Kto z kielczan nie kocha Karczówki, kto z mieszkańców diecezji bodaj nie słyszał o klasztorze na wzgórzu widocznym przy wjeździe do miasta, o miejscu słynącym z tradycji patriotycznej, niezwykłych zasobów przyrodniczych, bogactwa legend, ośrodku tętniącym duchowym, a zarazem społeczno-turystycznym życiem, z ofertą kulturalną na miarę współczesności? Taka jest Karczówka, niebieska od przylaszczek wiosną, zasłana liśćmi jesienią. Duchowe kierownictwo Karczówką to nie lada zadanie i zobowiązanie. Od 57 lat spełniają je księża pallotyni ze Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego.

Przybywają pallotyni

Bp Czesław Kaczmarek udzielił zgody na otwarcie nowego domu pallotynów na Karczówce. Osiedlili się tam we wrześniu 1957 r., w budynkach użytkowanych wcześniej przez siostry sercanki (okoliczności były stosunkowo skomplikowane – towarzyszyła im swoista nagonka medialna, a Urząd ds. Wyznań ingerował w prawny status domu jeszcze w latach 60.).

Sytuacja finansowa i stan zabudowań były trudne – w pismach do Urzędu ds. Wyznań pallotyni wielokrotnie prosili np. o zmniejszenie podatku dochodowego lub naliczanie go w inny sposób. Bezskutecznie. W 1958 r. zainstalowano centralne ogrzewanie w kościele, w l. 60. i 70. prowadzono najpilniejsze prace renowacyjno-remontowe, a pallotyni cierpliwie borykali się z różnego typu usterkami.

Ks. Józef Dąbrowski po wizytacji placówki w 1973 r. w liście powizytacyjnym poszukuje argumentów o zasadności dalszego pobytu pallotynów na Karczówce. „Karczówka jako ośrodek dla parafii położona jest fatalnie, utrzymanie – bardzo kosztowne. Konieczne są ustawiczne remonty. Ogrzewanie obiektu pochłania około 80 ton koksu, który trzeba wywieźć na górę... Mieszkania nawet te najlepsze, zawilgocone... Należy dążyć wszelkimi możliwymi sposobami do zbudowania kościoła w Czarnowie... Kościół na Karczówce uczynić kościołem filialnym, służącym ludności mieszkającej w pobliżu. Rozwinąć duszpasterstwo turystyczne...” (Ks. J. Dąbrowski, Refleksje na temat Karczówki po wizytacji kanonicznej, 10 października 1973 r., Archiwum Prowincjalne Księży Pallotynów-Warszawa).

Od 1957 r. pracowało na kieleckiej Karczówce ponad 70 pallotynów. Zazwyczaj wspólnota liczyła od 3 do 9 księży. Funkcję rektora pełniło 13 pallotynów: ks. Bogdan Boniewicz, ks. Bronisław Liedtke, ks. Ignacy Cieślak, ks. Jan Kudłacik, ks. Emil Krupnik, ks. Mieczysław Lis, ks. Edward Trzeciak, ks. Ryszard Rydz, ks. Henryk Dziura, ks. Aleksander Orzech, ks. Tomasz Zaczkiewicz, ks. Wojciech Jurkowski, a od 2008 r. – ks. Jan Oleszko.

Radosne obowiązki

Program pracy oraz porządek dzienny wspólnoty kieleckiej na Karczówce obejmował zarówno specyfikę życia wspólnotowego, jak również zadania pracy duszpasterskiej. Początkowo duszpasterstwo skupiało się siłą rzeczy wokół parafii. Jednak specyficzny rys apostolski, wynikający z charyzmatu zachęcał pallotynów do podejmowania różnorakich inicjatyw adresowanych do szerokiego odbiorcy. Niektóre z nich ilustrują specyfikę pracy ponadparafialnej. Od 1958 były to np.: bogate uroczystości epifanijne (Trzech Króli to święto patronalne pallotynów); pokazy filmowe; Tygodnie Miłosierdzia; działalność biblioteczna. W 1966 r. powstała „Przechowalnia” dzieci dla matek pracujących. Kilka razy w ciągu roku organizowano 40-godzinne nabożeństwa.

24 maja 1970 r. nastąpiło uroczyste wprowadzenie figury Matki Bożej Fatimskiej i rozpoczęcie nabożeństw fatimskich, które z ogromną siłą przyciągały kielczan. Były to pierwsze tego rodzaju nabożeństwa w Świętokrzyskim. 13 maja 1985 r. bp Stanisław Szymecki poświęcił kaplicę Matki Bożej Fatimskiej, usytuowaną na miejscu dawnej klasztornej stodoły.

