Reklama

Kultura

Świadectwa naszych sumień

Mateusz Wyrwich

W muzeum prasy w Aachen znajduje się kolekcja ponad 200 tys. gazet, wśród nich również pierwsza gazeta, jaka ukazała się na świecie, a także najmniejsza, zamykająca swą przestrzeń w kilku centymetrach kwadratowych. I największa - o wielkości kilku metrów. Jak do tej pory, muzeum prasy, znane jako Aachens Zeitungsmuseum, ma największe zbiory prasy na świecie

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Aachen (Akwizgran) - niemieckie miasto położone w kraju związkowym Nadrenia Północna-Westfalia - uważane jest do dzisiaj za miejsce uzdrowiskowe z racji występujących tu wód leczniczych. Położone na styku Belgii i Holandii, szczyci się swym początkiem na ponad wiek przed Chrystusem. Wydźwignięte na fundamentach celtyckiego grodu, dziś przyciąga mnóstwem zabytków o różnorodnej architekturze, pobudowanych na niewielkich wzniesieniach. W szczególności zaś katedrą, uważaną za pierwszy niemiecki zabytek. Miasto jest dumne z tego, że tu urodził się Karol Wielki i właśnie w aacheńskiej katedrze spoczywają jego doczesne szczątki. Sama świątynia była natomiast świadkiem koronacji ponad trzydziestu królów.

Pasjonat duszy narodu

Oskar Forckenbeck był tylko z pozoru statecznym obywatelem. Wprawdzie urzędnik i burmistrz, ale lubił „awanturę”. Nie był jednak skandalistą, lecz człowiekiem przygody. Uwielbiał ciągnące się do rana dyskusje przy piwie, przechodzące w rozmowy podczas spacerów kończących się znów na nocnych dysputach. Nade wszystko jednak uwielbiał podróże. Ten przyszły prawnik, student znamienitych uniwersytetów w Getyndze i Heidelbergu, urodził się w 1822 r. 30 lat później został burmistrzem w niewielkim miasteczku i przez 10 lat wiódł stateczne życie. Zwyciężyła w nim jednak pasja podróżnika i aby móc ją realizować w wygodnych warunkach, poślubił bardzo zamożną Marię Packenius, córkę burmistrza miasta Wassenberg, zapewniając sobie w ten sposób dożywotnie finansowanie swoich przygód naukowych. Szybko jego podróżniczą pasją, oprócz rozmów z napotkanymi ludźmi - znał bowiem kilka języków - stało się namiętne czytanie gazet. Jego zdaniem, gazety były „duszą narodu”. Skąd więc tylko mógł, przywoził gazety. Kiedy zmarł w 1898 r., pozostawił po sobie 80 tys. tytułów i 1500 książek o tematyce prasoznawczej.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Fragment swej unikatowej kolekcji Oskar Forckenbeck zaprezentował już 12 lat wcześniej w Aachen, w Suermondt Museum. Uważał bowiem, że gazety są również świadectwem dziedzictwa kulturowego. Jednakże, kiedy zaproponował w drugiej połowie XIX wieku utworzenie muzeum gazet nie zyskał zrozumienia u władz Aachen. Możliwe stało się to dopiero z końcem lutego 1886 r., kiedy odbyła się pierwsza wystawa w Aachen, w Suermondt Museum. Forckenbeck trzy lata później założył - wspólnie z Maksem Schlesingerem - magazyn poświęcony prasie, zatytułowany „Museum Newspaper”. Następnie w teatrze miejskim jego staraniem powstała pierwsza w Niemczech czytelnia prasy.

Reklama

Początki prasy

W latach 30. XX wieku zbiory Oskara Forckenbecka przeniesiono do jednego z najstarszych budynków w Aachen, gdzie znajdują się do dziś. Sama budowla zmieniła się na zewnątrz od 1495 r. tylko w niewielkim stopniu. Początkowo mieściła się tam fabryka obróbki metalu, później policja, straż miejska, wreszcie - więzienie. Od 1931 r. zaś już nieprzerwanie w murach tej kamienicy mieści się Aachens Zeitungsmuseum. Jest ono utrzymywane przez miasto, ma również swoich prywatnych sponsorów.

- Przed trzema laty wnętrza budynku zostały gruntownie przebudowane - mówi Kristina Kral, historyk sztuki pracująca w muzeum. - Kolekcja bowiem z każdym rokiem powiększa się i mimo że obecnie wszystkie zbiory są digitalizowane i niebawem zostaną udostępnione w internecie, na nowe trzeba było znaleźć więcej miejsca.

