Reklama

Wszystko, co Polskę stanowi

Grzegorz Szyma

W związku z przypadającą 28 maja br. 38. rocznicą odejścia do wieczności Czcigodnego Sługi Bożego kard. Stefana Wyszyńskiego przypominamy artykuł, który został opublikowany w „Niedzieli” z datą 21 czerwca 1981 r. Był to trzeci numer „Niedzieli” w pierwszym roku wydawania tygodnika po 28-letniej przerwie, spowodowanej zniewoleniem komunistycznym. Pierwszy numer, z datą 7 czerwca 1981 r., ukazał się w czasie, gdy Ojciec Święty Jan Paweł II przebywał w klinice po zamachu na jego życie. Wtedy też zmarł kard. Stefan Wyszyński. Tekst, który przypominamy po 38 latach, to głęboka refleksja z ostatniego pożegnania Prymasa Tysiąclecia. Można tutaj zauważyć wielki kunszt literacki i głębię myśli autora – Tadeusza Szymy, który przez prawie 40 lat współpracował z „Niedzielą”.

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Za tą trumną szła cała Polska. Ta trumna szła przez całą Polskę. Z serca Ojczyzny – przez nasze serca. W głąb czasu – poprzez wieki i z głębi wieków – ku przyszłości. Pomieściła w sobie „wszystko, co Polskę stanowi”, całe dziedzictwo nazwane tym imieniem. Skromna, prosta trumna, jakże mała w ludzkim zalewie, pośrodku ogromnego placu, na szerokich ulicach... Unosząc ją na swych ramionach, podejmowaliśmy spuściznę, którą On ocalił i pomnożył. Dźwigaliśmy brzemię „wielkiego zbiorowego obowiązku”, o którym nam zawsze przypominał, który tak jasno i dobitnie określał, przy którym się przez całe życie trudził ponad miarę – za nas wszystkich, za naród cały – a teraz nam samym powierzył. Zwykła trumna jednego z najbardziej zwykłych ludzi, jakich wydał nasz wiek, jacy wyróżnili się w ojczystych dziejach. Czym była dla otaczających ją tłumów, dla milionów – w kraju i na świecie – garnących się do niej w trwożnej żałobie i „w nadziejnej otusze”? Wszystkim bez mała, bo wszyscy na niezliczone sposoby odmieniali we własnych przeżyciach jej symbolikę, czerpiącą z całej naszej historii i kultury. Mnie, tam, na placu Zwycięstwa, górująca nad głowami rodaków, zdała się w pewnym momencie szańcem niepodległości. Niepokonaną redutą każdego z nas – w samotności i we wspólnocie. Niezdobytym szańcem Kościoła, narodu i państwa. Pomieściło się w niej „wszystko, co Polskę stanowi”, lecz przecież nie dlatego, żeśmy mieli skarb ten pochować. Po to jedynie, by go osłonić, byśmy mogli go objąć – wzrokiem, myślą, spracowanymi rękoma – podźwignąć i przekazać innym.

Ten pogrzeb nie był rozstaniem. Pożegnaniem jedynie, które określa nowy rodzaj obecności, będącej dotykalną rzeczywistością, a nie złudzeniem. A zarazem był spotkaniem uobecniającym to wszystko, co łączy nas w jedną wielką rodzinę. Solidarnie, ofiarnie zespoloną wokół wartości cenniejszych niż życie. Ale w imię życia właśnie. Wbrew śmierci.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Reklama