Od lat 70., w duchu misyjnego charyzmatu, aktywnie organizowano Tygodnie Misyjne, a potem Wieczerniki Misyjne; ponadto wieczory modlitewne i nocne czuwania, dystrybucję darów żywnościowych i lekarstw z zagranicy, rekolekcje oazowe i wakacje dla dzieci z domów dziecka. W 1984 r. wprowadzono skrzynkę: Pytania i Życzenia. Pojawiały się kolejne grupy parafialne („kółka żywego różańca”, „modlitewna”, „wspólnota rodzin”, „ognisko teatralne”, „oaza”, „ministranci”, scholka dziecięca”, „gazetka parafialna” i in.). Wśród propozycji dla wiernych z Kielc i Karczówki były także przedstawienia, słuchowiska, zjazdy „Wieczerników” i harcerzy, przeglądy chórów, festyny, plenery malarskie i fotograficzne. Było tego (i jest) – naprawdę dużo…

Organizacja duszpasterstwa obejmowała również tradycyjne formy: misje, rekolekcje, nowenny. Stałą formą były adoracje Najświętszego Sakramentu, spotkania różańcowe, nabożeństwa czerwcowe. Od wielu lat ważnym wydarzeniem stały się nabożeństwa Drogi Krzyżowej organizowane w każdy trzeci piątek miesiąca wzdłuż najstarszej miejskiej Kalwarii, zaznaczonej na mapach geodezyjnych już w XVII wieku. Przybiera ona szczególnie uroczysty charakter w Wielkim Poście, w piątek poprzedzający Niedzielę Palmową, gdy na modlitwie zbiera się społeczność Kielc wraz z księżmi biskupami. Od 1978 r. pallotyni objęli opieką duszpasterską Dom Pomocy Społecznej im. Jana Pawła II.

Dom rektoralny – nowe wyzwania

Dawna parafia św. Karola Boromeusza została ostatecznie podzielona – i wyodrębniły się trzy nowe: parafia Miłosierdzia Bożego na Czarnowie (1982), bł. Hiacynty i Franciszka (2000) oraz św. Wincentego Pallottiego (2002).

Od 2002 r. klasztor na Karczówce pełni rolę domu rektoralnego. Duszpasterstwo skoncentrowało się na pracy z młodzieżą, turystami oraz szeroko pojętą promocją miejsca. Ks. Tomasz Zaczkiewicz był odpowiedzialny za Ruch Światło-Życie, a ks. Wojciech Jurkowski był kapelanem harcerzy, co skupiało na Karczówce określone grupy ludzi i działania.

Rok 2010 przyniósł nowy rozdział w historii Karczówki. W fazie końcowej realizacji jest Pallotyńskie Centrum Dialogu, Wychowania i Promocji – Karczówka, które uzyskało akceptację oraz dofinansowanie. We wniosku czytamy: „Zespół klasztorny na Karczówce składa się z trzech murowanych budynków tj. kościoła, klasztoru i zabudowań klasztornych oraz gospodarczych, tworzy zwartą całość wraz z ogrodem otoczonym murem. Planowane jest, aby oferta Centrum dotarła do jak najszerszej grupy młodych ludzi z Polski i nie tylko (...). Karczówka jest miejscem historycznie i tradycyjnie wpisanym w historię Polski, Kielc i województwa świętokrzyskiego (...). Klasztor, który ma bogatą historię, znajduje się na terenie rezerwatu, interesującego pod względem geologicznym. Jest to chluba Kielc, odwiedzana przez turystów zorganizowanych, indywidualnych, miejsce spacerów rodzin z dziećmi. W klasztorze odbywają się również uroczystości kulturalne, spotkania, plenery. Przedmiotem projektu jest promocja gospodarcza i turystyczna regionu poprzez organizację imprez kulturalno-promocyjnych o zasięgu ponadregionalnym, którego elementem jest utworzenie „Pallotyńskiego Centrum Dialogu, Wychowania i Promocji – Karczówka”.