W tej chwili w muzeum znajdują się unikatowe egzemplarze gazet wydawanych na całym świecie. Na ogół po jednym egzemplarzu i pierwsze numery. Zdarza się czasem nawet, że wydawca nie ma pierwszego egzemplarza swojej gazety, a ma ją muzeum. Do najbardziej unikatowych eksponatów należy prasa pochodząca z początków pojawienia się gazet na świecie, a więc z XVI wieku. Muzealnicy za jeden z najcenniejszych okazów uznają „Relation” - pierwszą gazetę wydaną w Strasburgu. Ta najstarsza gazeta ukazała się w 1605 r. Muzeum ma jednak pierwszy egzemplarz dopiero z 1609 r. W muzealnych zbiorach można też zobaczyć pierwszą gazetę codzienną „Aviso”, drukowaną w Wolfenbüttel, a ukazującą się przez 6 dni w tygodniu w Lipsku od 1650 r. Znajdują się tu również pierwsze tygodniki, magazyny, komiksy, pierwsze gazety na błyszczącym papierze, które datują się na 1805 r., czy pierwsze kolorowe pisma. Muzeum posiada również okazy pisma klinowego czy też wzorzec karolińskiej minuskuły, zwanej „karoliną”.

Reklama

Szczególne pozycje muzealne to gazety azjatyckie, zwłaszcza żydowskie. Muzeum posiada bowiem największy zbiór prasy żydowskiej, niewykluczone, że za przyczyną żydowskiego przedsiębiorcy i dziennikarza Juliusa Reutera, założyciela pierwszej Reuters News Agency w Akwizgranie. Swoje informacje na duże odległości aż do 1851 r. Reuter przesyłał za pomocą gołębi pocztowych. Pokonywały one trasę Akwizgran - Bruksela dwukrotnie szybciej niż pociąg. Dopiero w połowie XIX wieku zastąpiono je telegrafem.

„Zabytki” manipulacji

W salach wystawowych można też zobaczyć, jaką rolę spełniała w przeszłości i spełnia dzisiaj agencja prasowa i jej dziennikarze, a jaką gazeta codzienna, na czym polega proces filtracji, któremu podlega wiadomość. Pokazano również metody przekazywania komunikatów, od… epoki kamiennej po współczesność, a także jakie informacje były ważne dla społeczeństw wczoraj, a jakie są ważne dziś. Opisano też powstanie i rozwój komunikacji masowej i jej skutki społeczno-historyczne. Zilustrowano to za pomocą trzech wiodących mediów: gazety codziennej, dziennika radiowego i serwisu telewizyjnego. Na interaktywnej mapie świata można uzyskać dostęp niemal do wszystkich wydawanych dziś gazet.

W aacheńskim muzeum można nie tylko obejrzeć oryginalne gazety i poczytać o historii środków społecznego przekazu. Osobny dział w placówce poświęcony jest metodom manipulacji dokonywanej przez redaktorów i polityków za pomocą mediów. Wykorzystuje się do tego zarówno warsztat dziennikarski, jak i współczesną technikę, fotografię, radio i film. W części interaktywnej muzeum wiele miejsca poświęcono kwestii wolności prasy i mediów. Cenzura bowiem, jak mówią autorzy ekspozycji, była i jest jednym z największych zagrożeń dla wolności przepływu informacji. Dla ilustracji pokazano wybrane gazety, które padły ofiarą cenzury, jak również zdjęcia i teksty dokumentujące niebezpieczną pracę reporterów w strefach konfliktu. Najwięcej dokumentów dotyczy czasu obu totalitaryzmów: nazizmu i komunizmu. Można przy tym zobaczyć nie tylko poważne okaleczenia tekstów, ale też i zabawne „wpadki” cenzury. Na jednym ze zdjęć widzimy np. Breżniewa z jego czeskim „odpowiednikiem” Dubczekiem na moskiewskim lotnisku. To samo zdjęcie po sowieckiej okupacji Czechosłowacji w 1968 r. przedstawia Breżniewa, ale już bez Dubczeka. Baczny obserwator może zobaczyć jednak, że na ocenzurowanym zdjęciu zostały po Dubczeku… buty. Inne ze zdjęć pokazuje Mussoliniego na koniu. W rzeczywistości narowistego rumaka trzyma za uzdę adiutant wodza. Na zdjęciu prasowym nie ma już adiutanta, Mussolini sam kiełzna konia.

Reklama

Przede wszystkim jednak w aacheńskim muzeum nie brak przykładów cenzury z niedalekiej przeszłości, z czasów wojny na Bałkanach czy w Afganistanie. Również z wydarzeń czasu pokoju, dotyczących ocenzurowanego życia „możnych tego świata”.

Oprócz najważniejszych zadań, jakie stawia sobie muzeum, czyli kolekcjonowania prasy, prowadzi ono też działalność naukową i wystawienniczą, a także edukacyjną, zarówno dla dzieci, młodzieży, jak i dla dorosłych. Wśród poruszanych zagadnień wiele miejsca poświęca się niebezpieczeństwu, jakie niosą ze sobą współczesne media, szczególnie te, które dopuszczają się manipulacji.

Udokumentowane przemijanie czasu

Muzeum posiada też kilkanaście tysięcy książek z zakresu historii prasy, jak również wiedzy o jej twórcach: wydawcach, redaktorach, dziennikarzach czy pisarzach współpracujących z mediami. Do najnowszych zabytków należą natomiast depesze agencyjne oraz nagrania pierwszych audycji radiowych i programów telewizyjnych.