Był to ostatni królewski pogrzeb w Polsce. Królewski w swym majestacie, dostojeństwie i prostocie. Bo przecież nie w przepychu. Przy całej jego wspaniałości powiedzieć trzeba: skromny pogrzeb. Nie zbudowano okazałego „castrum doloris” – okryty amarantową materią katafalk zdawał się wręcz ascetyczny w wyrazie. Nie naśladowano świetnego ceremoniału historycznego – „ordo funebris regis Poloniae”. Jedynym bogactwem tego pogrzebu były kwiaty. Tysiące wiązanek i bukiecików, niezliczone ilości pojedynczych kwietnych łodyg zasłały trasę przejścia konduktu: Krakowskie Przedmieście, Królewską, plac Zwycięstwa i plac Zamkowy, Świętojańską wreszcie. Jak wtedy, przed dwoma laty. Ale tylko niewiele z nich mogło przetrwać w swym kruchym pięknie do czasu nadejścia trumny, choć ludzie niosący setki wieńców w żałobnym orszaku stąpali ostrożnie. Reprezentowali tu całą Polskę, więc jak ogarnąć tę różnorodność, jak ją określić? Wyliczać robotnicze i ludowe stroje, odpisywać dedykacje z żałobnych szarf? Z innego zresztą punktu obserwacyjnego – z miejsca usytuowania delegacji „TP” i „Znaku”, blisko czoła kwietnego pochodu, można było zidentyfikować zaledwie cząstkę. Z daleka natomiast rzucał się w oczy napis na wysokim białym transparencie: „Takiego Ojca, Pasterza i Prymasa Bóg daje raz na 1000 lat”.

Wszystkie niemal te wspaniałe wieńce złożono w końcu innym zmarłym. Rozniesiono je po ulicach Warszawy, pod tablice upamiętniające miejsca straceń i powstańczych walk. Okryto nimi cokół kolumny Zygmunta... Maleńką cząstkę doniesiono do krypty. Taki był ostatni, iście monarszy gest wielkiego przywódcy ludu – prawdziwie ludowego Prymasa, którego królewskość była przez trzydzieści parę lat ostoją republiki w naszym kraju. Przez długie lata jedyną, a zawsze – najtrwalszą. Nie ma nic paradoksalnego w fakcie, że ostatnio w Polsce był On najpotężniejszym rzecznikiem i obrońcą demokratyzmu. Wszak swoim życiem doprowadził do zupełnej krystalizacji najszlachetniejszy nurt narodowej tradycji, z której się zrodził: demokratycznej, patriotycznej, a zarazem religijnej. Nawet Jego pochodzenie społeczne jest pod tym względem bardzo znamienne. Drobna, zagrodowa szlachta, której ethosu był dziedzicem i wyrazicielem w pokoleniu „późnych wnuków”, stanowiła niegdyś w społeczeństwie polskim element najbardziej wartościowy. Z tej właśnie warstwy rekrutowali się najliczniej szeregowi obrońcy wolności, wiary, obyczaju, „wszystkiego, co Polskę stanowi”. Z jej szeregów wyszedł legion bezimiennych bohaterów wraz z elitą wielkich przywódców narodu. Nieprzypadkowo taki też był rodowód człowieka, nad którego trumną mówimy: Defensor Patriae.

