W czasie 25 lat festiwalu wystąpiło ponad stu wykonawców z kraju i zagranicy, światowej sławy sztuki organowej, wykonano ok. tysiąca utworów, także z udziałem wokalistów, chórów i orkiestr symfonicznych. Skromna początkowo impreza muzyczna zaistniała dzięki oddaniu do użytku po rekonstrukcji wczesnobarokowego instrumentu M. Brandtnera z 1688 r. Organy te, nieużywane w katedrze od II wojny światowej, przywrócono do użytku w 1983 r., w roku 750-lecia nadania praw miejskich Toruniowi. Od 1991 r. Świętojańskie Koncerty Organowe mogły odbywać się również na instrumencie romantycznym. Pomysł odrestaurowania organów katedralnych oraz utworzenia festiwalu wyszedł od M. Dorawy, pierwszego dyrektora. W międzyczasie kościół Świętych Janów stał się bazyliką katedralną. Od kilku lat udaje się dyrektorowi, ks. dr. M. Klimkowi, wprowadzić do programu festiwalowego nowy kościół i - co za tym idzie - kolejny instrument. W bieżącym roku koncert świętojański odbył się w grudziądzkim kościele pw. św. Maksymiliana.
Inauguracyjny koncert wypełniła w przeważającej części muzyka w wykonaniu prof. A. Chorosińskiego z Warszawy, wielokrotnie koncertującego w ramach festiwalu. 2009 r. jest dla muzyki czasem kilku okrągłych rocznic, dlatego program rozpoczęła VI Sonata A-dur „Aus tiefer Not” F. Mendelssohna-Bartholdy’ego. W bieżącym roku przypada 200-lecie urodzin Mendelssohna. Z kolei dla uczczenia 250. rocznicy śmierci J. F. Haendla, mistrz Chorosiński wykonał jego koncert organowy F-dur op. 4. w wersji solowej. W programie koncertu inauguracyjnego była też poezja Jana Pawła II. 10 lat temu Papież Polak odwiedził Toruń. Wybrane utwory recytował aktor Teatru Polskiego we Wrocławiu M. Chorosiński, syn prof. A. Chorosińskiego. Tło muzyczne dla poezji stanowiły utwory F. Chopina (A. Chorosiński, organy) oraz chorał gregoriański w wykonaniu Scholi Gregoriańskiej alumnów Wyższego Seminarium Duchownego w Toruniu pod dyrekcją ks. dr. Klimka. Na zakończenie zabrzmiała I Symfonia d-moll op. 42 F. A. Guilmanta. Grała Toruńska Orkiestra Symfoniczna pod dyrekcją P. Sułkowskiego.
Drugi koncert odbył się 16 maja w kościele św. Maksymiliana w Grudziądzu. Wykonawcą był M. Łęcki, koncertujący organista kościoła akademickiego pw. Świętego Ducha w Toruniu. Artysta zaprezentował VI Sonatę A-dur „Aus tiefer Not” Mendelssohna. Szczególną uwagę słuchaczy przykuły - przygotowane specjalnie na tę okoliczność przez Łęckiego - chorały protestanckie - „Ein Feste Burg” i „Gib uns Friedens” M. Nalega, niemieckiego organisty i kompozytora, urodzonego w 1958 r. Temat „Ein Feste Burg” w opracowaniu Amerykanina Charlesa Ore zabrzmiał raz jeszcze na zakończenie programu. Kompozycje łączy charakterystyczna stylistyka muzyki współczesnej, w wypadku Nagela wręcz rozrywkowej. Łęcki uwypuklił właściwości gatunków jazzu i bluesa.
Trzeci koncert odbył się 17 maja w bazylice katedralnej Świętych Janów. Gościem wieczoru był prof. J. Gembalski z Katowic, znany słuchaczom z poprzednich edycji festiwalu, światowej sławy muzyk i mistrz improwizacji organowej. Artysta zaprezentował kilka utworów z tabulatury oliwskiej, G. Muffata oraz M. Brosiga. Najbardziej interesujące były utwory przez niego zaimprowizowane. Pierwszym z nich były wariacje in stilo antico na temat pieśni maryjnej „Cześć Maryi”. W dalszej kolejności Gembalski stylowo doimprowizował niedokończoną przez J. S. Bacha Fantazję C-dur BWV 573, która w oryginale zawiera tylko kilkanaście taktów. Recital zakończyła brawurowa improwizacja ujęta w formę 4-częściowej sonaty da chiesa.