Reklama

- Aachens Zeitungsmuseum dwa, trzy razy do roku organizuje specjalne wystawy - mówi Kristina Kral. - We wrześniu 2013 r. prezentowano znakomite fotoreportaże żydowskiego fotografika Roberta Capy w 100. rocznicę jego urodzin, notabene współzałożyciela agencji fotograficznej „Magnum”. Poprzez fotografię opisuje on losy prześladowanych Żydów w czasie II wojny światowej. Opowiada też o początkach budowy państwa Izrael.

Muzeum jest również inspiratorem różnorakich przedsięwzięć historycznych organizowanych wspólnie z miastem. Jest też współorganizatorem przedsięwzięć dokumentujących ważne wydarzenia historyczne, jak realizowane obecnie w 100. rocznicę wybuchu I wojny światowej, „Europeana 1914-1918”, czyli europejski projekt „zbierania i publikowania osobistych wspomnień ludzi z czasów pierwszej wojny światowej. Odwiedzający muzeum mogą przywieźć zdjęcia, listy, nagrania dźwiękowe, dzienniki i inne pamiątki z czasów I wojny światowej”. W tej chwili baza danych zawiera blisko 50 tys. plików cyfrowych.

Placówka oprócz tego, że dla badaczy i historyków prasy jest niezwykłym miejscem dokumentującym przemijanie czasu, jest również soczewką, przez którą można nad wyraz łatwo wychwycić, że to, co dziś jest ważne, jutro staje się mniej ważne, a pojutrze - już nieistotne, a w końcu - zapomniane. Każe też pamiętać, że sensacyjne tytuły z pierwszych stron błyskawicznie się dezaktualizują. I jak powiedział przed trzema laty podczas otwarcia muzeum po remoncie burmistrz Aachen Marcel Philipp: „Muzeum jest nie tylko częścią pamięci naszej cywilizacji. Ono pokazuje młodym ludziom, jak oświeceni obywatele powinni rozsądnie korzystać z mediów”.

PS: Dziękuję Richardowi Wyzga za pomoc i tłumaczenie.

Podziel się:

Oceń:

0 0
2013-10-28 14:35

[ TEMATY ]

Wybrane dla Ciebie

Najmłodsze dziecko Muzeum

W dzień otwarcia pawilonu Józefa Czapskiego krakowianie ustawili się w kolejce, aby zobaczyć ekspozycję

Maria Fortuna-Sudor

W dzień otwarcia pawilonu Józefa Czapskiego krakowianie ustawili się w kolejce, aby zobaczyć ekspozycję

Więcej ...

Kapłaństwo - dar Jezusa dla Kościoła

Niedziela legnicka 4/2004

Karol Porwich/Niedziela

Więcej ...

Całun Turyński – badania naukowe potwierdzają, że nie został wyprodukowany

2024-03-28 22:00
Całun Turyński

Adobe.Stock

Całun Turyński

W Turynie we Włoszech zachowało się prześcieradło, w które według tradycji owinięto ciało zmarłego Jezusa - Święty Całun. W ostatnich latach tkanina ta została poddana licznym, nowym badaniom naukowym. Rozmawialiśmy o tym z prof. Emanuelą Marinelli, autorką wielu książek na temat Całunu - niedawno we Włoszech ukazała się publikacja „Via Sindonis” (Wydawnictwo Ares), napisana wspólnie z teologiem ks. Domenico Repice.

Więcej ...

Reklama

Najpopularniejsze

Triduum Paschalne - trzy najważniejsze dni w roku

Triduum Paschalne - trzy najważniejsze dni w roku

Przerażające dane: 1937 osób między 15. a 17. rokiem...

Wiadomości

Przerażające dane: 1937 osób między 15. a 17. rokiem...

Tajemnica Wielkiego Czwartku wciąga nas w przepastną...

Wiara

Tajemnica Wielkiego Czwartku wciąga nas w przepastną...

Tak, proszę, Jezu Chryste, obmyj mnie

Wiara

Tak, proszę, Jezu Chryste, obmyj mnie

Bratanek Józefa Ulmy o wujku: miał głęboką wiarę,...

Kościół

Bratanek Józefa Ulmy o wujku: miał głęboką wiarę,...

Jak przeżywać Wielki Tydzień?

Wiara

Jak przeżywać Wielki Tydzień?

Przewodniczący KEP: rozpoczynamy dziewięcioletnią...

Kościół

Przewodniczący KEP: rozpoczynamy dziewięcioletnią...

Abp Galbas: Mówienie, że diecezja sosnowiecka jest...

Kościół

Abp Galbas: Mówienie, że diecezja sosnowiecka jest...

W internecie pojawiło się nieznane dotąd nagranie...

Kościół

W internecie pojawiło się nieznane dotąd nagranie...