Koncertem muzyki organowej i mało znanym utworem Msza B - Dur "Terezjańska" Josepha Haydna zainaugurowano tegoroczny XII Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej w Bazylice Ojców Bernardynów w Leżajsku. Ucztę dla melomanów poprzedziła Msza św., podczas której przewodniczący uroczystościom abp Ignacy Tokarczuk poświęcił odrestaurowane słynne leżajskie organy.
Inauguracja Festiwalu (31 maja br.) zbiegła się w czasie z zakończeniem, po blisko trzech latach, żmudnego remontu słynnych XVII-wiecznych organów. Podczas uroczystej Eucharystii abp Ignacy Tokarczuk podkreślił doniosłość tego wydarzenia i znaczenie, jakie leżajski instrument odegrał w historii Kościoła i całej kultury narodowej. - Tak jak w darze rozumu Duch Święty pomaga dobrze rozumieć Pismo Święte i Prawdy Wiary, tak w darze umiejętności, jeżeli człowiek otworzy swoje serce na współpracę z łaską, daje możliwość dobrej oceny dzieła stworzenia i głębszego spojrzenia na to, co jest wartościowe, także kulturę, przejawem której jest muzyka pobudzająca człowieka do wzrostu życia duchowego. (...) Dziś przy okazji poświęcenia odnowionych organów znajdujących się w tej przepięknej Bazylice chcemy podziękować Bogu, za przetrwanie tego dorobku minionych wieków, dzięki któremu polska kultura narodowa na początku nowego tysiąclecia może nadal cieszyć się, rozwijać, ubogacać i wielbić Stwórcę - stwierdził abp Tokarczuk.
Podczas koncertu inauguracyjnego miało miejsce światowe prawykonanie Sonaty na troje organów skomponowanej specjalnie na leżajski instrument przez krakowskiego kompozytora Tadeusza Machla. Utwór wykonały studentki klasy organów krakowskiej Akademii Muzycznej: Marta Dramowicz, Bogna Pękala i Agnieszka Radwan pod kierunkiem dyrektora artystycznego Festiwalu prof. Józefa Serafina. Ponadto melomani mogli usłyszeć Improwizację na temat Te Deum Charlesa Tournemire´a, Preludium i Fugę Es - Dur Jana Sebastiana Bacha oraz Koncert B - Dur Giovanni Bernardo Lucchinettiego. W II części koncertu wypełniająca po brzegi wnętrza leżajskiej bazyliki publiczność usłyszała Mszę B - Dur "Terezjańską" Josepha Haydna, w wykonaniu Orkiestry Filharmonii Rzeszowskiej pod dyrekcją Tadeusza Wojciechowskiego. Filharmonikom towarzyszył Chór Instytutu Muzyki Uniwersytetu Rzeszowskiego, Chór Reprezentacyjny Zespołu Szkół Muzycznych nr 1 w Rzeszowie oraz soliści: Iwona Sawulska - sopran, Katarzyna Suska - mezzosopran, Paweł Skałuba - tenor i Marcin Nałęcz-Niesiołowski - bas.
Podczas tegorocznej edycji muzycznej imprezy, w cotygodniowych, poniedziałkowych koncertach począwszy od 23 czerwca, w Bazylice leżajskiej wystąpią wybitni artyści z Polski i zagranicy m. in.: Kazimierz Moszyński - flet, Izabela Szota - sopran, Małgorzata Hennig - mezzosopran, Bogumiła Gizbert-Studnicka - basso continuo, Kwartet Św. Stanisława, a także mistrzowie organów: Józef Serafin, Małgorzata Trzaskalik-Wyrwa, Ireneusz Wyrwa, Joachim Grubich, Jan Vladimir-Michalko, Bernhard Haas, Jarosław Malanowicz, Andrzej Białko i Balys Vaitkus. Tegoroczny XII Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej w Leżajsku zakończy 25 sierpnia koncert organistowski Andrzeja Chorosińskiego oraz występ zespołu "Affabre Concinui - The Polish Chamber Singers".