23 maja w kościele pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Kaszczorku na niedawno zbudowanych organach koncertował prof. J. Grubich z Krakowa. Również i ten artysta zaakcentował rocznicowy rok Haendla i Mendelssohna. Na recital złożyły się: Koncert organowy d-moll op. 7 nr 4 Haendla (w autorskim opracowaniu profesora) oraz I Sonata organowa f-moll F. Mendelssohna. Organista pochodzący z Chełmna zaprezentował ponadto Partitę c-moll „O Gott, du frommer Gott” BWV 767 Bacha.
Wykonawcą kolejnego koncertu 31 maja w kościele Miłosierdzia Bożego i św. s. F. Kowalskiej w Toruniu był B. Narloch, pochodzący z Koszalina, adiunkt Instytutu Muzyki Akademii Pomorskiej w Słupsku. Koncert rozpoczął organową transkrypcją „Let the Wright Seraphim” Haendla. To także uczczenie wielkiego kompozytora w roku 250-lecia jego śmierci. Potem zabrzmiały dzieła muzyki baroku: I Sonata F-dur, rzadko prezentowanego na koncertach kompozytora niemieckiego T. A. Volckmara, pochodzącego ze Szczecina, 3 znane i lubiane opracowania chorałowe Bacha: „Wachet auf ruft uns die Stimme”, „Jesus bleibt meine Freude” oraz „Valet will ich dir geben”.
W dalszej części Narloch zaprezentował „Smutną pieśń” M. Surzyńskiego op. 36 oraz 3 utwory kompozytorów XX wieku anglosaskiego kręgu kulturowego: „Scherzetto” G. Eldridge’a, „Lullaby” G. O’Connor-Morrisa oraz „Elegia” G. Thalben-Balla. Ostatni z utworów przypomniał być może pogrzeb księżnej Diany, w którego czasie została wykonana „Elegia”.
Recital zamknęły kompozycje polskie: Fuga-Bolero M. Sawy, zmarłego w 2005 r. wybitnego polskiego kompozytora i mistrza improwizacji organowej, a także I Suita e-moll F. Borowskiego, amerykańskiego twórcy o polskich korzeniach.
6 czerwca w bazylice katedralnej Świętych Janów odbył się kolejny koncert, a jego wykonawcą był K. Gołębiowski, mieszkający w Brukseli. Na późnobarokowych organach M. Brandtnera artysta zaprezentował Toccatę in e J. Pachelbela, kilka tańców z tabulatury organowej Marcina ze Lwowa oraz utwory G. Frescobaldiego. W drugiej części recitalu na neoromantycznym instrumencie M. Terletzkiego zabrzmiały: efektowna II Sonata c-moll F. Mendelssohna-Bartholdy’ego, 2 chorały J. Brahmsa i kompozycje F. Borowskiego, utrzymane w konwencji francuskiego romantyzmu z elementami folkloru indiańskiego i słowiańskiego.
10. koncert tegorocznej edycji festiwalu odbył się 14 czerwca w kościele pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Toruniu. Wykonawcą był K. Czerwiński, młody artysta z Sydney. Program zawierał: Toccatę F-dur D. Buxtehudego, Toccatę d-moll i Adagio z Toccaty C-dur J. S. Bacha, fragmenty Suity gotyckiej L. Boellmanna, a także dedykowaną K. Czerwińskiemu „Ekstase” na organy solo, skomponowaną w 1997 r. przez J. Riegera. Recital zamknęła ilustracyjna „Passacaglia na temat «Roty» F. Nowowiejskiego” B. K. Przybylskiego, współczesnego kompozytora. Na tle melodii „Roty” prowadzonej w głosie basowym można było rozpoznać odgłosy oręża wojennego.