Reklama

Ten pogrzeb był chwalebnym uwieńczeniem wspaniałego, także przez swą owocność, życia. Trudnego, pełnego cierpień i udręki, lecz można zaryzykować – szczęśliwego jak rzadko. Bo nic w tym życiu nie było daremne. Nawet patrząc tylko zwyczajnie po ludzku – a trudno całkiem abstrahować od ziemskiego widzenia – zdumieć się trzeba obfitością tego żniwa. To prawda, że dane Mu było zebrać jedynie garść życiowego plonu, ale jakże obfitą! A czyż komukolwiek jest dane radować się docześnie pełnią owocobrania po najdłuższym choćby życiu? To oczywiste, że odszedł od nas w chwili przełomowej, wyjątkowo trudnej i skomplikowanej. Pełnej nadziei, ale i lęku przed możliwością niewyobrażalnej katastrofy. Wiemy, że nikt nie jest w stanie zastąpić Go całkowicie w tak wyjątkowej roli, jaką odgrywał przez trzydzieści parę lat naszych powojennych dziejów. Lecz przecież czerpiemy z Niego otuchę. Budujemy się wewnętrznie, umacniamy również tym, czym obdarował nas przez swoją śmierć i swój królewski pogrzeb. Przez tę niezrównaną uroczystość, w której uczestniczyła cała Polska. Przez misterium, podczas którego opromienił Ojczyznę blaskiem potęgi i chwały, przydał jej swego majestatu, a każdemu z nas – poczucia godności i siły. Więc mimo bólu po stracie tak dotkliwej, mimo lęku i żałoby nie szliśmy za tą trumną zdruzgotani. W niezwykłym skupieniu i powadze, w ciszy i modlitewnych szeptach, w powiewie czarnych wstążek na drzewcach niezliczonych sztandarów – cechowych, „Solidarności”, harcerskich i Bóg wie jakich jeszcze, które stanęły szpalerem przed żałobną procesją, w bolesnym śpiewie i rozkołataniu dzwonów, ukradkowym ronieniu łez i głośnym szlochu; i jeszcze we wszystkim, czego opisać nie sposób, a co stworzyło nieporównywalną z niczym atmosferę tej wielogodzinnej ceremonii – dokonywało się powoli nasze dziejowe dojrzewanie. Przez lata żyliśmy w cieniu Jego autorytetu. Wielkiego autorytetu, który jest ludziom zawsze potrzebny, choć przecież trwającego po to, byśmy dorośli do samodzielności. Żałobny pochód setek tysięcy przez ulice i place Warszawy – od pokarmelickiego kościoła po papieski Krzyż Zwycięstwa i potem do katedry – był marszem do moralnej i obywatelskiej dojrzałości, której uczył nas zmarły Ksiądz Prymas. Nie byliśmy w tym marszu sami. Czuliśmy Jego obecność i wiedzieliśmy, że mimo śmierci nigdy nas nie opuści. Że nasze sieroctwo nie będzie nigdy dosłowne. Czuliśmy również obecność Tego, który pod ojcowską pieczą Prymasa dał nam najlepszy przykład synowskiego dorastania do samodzielności i który teraz, z rzymskiej kliniki, pokrzepiał nas słowami ojcowskiej miłości, wyciągając ku nam opiekuńcze ramiona.

Reklama

Skończyła się Msza św. żałobna uświetniona uczestnictwem wielu kardynałów i biskupów, pamiętna także z tego powodu, że osobisty wysłannik naszego Papieża, mons. Casaroli, przemówił do nas po polsku i że kard. Macharski odczytał homilię Ojca Świętego. Zakończył się ożałobiony kirem, pożegnalny pochód. Gdy unoszona na coraz to innych ramionach – w solidarnej sztafecie pokoleń, wszystkich stanów i zawodów – jasnobrązowa trumna niknęła we wnętrzu staromiejskiej katedry, nad wysokimi sterczynami gotyckiej świątyni, nad wieżami kościołów i skromnymi dachami Starówki zapadał powoli pogodny zmierzch. Bez lęku oczekiwaliśmy nadchodzącej nocy. Tysiące ludzi trwało na placu Zwycięstwa, by wysłuchiwać radiowej transmisji z finału uroczystości, którego nie mogli już objąć wzrokiem. Kierując przeto oczy ku ciemniejącemu niebu, iluż z nich myślało wówczas, że oto Bogurodzica osłania matczynym płaszczem swoje miasto i swe ziemskie królestwo, któremu na imię Polska.

Reklama

„Niedziela” nr 3, Rok XXIV, 21 czerwca 1981 r.

Tadeusz Szyma
Poeta, publicysta, krytyk filmowy, scenarzysta, reżyser, dziennikarz prasowy, wykładowca akademicki. Zmarł w Krakowie 5 kwietnia 2019 r.