Wspólna troska, wspólna energia

Duchową posługę realizuje na Karczówce wspólnota pięciu księży pallotynów. Poza codziennymi pracami duszpasterskimi w kościele św. Karola Bormeusza każdy z pallotynów spełnia dodatkowe zadania. Ks. Wiesław opiekuje się działającym przy klasztorze zespołem „Soli Deo” i wraz z rektorem prowadzi bardzo popularne wśród przyszłych nowożeńców kursy przedmałżeńskie, ks. Jacek jest duszpasterzem Domu Pomocy Społecznej w Kielcach, ks. Romuald przygotowuje rekolekcje „Lectio divina”. Natomiast do obowiązków seniora ks. Ludwika należy codzienna spowiedź. Księża z Karczówki co roku angażują się też w „Noc Konfesjonałów” czy też organizację uroczystych procesji Bożego Ciała, nieodłącznie związanych od lat z klasztorem na Karczówce.

Gdy pytam ks. rektora Jana Oleszkę o priorytety, bez wahania mówi: współpraca z osobami świeckimi w animowaniu wspólnej troski o Kościół, „wchodzenie” z charyzmatem wszędzie, gdziekolwiek jest to możliwe, a poprzez zagospodarowanie różnych współczesnych obszarów – niejako wtórne prowadzenie do Boga. Zgodnie z tym zamysłem pallotynów z Karczówki otaczają świeccy – osoby związane z realizacją programu działania Pallotyńskiego Centrum Dialogu, Wychowania i Promocji. Nikodem Zygadło – szef promocji Karczówki zaprasza na wernisaże, koncerty, wieczory kolęd, czy (ostatnio) zrealizowany ciekawie wieczór Trzech Króli (była to mądra dyskusja „Betlejem jest wszędzie, dokąd zmierzamy” – na temat święta Trzech Króli, jego historycznej genezy i znaczenia w zmieniającym się świecie; było spotkanie z wolontariuszami, Msza św. oraz koncert chóru z Żytomierza. – Świadomie zrezygnowaliśmy z orszaków, parad i akcyjności, aby uniknąć powierzchownego przeżycia święta, a zamiast tego zaproponowaliśmy skupienie się na jego sensie, genezie – wyjaśnia ks. Oleszko). Panie Aneta i Sylwia o powiadają o nowym projekcie teatralnym, gazecie czy zainaugurowanym jesienią Ruchu Odnowy Kontemplacyjnej z „Wprowadzeniem do Modlitwy Głębi”. Przybliżają także ideę rekolekcji z postem św. Hildegardy, które wraz z warsztatami ruszają w Wielkim Poście. Kolejny duchowy projekt dla Karczówki to inicjatywa pastoralna „Nikodemowa noc” (z adoracją w ciszy i ciemności). Z kolei Szczęsny Wroński zaproponował cykliczne „Dialogi z Pallottim”. – Zachwycił mnie i sprawił, że często rozmawiam z nim w myślach, pojawiał się też w czasie rozmów z przyjaciółmi. Ta surowa, lecz pełna ciepła postać, która uczy służby Bogu i człowiekowi powraca do mnie i zachęca do poszukiwań – wyjaśnia Wroński.

Taka właśnie jest Karczówka. Każdy znajdzie tutaj coś dla siebie. Patrioci – monumentalne uroczystości upamiętniające powstańców styczniowych, krzyż na Bruszni czy miejsce zamordowania śp. ks. Ziółkowskiego; turyści – unikaty przyrody, skarby geologii, wyjątkowy widok na panoramę Kielc, dzieła sztuki sakralnej – np. posąg św. Barbary z jednolitej bryły galeny. Szukający ciszy – znajdą ciszę, szukający Boga – ścieżkę pod górę, po prostu do Niego. Taka właśnie jest Karczówka.

(więcej o działalności Księży Pallotynów na: www.karczowka.com)

* * *

Czy wiesz, że….

Pobernardyński klasztor z ośrodkiem turystycznym i kościołem rektoralnym zbudowano w miejscu dawnej kapliczki górniczej, gdzie niegdyś kwitł przemysł wydobywczy. Obiekt w 1624 r. erygował bp Marcin Szyszkowski jako wotum za ocalenie Kielc od zarazy. Karczówka to wzniesienie o wysokości 315 m n.p.m. znajdujące się w paśmie Kadzielniańskim, widoczne ze wszystkich punktów miasta. Niegdyś było to miejsce intensywnego wydobycia rud ołowiu oraz kamieniołomów.

W 1655 r. kościół i klasztor zostały ograbione i częściowo spalone przez Szwedów, co upamiętnia m.in. obraz przy wejściu do kościoła. Karczówka była miejscem spotkań i potyczek powstańców styczniowych oraz działań żołnierzy Armii Krajowej.

W następnym numerze zaprezentujemy Stowarzyszenie Apostolstwa Katolickiego – Księża Pallotyni, Dom na Podkarczówce