W trzecim dniu pielgrzymki do Polski w 1991 r. Jan Paweł II gościł w Lubaczowie, gdzie podczas Mszy św. odprawionej na miejscowym stadionie wygłosił homilię poświęconą przykazaniu: „Pamiętaj, abyś dzień święty święcił”.

Społeczny wymiar świętości

Papież zaskoczył oryginalnym podejściem do trzeciego przykazania Dekalogu. Zwrócił mianowicie uwagę, że kiedy Bóg mówi: „Pamiętaj, abyś dzień święty święcił”, Jego słowo dotyczy nie tylko jednego dnia w tygodniu. Dotyczy ono całego charakteru życia chrześcijanina, którego nieodzownym elementem jest wymiar świętości, przypomniany przez Boga słowami: „Bądźcie świętymi, ponieważ Ja sam jestem święty” (Kpł 11, 44). Ten wymiar świętości jest nieodzowny nie tylko dla człowieka, aby bardziej „był” i bardziej realizował swoje człowieczeństwo, ale także dla narodów i społeczeństw. Słowa papieża można odczytać w ten sposób, że świętość pojedynczego człowieka ma pozytywny wpływ na jakość społeczeństw i narodów.

Starsi czytelnicy Niedzieli zapewne pamiętają, że w 1991 r. kiedy papież przybył do Polski, znalazł się w centrum ostrego sporu ideologicznego. Jednym z głównych tematów był wówczas lansowany przez lewicę postulat neutralności światopoglądowej państwa.

Swoim nauczaniem Ojciec Święty wzmocnił argumentację Kościoła w tym sporze. Podkreślił mianowicie, że Bóg chce swoją świętością ogarnąć nie tylko pojedynczego człowieka, rodziny i wspólnoty, ale również całe narody i społeczeństwa.

„Dlatego postulat neutralności światopoglądowej – mówił Jan Paweł II w Lubaczowie – jest słuszny głównie w tym zakresie, że państwo powinno chronić wolność sumienia i wyznania wszystkich swoich obywateli, niezależnie od tego, jaką religię lub światopogląd oni wyznają. Ale postulat, ażeby do życia społecznego i państwowego w żaden sposób nie dopuszczać wymiaru świętości, jest postulatem ateizowania państwa i życia społecznego i niewiele ma wspólnego ze światopoglądową neutralnością”.

W tym miejscu Jan Paweł II użył niepodważalnego argumentu: przypomniał poprzednie kilkadziesiąt lat, kiedy katolicy w Polsce doświadczali getta z powodu wojującego ateizmu, niedopuszczającego sacrum do życia publicznego i ograniczającego prawa ludzi wierzących.

Cały tydzień uczynić świętym

Papież przypomniał, że niedziela, dzień zmartwychwstania Chrystusa, jest dla Jego wyznawców dniem szczególnie świętym. „W dniu tym gromadzimy się wszyscy wokół ołtarza, ażeby zaczerpnąć ze świętości Chrystusa i ażeby cały nasz tydzień uczynić świętym” – wyjaśnił pięknie.

Przypomniał, że w Eucharystii uobecnia się niepojęta miłość, okazana nam przez krzyż Chrystusa, który oddał za nas życie. „Dzisiaj, kiedy część katolików zaczyna zaniedbywać coniedzielną Mszę św., trzeba nam sobie przypomnieć szczególnie o tajemnicy tej Bożej miłości, którą zostaliśmy obdarzeni w Chrystusie i która się uobecnia na Jego ołtarzu. Nie łudźmy się: odchodząc od źródeł miłości i świętości, odchodzi się od samego Chrystusa” – przestrzegał Jan Paweł II.

Kluczowe znaczenie dla życia wiarą

Tyle homilia w Lubaczowie, która zawiera zaledwie ułamek nauczania papieskiego o trzecim przykazaniu Dekalogu. Siedem lat po wizycie w Polsce, 7 lipca 1998 r. Jan Paweł II wydał świetny list apostolski pt. Dies Domini. Dokument ten zachował aktualność w każdym swoim wersecie.

Nietrudno się domyślić powodów jego opublikowania. Z treści listu można odczytać, że papieża niepokoi zjawisko zatracania pierwotnego sensu niedzieli, traktowanie jej jako zakończenie tygodnia i dzień wypoczynku. Takie podejście zacieśnia horyzont człowieka, nie pozwala mu dojrzeć nieba.