* * *

Tadeusz Szyma, osiem wierszy dla kardynała stefana wyszyńskiego

Aresztowanie
25 września 1953, piątek

Późnowieczorna pustka na Miodowej –
Już noc zapadła w ruinach Warszawy,
ale sen pierzcha
spod przymkniętych powiek,
gdy nagle łomot wśród zbójeckiej wrzawy.

To po Prymasa w ceratach panowie
przyszli, za klamkę u bramy targając –
Pies Baca tylko broni przed tą zgrają,
jak Piotr, co ucho odciął Malchusowi.

W nieznaną drogę brewiarz i różaniec
za cały bagaż... nic więcej z zakrystii –
Daremny areszt, bo wolnym zostanie
ten, co za pęta ma vinculum Christi.

* * *

Na więziennych drogach

Rywałd, Stoczek Klasztorny,
Prudnik i Komańcza –
stacje więziennej drogi...
od krańca do krańca
zniewolonej Ojczyzny...
Warmia, Śląsk,
Bieszczady –
od przemocy bezsilnej,
od zdrady do zdrady.

Pod tyloma krzyżami nie upadł ni razu,
wciąż modląc się za wrogów,
szukając wyrazu dla nadziei,
co świta nawet wbrew nadziei...
I znalazł ją w tych ślubach,
które z nami dzieli.

Reklama

* * *

Pusty fotel
26 sierpnia 1956

Milion pielgrzymów na Twoje wezwanie,
Ojcze Narodu, szło na Jasną Górę,
by swej Królowej złożyć ślubowanie,
jak Jan Kazimierz przed laty,
i murem stanąć za uwięzionym...
Na jego przybycie
czekał wciąż pusty fotel
na klasztornym Szczycie.

On spisał dla rodaków tej przysięgi rotę,
co z Maryją prowadzi do samego Boga
i przed śmiertelnym ochroni ich grotem
bezbożnej złudy nowomodnych pogan.

Ten fotel jednak pusty nie pozostał,
On mocą swego ducha go wypełnił.
Nieobecny, miał rację –
na historii rojstach
już z odmianą pogody
zbliżał się październik.

* * *

Tamten pogrzeb

Cała Polska szła za tą trumną
bo żegnała Ojca Ojczyzny
Szopenowskie cichło notturno
gdy sięgała ołtarzowej pryzmy

W głuchej ciszy głos z Watykanu
ból rannego w zamachu Papieża
Jakże trudno nam zawierzyć Panu
i jak trudno grozie nie dowierzać

Wolno zmierza kondukt do katedry
Marsz żałobny dysonansem rani
lecz w pamięci rozbrzmiewa jak niegdyś
Zawierzenie Jasnogórskiej Pani

* * *

Z Prymasem po latach

Był taki rozmiar dziejowego zła,
którego żaden naród by nie uniósł,
dlatego trzeba było tak jak ja
powiedzieć głośno:
Dosyć. Non possumus!

I był krąg światła w najczarniejszą noc,
która całunem zła kraj cały kryje...
Z tego Obrazu – otucha i moc,
w nim znak zwycięstwa zawsze
przez Maryję.

* * *

Homagium
22 października 1978, Plac Świętego Piotra w Rzymie

Sunie wąż kardynałów do tronu Papieża,
który na nim od dzisiaj
służbę swą zaczyna –
Idą z hołdem i Prymas Polski
wśród nich zmierza,
jak korny syn do ojca i ojciec do syna.

Reklama

Jest już blisko, podchodzi,
wzruszony przyklęka,
przygarbiony ciężarem
historycznej chwili,
by w opiekuńczych nagle
znalazłszy się rękach,
ku nim z czułą miłością
głowę swą pochylić.

Tak zastygli w pamięci,
w braterskim uścisku,
w obiektywie kamery,
pod dłutem rzeźbiarza –
I będzie po wsze czasy,
pochylony nisko,
Wielki Prymas homagium swe
wiernym powtarzać.

