się kolegium mansjonarzy. Po prawej stronie ołtarz z XVII wieku z obrazem „Adoracja Najświętszego Sakramentu przez przedstawicieli stanu duchownego i świeckich” według grafiki Antoniego Wierixa. Na ścianach i filarach nawy umieszczono grupę olejnych obrazów wysokiej klasy, wykonanych w połowie XVII wieku przez artystów z kręgu Tomasza Dolabelli. Przedstawiają sceny z życia Chrystusa i świętych chrześcijańskich. Na ścianie tęczowej obraz: „Sąd Ostateczny” malowany według ryciny Flamandczyka Jana Sadelera. Przy jednej z naw manierystyczna ambona z roku 1638, zdobiona rzeźbami czterech Ewangelistów oraz baldachimem w kształcie wysmukłej latarni, którą zwieńcza rzeźba Chrystusa Zbawiciela.
W kaplicy Portiusów, zwanej także kaplicą Świętych Piotra i Pawła, ołtarz z I poł. XVII wieku fundacji Portiusa, w polu centralnym obraz „Przekazanie kluczy św. Piotrowi”. Kaplica pełni rolę nekropolii rodowej i w niedostępnych dzisiaj kryptach spoczywają członkowie rodu Portiusów, których portrety wiszą na ścianach kaplicy. Godny uwagi jest, znajdujący się w kruchcie południowej, siedemnastowieczny obraz „Cztery rzeczy ostateczne”. W kaplicy Matki Bożej Szkaplerznej, w ołtarzu, znajduje się obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem z ok. 1500 r., przemalowany w 1609 r. - wtedy to dodano nowe tło oraz domalowano parę aniołów, podtrzymujących koronę Marii. W kaplicy św. Wojciecha, połączonej z kaplicą św. Jana Nepomucena, siedemnastowieczna cynowa chrzcielnica, a na ścianie obraz: „Wykupienie zwłok św. Wojciecha” z XVII wieku. W kaplicy św. Anny, w ołtarzu możemy podziwiać obraz św. Anny Samotrzeć z II poł. XVII wieku.
Wychodzimy z kościoła trochę oszołomieni niezwykłym bogactwem zabytków, które mieści w sobie krośnieńska fara. Obok kościoła oglądamy wybudowaną w latach 1637-51, wczesnobarokową, trójkondygnacyjną dzwonnicę, nakrytą baniastym hełmem, ufundowaną przez Wojciecha Portiusa. Na wieży zawieszono odlane w latach 30. XVII wieku trzy dzwony: Jan, Marian i Urban (czwarty co do wielkości dzwon w Polsce - 490 cm w obwodzie, przetrwał wszelkie wojenne zawieruchy).