Papież dostrzega presję środowiska, która odciąga chrześcijan od religijnego przeżywania dnia Pańskiego. Dlatego mówi wyraźnie:

„Człowiek wierzący, jeśli nie chce ulec naciskowi środowiska, musi znajdować oparcie w chrześcijańskiej wspólnocie. Jest zatem konieczne, aby sobie uświadomił, jak kluczowe znaczenie dla jego życia wiary ma zgromadzenie niedzielne. Jest naprawdę sprawą najwyższej wagi, aby każdy chrześcijanin uświadomił sobie, że nie można żyć wiarą i w pełni uczestniczyć w życiu chrześcijańskiej wspólnoty, jeśli nie bierze się regularnie udziału w niedzielnym zgromadzeniu eucharystycznym”.

We wstępie listu Jan Paweł II powtarza za homiletą z IV wieku, że „dzień Pana” jest „panem dni”, a za św. Hieronimem – że „niedziela to dzień zmartwychwstania, to dzień chrześcijan, nasz dzień”. Niedziela, według Ojca Świętego, jest świętem pamięci Boga o człowieku o wiele bardziej niż człowieka o Bogu.

Żeby uzmysłowić ważność tego dnia, papież przypomina „absolutną niepowtarzalność” wydarzenia, jakim jest Zmartwychwstanie, które stanowi „samo centrum tajemnicy czasu”. Do Chrystusa bowiem – powtarza Ojciec Święty słowa z liturgii Wigilli Paschalnej – „należy czas i wieczność”.

„Dlatego – kontynuuje – wspominając nie tylko raz w roku, ale w każdą niedzielę dzień zmartwychwstania Chrystusa, Kościół pragnie wskazywać każdemu pokoleniu to, co stanowi zwornik całej historii, w którym tajemnica początków spotyka się z tajemnicą ostatecznego przeznaczenia świata”.

„Dusza” dni

Papież zachęca, aby niedzielę przeżywać w atmosferze radości. Niedziela, „rozumiana jako dzień zmartwychwstałego Pana, w którym świętuje się Boże dzieło stworzenia i dzieło «nowego stworzenia», jest w szczególny sposób dniem radości, więcej – dniem sprzyjającym kształtowaniu w sobie postawy radości przez odkrywanie jej prawdziwych cech i głębokich korzeni” – twierdzi Ojciec Święty.

Choć Kościół przywiązuje ogromną wagę do zachowywania dnia Pańskiego i traktuje to jako ścisły obowiązek, to jednak – podkreśla Jan Paweł II – praktyka ta nie powinna być odbierana jako nakaz, ale „przede wszystkim jako potrzeba wpisana w samą istotę chrześcijańskiej egzystencji”.

Papież mówi: „Jest naprawdę sprawą najwyższej wagi, aby każdy chrześcijanin uświadomił sobie, że nie może żyć wiarą i w pełni uczestniczyć w życiu chrześcijańskiej wspólnoty, jeśli nie bierze regularnie udziału w niedzielnym zgromadzeniu eucharystycznym. Jeżeli w Eucharystii urzeczywistnia się owa pełnia kultu, który ludzie winni oddawać Bogu i którego nie można porównać z żadnym innym doświadczeniem religijnym, to szczególnie wyraźnie ujawnia się to właśnie w niedzielnym spotkaniu całej wspólnoty, posłusznej głosowi Zmartwychwstałego, który ją zwołuje, aby dać jej światło swego słowa i pokarm swojego Ciała jako trwałe sakramentalne źródło odkupienia. Łaska wypływająca z tego źródła odnawia ludzi, życie i historię”.

Jan Paweł II zaleca, aby nie poddawać się naciskom kultury, która wprawdzie zapewnia korzystanie z dobrodziejstwa czasu wolnego, ale często oferuje rozrywki o wątpliwej wartości moralnej. Chrześcijanin natomiast ma być „głęboko przeświadczony o nowości i oryginalności niedzieli jako dnia, w którym ma świętować zbawienie swoje i całej ludzkości”. Papież pointuje: „Jeśli niedziela jest dniem radości i wypoczynku, to wynika to właśnie z faktu, że jest «dniem Pańskim», dniem zmartwychwstałego Chrystusa”.

Tak przeżywana niedziela staje się „duszą” pozostałych dni. W tym sensie Ojciec Święty odczytuje słowa pisarza starochrześcijańskiego – Orygenesa, według którego doskonały chrześcijanin „zawsze żyje w dniu Pańskim, zawsze świętuje niedzielę”.

Nauczanie Jana Pawła II jeszcze się nie skończyło. Jego recepta na uzdrowienie naszego przeżywania niedzieli zachowuje wciąż datę ważności.