* * *

Koronacje

Matko nasza, poraniona,
z lipowej ikony,
zaciążyły Ci na skroniach
złociste korony.

Wpierw królewskie,
wnet papieskie,
i blasku przydały
ciemnym rysom,
budząc respekt
nawet wśród zuchwałych
bluźnierców...

A teraz
jeszcze nam potrzeba
innym wieńcem koronować
Panią widną z Nieba.

Bo nasz każdy okruch dobra
cenniejszy niż złoto,
niech więc wszystkie z nich –
Twój Obraz łańcuchem oplotą!

* * *

Epitafium

Bo to Prymasa
najjaśniejsza chwała –
dziś też to trzeba rzec
otwartym tekstem –
że gdy Ojczyzna tego
wymagała, nie tylko Ojcem
dla niej był,
lecz – Interrexem.

Wiersze Tadeusza Szymy dedykowane kard. Stefanowi Wyszyńskiemu wkrótce zostaną opublikowane w wydaniu książkowym wraz z archiwalnymi fotografiami.

Książka ukaże się nakładem Stowarzyszenia Wspólnota Gaude Mater w Częstochowie.

Podziel się:

Oceń:

0 0
2019-05-21 13:10

Wybrane dla Ciebie

Pogrzeb bez Mszy św. w czasie Triduum Paschalnego

Eliza Bartkiewicz/episkopat.pl

Nie wolno celebrować żadnej Mszy świętej żałobnej w Wielki Czwartek - przypomina liturgista ks. Tomasz Herc. Każdego roku pojawiają się pytania i wątpliwości dotyczące sprawowania obrzędów pogrzebowych w czasie Triduum Paschalnego i oktawie Wielkanocy.

Więcej ...

Historia według Kossaka

2024-03-28 10:54

fot. Armando Alvarado

Mało która postać historyczna odcisnęła tak mocno swój ślad w dziejach świata, i tak bardzo wpływa na wyobraźnię współczesnych ludzi, jak Napoleon. Pisano o nim książki, wiersze, kręcono filmy, ale bodaj żadne z tych dzieł nie jest tak wymowne jak obraz Wojciecha Kossaka poświęcone temu geniuszowi wojny.

Więcej ...

Zobaczyć Chrystusa w bliźnim

2024-03-28 19:26

Ks. Wojciech Kania/Niedziela

W Wielki Czwartek przy wielkanocnym stole w Miejskim Ośrodku Sportu i Rekreacji w Tarnobrzegu spotkali się ludzie starsi, samotni i bezdomni.

Więcej ...

Reklama

Najpopularniejsze

Triduum Paschalne - trzy najważniejsze dni w roku

Triduum Paschalne - trzy najważniejsze dni w roku

Przerażające dane: 1937 osób między 15. a 17. rokiem...

Wiadomości

Przerażające dane: 1937 osób między 15. a 17. rokiem...

Tajemnica Wielkiego Czwartku wciąga nas w przepastną...

Wiara

Tajemnica Wielkiego Czwartku wciąga nas w przepastną...

Postawiono zarzuty ks. Michałowi O.

Kościół

Postawiono zarzuty ks. Michałowi O.

Bratanek Józefa Ulmy o wujku: miał głęboką wiarę,...

Kościół

Bratanek Józefa Ulmy o wujku: miał głęboką wiarę,...

Jak przeżywać Wielki Tydzień?

Wiara

Jak przeżywać Wielki Tydzień?

Przewodniczący KEP: rozpoczynamy dziewięcioletnią...

Kościół

Przewodniczący KEP: rozpoczynamy dziewięcioletnią...

Abp Galbas: Mówienie, że diecezja sosnowiecka jest...

Kościół

Abp Galbas: Mówienie, że diecezja sosnowiecka jest...

W internecie pojawiło się nieznane dotąd nagranie...

Kościół

W internecie pojawiło się nieznane dotąd nagranie...