Małgorzata Imiołek w publikacji „Dziedzictwo niedoceniane. Chłopskie budownictwo kamienne na Kielecczyźnie od poł. XIX w. do lat 50. w. XX” (Muzeum Wsi Kieleckiej, Kielce 2022) na podstawie licznych kwerend archiwalnych i badań terenowych realizowanych w oparciu o programy badawcze, po spenetrowaniu kilkudziesięciu wsi w 26 gminach ówczesnych województw (do 1999 r.), tzn. kieleckiego, częstochowskiego, krakowskiego i tarnobrzeskiego, występowanie oryginalnego kamiennego budownictwa chłopskiego lokalizuje w 76 wsiach. Pozwoliło to na wyłonienie czterech obszarów, na których najliczniej zachowała się wiejska zabudowa kamienna sprzed 1939 r.: secemińskiego, busko-chmielnickiego, pińczowskiego, morawickiego.
Układ przestrzenny każdej wsi jest wynikiem procesów historycznych, gospodarczych i czynników społecznych. Znaczący udział w kształtowaniu osad miały także miejscowe warunki naturalne – ukształtowanie terenu, rodzaj gleb, obecność wody. Kielecczyzna, dzięki zróżnicowaniu geologicznemu należy do regionów Polski szczególnie uprzywilejowanych pod względem różnorodności budulca, w tym naturalnego kamienia budowalnego. Stosowano m.in. wapienie dewońskie i marmury tzw. techniczne, wapienie jurajskie, wapienie piaszczyste kredowe, różnorodne piaskowce.
Pomóż w rozwoju naszego portalu
Kamień był tanim, wręcz najtańszym budulcem, a przy tym dostępnym, trwałym i niepalnym. Miejscowa ludność wiedziała, skąd kamień wydobywać i jak go obrabiać. Tradycyjna architektura ludowa jeszcze do lat 80. XX wieku była na Kielecczyźnie bogata i różnorodna.
Należy pamiętać, że w naszym regionie najdłuższą tradycję w dziejach budownictwa murowanego miały obiekty sakralne, które wpisywały się w architektoniczny obraz wsi.
