W strukturze Wielkiego Postu, który tworzył się przez wiele wieków, potrafimy dzisiaj zauważyć trzy warstwy. Najstarszą jest warstwa chrzcielna, związana z przygotowaniem katechumenów do przyjęcia sakramentów wtajemniczenia chrześcijańskiego. Z tego zrodziła się druga warstwa, pokutna, dla całej wspólnoty, która odnawiała swój związek zawarty z Bogiem. Był on bowiem często osłabiony przez grzech. Trzecia warstwa zrodziła się później, ale przyniosła dodatkowy motyw do podjęcia wysiłku nawrócenia przez wierzącego. Była to medytacja Męki i Śmierci naszego Pana. W XVIII i XIX wieku ta medytacja Pasji stała się dominującą myślą w czasie Wielkiego Postu. Dobrze rozumiana, też prowadziła do nawrócenia człowieka. Warto tutaj zwrócić uwagę na „Gorzkie żale” i Drogę Krzyżową. Bogactwo tej medytacji przejawia się w dużej liczbie pieśni pasyjnych w naszych śpiewnikach.

Kiedy dzisiaj Kościół odnawiał strukturę roku liturgicznego, powrócono jednak do długiej tradycji. Fundamentem naszego nawrócenia jest moc łaski, jaką otrzymaliśmy na chrzcie św. To ta łaska uzdalnia nas do słuchania Ewangelii i podjęcia drogi nawrócenia. Człowiek nie jest w stanie dokonać tego sam, dlatego staje obok Zbawiciela, cierpiącego za nasze grzechy, aby wraz z Nim pokonać grzech, zło, słabość w naszym życiu.

Cały Wielki Post zawiera te trzy drogi, ale w pierwszym okresie, do 5. niedzieli, Kościół mocniej akcentuje wezwanie do pokuty i nawrócenia. Od poniedziałku 5. tygodnia Wielkiego Postu ten akcent zostaje przesunięty na towarzyszenie Chrystusowi w Jego Męce i Śmierci. Ta mądra pedagogia Kościoła tworzyła się przez wieki i szkoda, że nie zawsze jest doceniana.