Na przestrzeni lat w szkołach zmieniały się programy, podręczniki i listy lektur. Nie zmienił się natomiast nadmierny ciężar zeszytów, książek i pomocy szkolnych dźwiganych przez uczniów w plecakach, teczkach i torbach. Problem, który znany był za czasów dziadków, potem rodziców, dotyczy również kolejnego pokolenia dzieci i młodzieży. Kilka lat temu minister edukacji narodowej zainaugurował w jednej z warszawskich szkół akcję edukacyjną Ogólnopolski Dzień Tornistra, której celem jest zwrócenie uwagi na ciężar plecaków noszonych przez uczniów do i ze szkoły. Nie skończyło się na akcji – zostały wydane rozporządzenia obligujące dyrekcje do zapewnienia uczniom w szkole miejsca na pozostawienie podręczników i przyborów szkolnych, np. szafek lub półek do indywidualnego użytku.

Badania przeprowadzone w kilku śląskich szkołach, w grupie 332 uczniów w wieku od 6 do 9 lat, świadczą, że sprawa nie wygląda dobrze. W badanej grupie najmłodszych uczniów waga tornistra wraz z zawartością zmieniała w poszczególnych dniach, a średnio wynosiła 3,57¹0,58 kg. Najcięższy tornister w tej grupie dzieci ważył 6,63 kg! Także w ocenie 77% rodziców spakowane tornistry ich dzieci były ciężkie.

Pojawia się pytanie: jaka powinna być dopuszczalna waga uczniowskiego tornistra z zawartością? Zalecenie Głównego Inspektora Sanitarnego mówi, że waga tornistra nie powinna przekraczać 10-15% masy ciała jego właściciela. Autorki wspomnianego badania przekonują, że zalecenie to za mało. Powinna zostać ustanowiona obligatoryjna norma, a jej granica powinna wynosić 10% masy ciała ucznia. – W większości krajów europejskich ciężar tornistra o masie względnej przekraczającej 10% uznawany jest za szkodliwy dla zdrowia, gdyż może prowadzić do wad postawy i bólu kręgosłupa – uważa współautorka badania dr n. med. Jolanta Malinowska-Borowska, adiunkt w Zakładzie Toksykologii i Ochrony Zdrowia w Środowisku Pracy, Wydziału Nauk o Zdrowiu w Bytomiu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego.

Co sprawia, że uczniowskie tornistry są przeciążone? Problem zaczyna się od wagi samego tornistra. Z przeprowadzonego badania wynika, że oprócz lekkich, ważących mniej niż kilogram, tornistrów, zdarzają się modele ważące nawet 2,5 kg. Rodzice, pytani o kryteria decydujące o wyborze plecaka, najczęściej wskazują: usztywnienie jego tylnej ścianki, obecność wielu przegródek, kolor i markę. Warto jednak, by przy wyborze plecaka uwzględniano również jego wagę, a takie kryterium zadeklarowało tylko 15% rodziców.

Zawartość tornistra to książki i zeszyty, a także: przybory do wychowania plastycznego i technicznego, obuwie zmienne, strój na w-f, drugie śniadanie, telefon komórkowy, tablet, a często także dodatkowe „skarby”. U dzieci z najmłodszych klas konieczne jest sprawdzanie przez rodziców zawartości plecaka i eliminowanie zbędnych przedmiotów. Ciekawostką jest, że z przeprowadzonego badania wynika, iż dziewczynki mają tendencję do zabierania do szkolnych plecaków większej liczby przedmiotów niż chłopcy.

Zagrożenia, które wynikają z noszenia na plecach nadmiernego balastu, są znane. Na bieżąco to większe zmęczenie i niedotlenienie, a w dalszej perspektywie – wady postawy, bóle pleców i kolan. Początek roku szkolnego, spotkania z rodzicami to dobry czas, by zadbać w szkole o miejsce, w którym można pozostawić obuwie zmienne, strój do wychowania fizycznego itp. Warto przypomnieć nauczycielom, by na zakończenie lekcji informowali, czy podręcznik będzie potrzebny w domu, czy też można zostawić go na półce w szkole. Kolejny Ogólnopolski Dzień Tornistra przypada 1 października. Może uda się do tego czasu opracować strategię zredukowania ciężaru noszonego codziennie przez uczniów do i ze szkoły. /akw