21 czerwca odbyły się w Toruniu 2 koncerty. Pierwszy w kościele pw. Opatrzności Bożej był nietypowy, bo organy zostały potraktowane jako instrument akompaniujący do partii solowych z różnych dzieł wielkich mistrzów, które zaprezentowali A. Morisson (sopran) oraz Ł. Rynkowski. Akompaniował organista W. Sarba. Drugi koncert odbył się w kościele pw. Matki Bożej Zwycięskiej. Repertuar przedstawił organista katedry włocławskiej A. Klarecki. Recital rozpoczęła partita chorałowa „O Gott, du frommer Gott” Bacha i to był jedyny akcent muzyki dawnej. Dalszą część koncertu wypełniła muzyka XIX i XX wieku: „Rhosymedre” R. Williamsa, Preludium, fuga a-moll J. Brahmsa oraz Allegro cantabile i Toccata z V Symfonii organowej f-moll C. M. Widora.
Jubileuszowy festiwal zakończył się 28 czerwca w bazylice katedralnej Świętych Janów koncertem D. Hajdukiewicza z Białegostoku. W programie były utwory skomponowane przez znanych przedstawicieli północno- i południowoniemieckiej szkoły organowej: D. Buxtehude, J. S. Bacha, Ch. Rittera, J. P. Sweelincka czy G. Muffata. Artysta dołączył do swojego repertuaru także utwory mniej znanych kompozytorów współczesnych: M. Brosiga, T. Salome i o. P. Santucci. Perłą tego recitalu była partita nt. pieśni „Chrystus Zmartwychwstan jest” skomponowana przez Sawę. Partita została napisana w kwietniu 1980 r., a Hajdukiewicz wykonał ją po raz pierwszy podczas trzech koncertów na Białorusi.
W słowie kończącym festiwal ks. prał. K. Piastowski powiedział, że 25. Świętojański Festiwal Organowy trwa w naszych sercach cały rok. Wartościowa muzyka pozwala zbliżać się do piękna absolutnego, jakim jest sam Bóg.
Jubileuszowa edycja nasuwa kilka refleksji. Każdy, kto choćby pobieżnie śledzi koncerty organowe, może zauważyć, że ta edycja różniła się od pozostałych w zasadzie jedynie numerem porządkowym. Prof. Chorosiński jest uznanym artystą, klasą samą dla siebie. Niemniej częstotliwość, z jaką pojawia się na koncertach świętojańskich, zatarła różnicę, która - naszym zdaniem - powinna dzielić jubileuszową edycję od pozostałych. Udział orkiestry symfonicznej nie wywarł także wrażenia, bowiem podobny koncert był już w 2006 r. Co więcej, wykonanie symfonii organowej Guilmanta, prowadzone w dość karkołomny sposób, dyrygent stojący na chórze przy organach, muzycy orkiestry grający blisko prezbiterium, zmuszeni patrzeć w oślepiające słońce, z trudem dostrzegając gesty dyrygenta, świadczy o odwadze Sułkowskiego. Domyślać się można, że mocno ograniczone fundusze nie pozwalały na zaproszenie większej liczby osobistości, choć trudno oprzeć się wrażeniu, że Świętojański Festiwal Organowy wciąż nie znajduje dostatecznego uznania u ludzi odpowiedzialnych.
Wydaje się też, że nie wszystkie instrumenty w obecnym stanie nadają się do koncertowania. Festiwal odbywa się w miejscach, które nie są przygotowane do tego celu. Wszystko w sytuacji, gdy Toruń stara się o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury w 2016 r. Szkoda także, że w programie festiwalowym nie znalazł się ani jeden utwór A. Blocha, organisty i kompozytora urodzonego w Grudziądzu, którego 80. rocznicę urodzin obchodziliśmy w bieżącym roku. Zaproszeni wykonawcy skupili się na największych kompozytorach.
Pocieszający jest jednak fakt, że festiwal dorobił się już wypróbowanej publiczności. To w jej imieniu dziękujemy organizatorom na czele z ks. dr. Klimkiem za podjęty trud, wykonawcom za prezentację ambitnego repertuaru, osobom prowadzącym koncerty i rejestrującym przebieg koncertów. Słowa podziękowania należą się także księżom proboszczom, którzy zaprosili festiwal do swoich kościołów. Żywiąc nadzieję, że 26. festiwal stanie się interesującym wydarzeniem, już teraz zapraszamy na koncerty w 2010 r.