Rozpoczęty przed trzema laty skomplikowany, gruntowny remont leżajskiego instrumentu wraz z całym prospektem organowym, znacznie przedłużył się, gdyż pierwotni konserwatorzy z Francji nie podołali wyzwaniu, w związku z czym w marcu 2002 r. wypowiedziano im umowę. Po długiej przerwie instrument pierwszy raz zabrzmiał w Boże Narodzenie 2002 r., jednak w opinii znawców jego brzmienie znacznie odbiegało od ideału. Wówczas zapadła decyzja, by strojenie organów w pozbawionej ogrzewania Bazylice dokończyć wiosną. Odpowiedzialną pracę powierzono organomistrzowi z Lubania Śląskiego, Adamowi Wolańskiemu, który w ocenie specjalnej komisji dokonującej odbioru instrumentu spisał się bez zarzutu, a organy już przed Festiwalem zyskały dawną świetność. Jak powiedział kustosz Klasztoru Ojców Bernardynów w Leżajsku o. Stanisław Komornik, tegoroczny Festiwal jest wyjątkowy z wielu względów. - Po raz pierwszy bowiem, po kilkuletniej przerwie zabrzmiały odnowione organy, instrument główny i dwa boczne odpowiadające trzem świątynnym nawom. Podczas żmudnych prac udało się zachować wartość zabytkową całego prospektu organowego, ale również jego niezwykłe walory brzmieniowe. Ustabilizowano m. in. ciśnienie w całym układzie instrumentu, ponadto przywrócono dawno nie słyszane dodatkowe efekty brzmieniowe organów jak chociażby kukułkę, zegar czy ptaszki stanowiące zarazem wizualne atrakcje. Zdaniem Ojca Gwardiana wart podkreślenia jest również fakt, że podczas koncertu inauguracyjnego został wykonany utwór na trzy instrumenty jednocześnie - Sonata na troje organów Tadeusza Machla. - Jest to o tyle trudne, że podczas wykonywania utworu muzycy siedząc za filarami nie mieli kontaktu wzrokowego. Mimo to podjęli wyzwanie. W historię tegorocznego Festiwalu wplata się także 550. rocznica działalności Bernardynów na ziemiach polskich. - Chcemy, by nasz Festiwal odzwierciedlał również i to wydarzenie - powiedział o. Stanisław Komornik.
W opinii znawców, pod względem brzmieniowym leżajskie organy stanowiące integralną część XVII-wiecznego wyposażenia Bazyliki Ojców Bernardynów, należą do światowej czołówki tego typu instrumentów. Monumentalny zabytkowy zespół organowy budowany był w latach 1680-1682 przez Stanisława Studzińskiego z Przeworska, zaś dzieła dokończył Jan Głowiński z Krakowa, w latach 1686-1693. Zdobiony bogatą snycerką instrument, obok walorów muzycznych stanowi niepowtarzalne dzieło kunsztu rzemieślniczego. Organy składają się z trzech osobno funkcjonujących instrumentów odpowiadających trzem świątynnym nawom. Każdy z instrumentów wyposażony jest w odrębne stoły gry i klawiatury pedałowe. W zgodnej ocenie wirtuozów i muzykologów leżajskie organy posiadają osobliwe, rzadko spotykane barokowe brzmienie. Ich wartość estetyczną dodatkowo uzupełnia piękna oprawa snycerska, bogata ornamentyka i liczne przedstawienia figuralne odwołujące się do ważniejszych wydarzeń zakonu franciszkańskiego, chrystologii, mariologii, ale także ówczesnych kierunków nauczania Kościoła katolickiego w Polsce. Obok figur Chrystusa, Matki Bożej, świętych Bernardyna ze Sieny, Franciszka z Asyżu, Dominika, Kazimierza, papieży Honoriusza III i Grzegorza IX i wielu innych, dostrzec można harmonizujące z zabytkowym wnętrzem świątyni postacie biblijne Starego i Nowego Testamentu oraz liczne sceny z ich udziałem. Autorem ikonografii był bernardyński teolog o. Jan Wałowicz, a oprawę snycerską dzieła wykonali bracia zakonni. Warto również dodać, że inicjatorem i pomysłodawcą leżajskich festiwali muzyki organowej i kameralnej jest bernardyński muzykolog, o. Wiktoryn Krysa.