2013-10-24 09:59

Alicja Chruścicka
Edycja przemyska 43/2013, str. 5

Mija 150. rocznica powstania styczniowego. W tym szczególnym czasie warto się pochylić na grobami powstańców. Na wielu cmentarzach archidiecezji przemyskiej zachowały się jeszcze nagrobki, często opuszczone, tych wyjątkowych ludzi, dla których marzenie o wolnej Polsce przekładało się na walkę, ofiarę i cierpienie. Ich dzieła niejednokrotnie pozostają pomiędzy nami i dziś korzystamy z nich, nawet nie wiedząc o tym, komu je zawdzięczamy.

Przed zbliżającą się uroczystością Wszystkich Świętych na szczególne wspomnienie zasługuje Edward Woźniakowski, ziemianin, żołnierz i więzień stanu 1863 r., zmarły w 1903 r. Jako właściciel Ostrowa, wraz ze swoją rodziną był fundatorem pierwszego drewnianego kościoła w tej miejscowości. Kościół pw. św. Magdaleny, zbudowany i konsekrowany w 1887 r., służył mieszkańcom ponad 90 lat. Grobowiec Woźniakowskiego po kilkudziesięciu latach opuszczenia odnalazły mieszkanki Ostrowa, Helena Mazurek i jej siostra Krystyna Zaprzały, poszukujące śladów rodziny Woźniakowskich. Wraz z Marią Olszańską zajęły się uporządkowaniem tego zarośniętego i częściowo uszkodzonego nagrobka. W grobowcu tym spoczywa też artysta Michał Sozański, brat dziedziczki Woźniakowskiej, który podarował do wspomnianego kościoła namalowany przez siebie obraz św. Magdaleny. Maria Olszańska bez zwłoki przystąpiła do ocalenia grobowca, a także pamięci tej zacnej rodziny poprzez wykonanie tablicy uzupełniającej, wykonanie nowej płyty i flakonów oraz ustawienie krzyża na nowym fundamencie. Za krzyżem w miejscu dawnych krzaków i chwastów została wykonana rabatka. Ostrowianie nie tak dawno ufundowali też nagrobek siostrom Świeżawskim, ostatnim właścicielkom Ostrowa.

Wiele uwagi i emocji wobec powstańców wywołała książka pt. „Rok 1863. Wpisani w dzieje Przemyśla” autorstwa Janusza Motyki, Dominiki Ósmak i niżej podpisanej, wydana przez Archiwum Państwowe w Przemyślu. Ten swoisty katalog istniejących grobów powstańców skupia wiedzę o tych spoczywających w Przemyślu i okolicy. W akcji porządkowania zidentyfikowanych grobów powstańców z Cmentarza Głównego w Przemyślu wzięła udział 99. Drużyna Starszoharcerska, która postawiła sobie za punkt honoru troskę o groby powstańców i legionistów. Społeczeństwo zaczyna dostrzegać potrzebę troski o takie groby, bo są one cennymi śladami historii. Na szczególne wspomnienie zasługują: Michał Zaremba Zajączkowski, architekt m.in. zespołu kościelno-klasztornego karmelitanek; Leonard Tarnawski adwokat, poseł na Sejm Krajowy, założyciel m.in. Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Uczestników Powstania Polskiego; Aleksander Dworski poseł na sejm krajowy i burmistrz Przemyśla, za rządów którego zmodernizowano miejskie wodociągi i zelektryfikowano miasto, zbudowano szpital, wiele szkół, kasę oszczędności i schronisko Brata Alberta dla bezdomnych.

Odwiedzając groby na naszych cmentarzach, warto rozejrzeć się wokoło i dostrzec tych, o których świat zapomniał, a przecież oni tu żyli, pracowali, dawali innym przykład poprzez troskę i ofiarność. Niech prośba wyrażona szeptem w słowach „wieczne odpoczywanie…” stanie się wyrazem naszej życzliwej pamięci.

Tagi:

harcerze