Był 1980 r., jako młodziak pojechałem na konkurs muzyczny do Paryża, a co gorsza z kolegami byliśmy tak zuchwali, że go wygraliśmy. Oczywiście, w wolnych chwilach, wyposażeni w przydziałowe 10 dolarów, przemierzaliśmy miasto, które było dla nas – wychowywanych w siermiężnej komunie – jak plener z Gwiezdnych wojen. I tak, szwędając się z kolegą, poklejeni sokiem z ananasa (pierwszy raz widziałem „na żywo” całego), weszliśmy do katedry Notre Dame. Tłum zwiedzających nie sprzyjał kontemplacji, ale... miał tam akurat próbę przed wieczornym koncertem chór z uniwersytetu w Oxfordzie. Ta fuzja doznań estetycznych wbiła mnie w katedralną ławkę. W to samo miejsce trafiałem potem wielokrotnie przy okazji rozmaitych koncertów i spektakli. Kiedy na początku XXI wieku usłyszałem ćwiczącego organistę tytularnego tej świątyni – Olivera Latry’ego, osłupiałem. To był kompletnie inny rodzaj artykulacji, znacznie odważniejsze decyzje w rejestracji instrumentów, efektowniejsze, osadzone w naszych czasach. Muzyka nie dla muzyków, a dla słuchaczy. Jest taka płyta Midnight at Notre-Dame. Organ Transcriptions – Mozart, Bach, Wagner, Liszt, Berlioz, Prokofiew, Rachmaninow. Wystarczy posłuchać Preludium fortepianowego op. 3 No. 2 tego ostatniego (w którym kompozytorowi śni się, że został pochowany żywy i słyszy cmentarne dzwony), aby zrozumieć, jak inne od polskiej szkoły organowej jest to granie. Jeśli dodam, że jest ono osiągalne w technologii SACD (wielokanałowej) i tradycyjnym CD, to jedynie napomknę, że jakość tego jest wręcz audiofilska. W czasach, kiedy czekamy, aby ten genialny instrument ponownie zabrzmiał (szczęśliwie ocalał z pożogi), możemy posłuchać, jak o północy w Paryżu wiatr odbija się w nawach, wielkich oknach. To wręcz magia.

Ale czy to najbardziej zaskakujące, przypadkowe doświadczenie? Zdecydowanie nie. Pewnego lata jako krytyk odwiedziłem Gdynię i tamtejszy festiwal Gdynia Summer Jazz Days. Gdy odsypiałem nocne wędrówki po jazzowych klubach, nagle gdzieś z zaświatów usłyszałem The Peacocks Jimmy’ego Rowlesa. Frazowanie Branforda Marsalisa, barwę instrumentu... Muzyka płynęła z nieba, czyli... z sufitu. Jak to możliwe? Branford dostał pokój dokładnie nade mną. Gdy opowiedziałem mu tę historię w styczniu, odpowiedział: „Kurcze, dobrze, że nie przyszedłeś i mi... (tu padły słowa nieprzystające do naszego tygodnika)”. A ja byłem w siódmym niebie.

Największa niespodzianka przytrafiła mi się jednak w Bilbao. Między spektaklami mieliśmy dzień wolny. W tamtejszym teatrze tego dnia koncertowali mistrzowie spod szyldu I Musici. To był czas, w którym spływały na nich wszelkie laury, płyty brylowały w zestawieniach krytyków, kochali je melomani. Ale to doświadczenie innej kategorii niż to, co Szef wszystkich szefów przygotował mi w drodze z obchodów 60. rocznicy bitwy o Monte Cassino. Otóż gdy zakończyły się oficjalne obchody – uroczysta Msza św., zwiedzanie klasztoru i obiad z władzami Włoch i Polski – moi włoscy przyjaciele, opiekunowie z Ferrentino, nagle zjechali limuzyną z głównej drogi i gdzieś po kilku kilometrach dojechaliśmy pod wielkie opactwo Cystersów. Tysiące papieskich dokumentów, często z XVI i XVII wieku, manuskrypty muzyki liturgicznej i szemrząca gdzieś cicho z głośników muzyka – chorał gregoriański... Doświadczenie iście mistyczne. Boska nuta znalazła mnie i tam.